Genel Ekonomik Durum
Temel Ekonomik Göstergeler
| Birim | 2016 | 2017 | 2018* | 2019* | 2020* | |
| GSYİH (cari fiyat) | milyar $ | 51,2 | 53,4 | 56,4 | 58,2 | 60,6 |
| GSYİH kişi başına (cari fiyat) | $ | 8.530 | 8.778 | 9.257 | 9.607 | 10.070 |
| GSYIH büyüme (sabit fiyat) | % | 1,6 | 0,5 | 0,2 | 1,3 | 1,9 |
| Toplam Tasarruf / GSYİH | % | 0,0 | -6 | -4,9 | -4,6 | -3,5 |
| Bütçe Dengesi / GSYİH | % | -9,4 | -8,5 | -10,9 | -11,7 | -11 |
| Toplam Kamu Borcu / GSYİH | % | 146 | 149 | 151 | 158 | 163 |
| Enflasyon (tüketici fiyatları-ort) | % | -0,8 | 4,4 | 6 | 2 | 2,3 |
| Cari Hesap Dengesi | milyar $ | -11,8 | -13,7 | -15,2 | -16,4 | -17,2 |
| Cari Hesap Dengesi / GSYİH | % | -23 | -25 | -27 | -28 | -28 |
IMF (11.4.19) *IMF tahmini
Ekonomik Durum
Lübnan ekonomisi, hizmet sektörü (bankacılık/finans, sigortacılık, turizm, emlak/inşaat) ağırlıklı bir yapı sergilemektedir. Hizmet sektörünün GSYIH içinde payı 2017 yılında %84,5 olmuştur. Bu durumda sanayi sektöürndeki küçülme de etkili olmuştur (Dünya Bankası).
Lübnan ekonomisinin gelir kaynakları, kamu harcamalarını karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Dış ticareti ve Kamu Bütçesi açık vermektedir. Dolayısıyla yüksek cari açık da sözkonusudur. İç siyasi krizler nedeniyle 2005 yılından beri Parlamento’da genel kamu bütçesi kabul edilemediğinden, bütçe faaliyetleri Hükümet tarafından geçici (ad-hoc) şekilde yürütülmektedir.
Lübnan, coğrafya ve nüfus olarak küçük bir ülke görünümünde olmasına rağmen, özellikle ithalat açısından çevre ve komşu ülkelerin büyük çoğunluğundan daha büyük bir pazar potansiyeline sahiptir. Suriye iç savaşı nedeniyle bölge ülkelerine yönelik karayolu taşımacılığı zorlaşmış ve ihracat navlun (sigorta) maliyetlerinin yükselmesine yol açmıştır. Hükümet, dış ticaretin denizyoluyla yapılmasını teşvik etmek amacıyla sektör için bazı destek kararları almıştır.
Yüksek düzeydeki dış ticaret açığı; büyük oranda yurtdışındaki Lübnanlıların gönderdikleri sermaye transferiyle (ve petrol zengini Körfez Arap ülkelerinden özellikle gayrimenkul yatırımları şeklinde gelen yabancı sermaye) ve turizm gelirleri ile telafi edilmeye çalışılmaktadır. Lübnan vatandaşları tarafından ülkeye havale edilen toplam döviz miktarı (remittances) 2017 yılında 7 milyar dolar olmuştur (dünya bankası). Bu sermaye transferindeki artışın sürekli olmaması/azalması ve global/bölgesel ekonomik ve siyasi krizler Lübnan ekonomisini olumsuz etkilemektedir.
Lübnan ekonomisinde inşaat ve gayrimenkul satışları önemli bir gelir kaynağı olarak değerlendirilmektedir. Özellikle zengin Körfez Arap ülkeleri vatandaşlarına Lübnan’da gayrimenkul edinme konusunda sağlanan kolaylıklar, Lübnan’a önemli bir nakit sermaye akışının oluşmasını sağlarken, bankacılık sektörünün gelişmiş olması ve sektördeki gizlilik ilkesi yabancı sermaye yatırımını ve girişini ayrıca teşvik edici bir unsur olmaktadır.
Ülkedeki kalifiye işgücü ve müteşebbis kabiliyetinin yüksek olmasının getirdiği dinamizm, Lübnanlıların Beyrut’ta konuşlanıp dünya çapında ticaret yapmalarını, Türkiye’den alıp Körfez ülkelerine, Çin’den alıp Afrika ülkelerine satmalarını sağlayan bir (transit) yapı oluşturmuştur. Bu yapı ve dinamizmi besleyen önemli bir unsur ise, ülke ekonomisinin liberal ve açık piyasa özelliğidir.
Lübnan bankalarının yurtdışında yatıracakları kaynaklar, özsermayelerinin %25’ini aşamamaktadır. Bankacılık sektörüne yönelik gerçekleştirilen sıkı finansal düzenlemeler, güvenli liman arayan ilave yabancı fonların Lübnan bankalarına yönelmesi, Lübnan Poundu’nun, Dolar’a sabitlenmiş olması dolayısıyla enflasyon ve fiyat artış baskısının hafiflemesi ve düşüşe geçen petrol fiyatlarının Lübnan’ın ithalat maliyetini azaltması sayesinde, ekonomi uluslararası mali krizden ilk etapta az etkilenmiştir.
Ancak, global finansal krizin ve akabinde petrol fiyatlarındaki gerilemenin petrol zengini Körfez Arap ülkelerinin ekonomilerine olumsuz tesir etmesi ve son olarak 2016 yılı başlarında İran'la siyasi kriz yaşayan Suudi Arabistan'ın (ve diğer körfez arap ülkelerinin) Lübnan'a sağladığı ekonomik desteği azaltmasıyla birlikte Lübnan ekonomisinin (gelirlerinin) daha fazla negatif yönde etkilenmesine yol açmıştır. Körfez Bölgesi ülkeleriyle yaşanan ekonomik gerginlik bölge ülkelerinde çalışan yaklaşık 500 bin Lübnanlının işini kaybetme endişesi yaşamasına ve Lübnan'a sermaye girişinin (remittances) azalmasına yol açmış, ayrıca daralan iç talep reel sektörü ve (göçmen Suriyelilerin ucuza çalıştırılması nedeniyle) istihdamı olumsuz etkilemiştir.
Dünya Bankası verilerine göre, yurtdışında yaşayan Lübnanlıların ülkeye havale ettiği döviz tutarı (remittances) 2016 yılında 7,6 milyar dolar iken, 2017 yılında 7 milyar dolar olmuştur.
Lübnan gelişmiş ticaret sistemi, ekonomi ve yatırım politikalarında kısıtlama yapılmaksızın sürdürülen uzun bir geçmişe sahiptir. Hükümet ekonomide müdahaleci olmayan (liberal) bir tutum sergilemektedir. Lübnan’da sermaye ve mal hareketlerinin giriş çıkışında herhangi bir kısıtlama yoktur.
Lübnan yabancı yatırımı memnuniyetle karşılamaktadır. Lübnan’da özel iş kurma ve işletme önünde, sınırlı istisnalar dışında, hukuki bir kısıtlama bulunmamaktadır. Döviz kontrolünün olmaması, yabancı yatırımcıları istedikleri biçimde sermaye ithali ve ihracı yapma konusunda serbest bırakmaktadır.
Serbest piyasa ekonomisine sahip Lübnan, özel girişime dayanmaktadır. Özel sektör ortalama talebin %80’ine katkıda bulunmaktadır. Tarım, sanayi, inşaat, ticaret ve turizmin yanısıra bankacılık/finans, otelcilik, medya, reklamcılık, danışmanlık ve mühendislik sektörlerini ihtiva etmektedir. Bu sektörler için, uluslararası rekabet dolayısıyla sadece sınırlı düzeyde koruma vardır.
Piyasada durgunluktan bahsetmek mümkündür. Dünya genelindeki finansal kriz ve ekonomik küçülmeden etkilenen Lübnan ekonomisi de düşük büyüme eğilimini sürdürmektedir. Komşu Suriye’de süregelen iç savaş da ekonominin gidişatını olumsuz etkilemektedir. (IMF).
Lübnan ekonomisini (yatırımı, ihracatı, turizmi ve özel tüketimi, istihdamı) olumsuz etkileyen başlıca iç ve dış sorunlar; iç siyasi gerilimler (cumhurbaşkanı ve parlamento seçimlerinin uzun süredir yapılamamış olması), Suriye iç savaşı ve bundan kaynaklanan göçmen sorunu ve iç güvenlik endişesi, global finansal kriz/dünya ekonomisindeki yavaşlama, petrol fiyatlarının düşük seyretmesi, İran nedeniyle 2016 yılının başlarında Suudi Arabistan (ve KİK ülkeleri) ile siyasi/ekonomik ilişkilerin soğumasıdır. Dolayısıyla, Lübnan ekonomisinin düşük bir hızda büyümeye devam etmesi beklenmektedir.
Yerli ve yabancı yatırımlardaki azalmanın yanısıra, Suriye krizinden kaçan yaklaşık birbuçuk milyon Suriyeli göçmenin bir kısmının, aynı zamanda pahalılığın yaşandığı Lübnan’da ucuz işgücü oluşturması Lübnan’daki yüksek oranlardaki işssizliğin düşmesini (ve yoksulluğun azalmasını) engelleyen unsurlardan biridir. Ekonomik gelirlerdeki azalışa karşın kamu giderlerinin artması, kamu borçlanma ihtiyacının, bütçe açığının ve cari açığın büyümesine yol açmaktadır. Bu durum ilave (dış) finansman ihtiyacını ve borçlanmaya sebep olmaktadır.
Ancak, potansiyel oranda büyüyemeyen ve yeni istihdam olanakları yaratamayan bir ekonomiye sahip Lübnan’ın üniversite mezunu (kalifiye) gençleri ülkeden ayrılarak (beyin göçü) zengin yabancı ülkelerde iş arama yolunu tercih etmektedir. Dünya Bankası verilerine göre; işgücü sayısı 2017 yılında 2,2 milyon, işsizlik oranı ise %6,6 olmuştr.
Ekonominin yavaşlamasına sebep olan siyasi ve güvenlik sorunlarına ilaveten, günde iki üç saat elektrik kesintisi halkın maruz kaldığı başlıca günlük sorunlar arasındadır.
Dünya Bankasının 2019 yılında yaptığı araştırmaya göre; iş yapma kolaylığı (ease of doing business) açısından Lübnan 190 ülke içinde 142. sırada yer almıştır.
Hükümetin öncelikleri arasında; elektrik kesintileri, sağlık sisteminin iyileştirilmesi, altyapı (temiz içme suyu ve kanalizasyon) sorunları çözmek, internet hızını artırmak, doğrudan yabancı sermaye çekmeye yönelik yatırım ve kamu maliyesinde reformlar (vergi sisteminin iyileştirlmesi, bütçe açığı, kamu borçlarının azaltılması gibi) ile işsizlik yer almaktadır. (medya)
güncelleme: 11.4.19
