Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Güney Amerika’nın batısında ve Güney Pasifik Okyanusu kıyısında yer alan Peru, iklim, madencilik ve enerji kaynakları açısından son derece zengin bir ülkedir. Peru yüzölçümü bakımından Güney Amerika’nın en büyük üçüncü, doğal ormanlar açısından ise ikinci ülkesidir. Bolivya ile 1.075 km, Brezilya ile 2.995 km, Şili ile 171 km, Kolombiya ile 1.800 km. ve Ekvator ile 1.420 km sınıra sahip olan Peru topraklarının %2,88’i ekilebilir topraklardan oluşmaktadır.
Ülke coğrafi açıdan kıyı bölgeleri, dağlık bölgeler (And Dağları) ve yağmur ormanları olmak üzere üç ayrı bölgeden oluşmaktadır. Kıyı bölgeleri ülke topraklarının % 11’ini, nüfusun ise % 52’sini barındırmaktadır. Ülkenin önemli şehirlerinden olan Lima, Trujillo, Piura, Chiclayo, Ica ve Tacna bu bölgede yer almaktadır.
Dağlık bölgeler ise ülke nüfusunun % 37’sinin yaşadığı ve İnkalar’ın başkenti olan Cusco’nun yer aldığı bölgedir. Bu bölge hem yerli hem de yabancı turistlerin ziyeret ettiği başlıca bölgelerden olup; bu bölgedeki diğer önemli şehirler Puno, Arequipa, Huancayo, Ayacucho, Huaraz ve Cajamarca’dır.
Yağmur Ormanlarının yer aldığı üçüncü bölge ise çok çeşitli bitki ve ağaç türlerine, nehirlere ve aynı zamanda da petrol ve doğal gaz yataklarına sahiptir. Ülke topraklarının % 56’sını oluşturan bu bölgede nüfusun % 11’i yaşamaktadır. Başlıca şehirler ise Iquitos ve Pucallpa’dır.
Amazon Nehri, ülkeyi Brezilya’ya ve Atlantik Okyanusu’na; And Dağları ise İnkalar’ın yerleşim rotası üzerindeki Ekvator, Kolombiya, Bolivya, Venezüella, Şili ve Arjantin’e bağlamaktadır. Peru, Pasifik Okyanusu sayesinde de üyesi olduğu ve dünyanın en önemli, zengin ve en hızlı gelişen bölgelerinden olan APEC (Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği) ülkeleri ile yakın ilişki kurabilmektedir.
Siyasi ve İdari Yapı
Birçok And medeniyetine ev sahipliği yapmış olan Peru, İnkalar’ın 1533 yılında İspanyollarca işgal edilmesinin ardından ancak 1821 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. Yıllarca süren askeri yönetim sonrasında 1980 yılında demokrasiye geçilmiştir.
29 Aralık 1993’ten bu yana yürürlükte olan Peru Anayasası’na göre beş yılda bir yapılan başkanlık seçimleri ile seçilen Devlet Başkanı, Bakanlar Kurulu üyelerini atama yetkisine sahiptir.
Peru; Amazonas, Ancash, Apurimac, Arequipa, Ayacucho, Cajamarca, Callao, Cusco, Huancavelica, Huanuco, Ica, Junin, La Libertad, Lambayeque, Lima, Lima*, Loreto, Madre de Dios, Moquegua, Pasco, Piura, Puno, San Martin, Tacna, Tumbes, Ucayali olmak üzere 25 bölgeden ve 1 eyaletten* oluşmaktadır. Peru Yatırım Ajansı’nın web sitesinde (http://www.proinversion.gob.pe/1/0/modulos/JER/PlantillaStandardsinHijos.aspx?ARE=1&PFL=0&JER=806) bu bölgelere ilişkin detaylı bilgilere ulaşmak mümkündür.
Nüfus ve İstihdam
Yaklaşık 31,5 milyon nüfusa sahip olan Peru’da nüfus artış hızı %1,0, yaş ortalaması 73,7’dir. Nüfusun %28,4’ü 0–14 yaş arasında, %65,1’i 15–64 yaş arasında, %6,5’i ise 65 yaşın üstündedir.
Nüfus Dağılımı
|
2009 |
2014 |
2019 |
Nüfus (milyon kişi) |
|||
Toplam |
29,1 |
30,8 |
32,4 |
Kadın |
14,6 |
15,4 |
16,2 |
Erkek |
14,5 |
15,4 |
16,2 |
Yaş Profili (%) |
|||
0-14 |
30,4 |
28,4 |
26,6 |
15-64 |
63,8 |
65,1 |
66,0 |
65+ |
5,9 |
6,5 |
7,4 |
Çalışma Çağındaki Nüfus (milyon kişi) |
18,6 |
20,1 |
21,4 |
Şehirleşme (%) |
76,6 |
78,3 |
80,3 |
İşgücü (milyon kişi) |
15,4 |
16,6 |
17,7 |
Dönemler itibarıyla |
|
2010-14 |
2015-19 |
Nüfus artış hızı (%) |
|
1,1 |
1,0 |
Çalışma çağındaki nüfus artış hızı (%) |
|
1,5 |
1,3 |
İşgücü artış hızı (%) |
|
1,4 |
1,4 |
Doğum oranı (1.000 kişi başına) |
|
20,7 |
19,3 |
Ölüm oranı (1.000 kişi başına) |
|
5,4 |
5,3 |
Bebek ölüm oranı (doğan 1.000 kişide) |
|
23,8 |
20,1 |
Yaşam beklentisi (yıl) |
|||
Erkek |
|
71,1 |
72,6 |
Kadın |
|
76,5 |
78,0 |
Ortalama |
|
73,7 |
75,3 |
Kaynak: The Economist Intelligence Unit
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Peru’nun başlıca doğal kaynakları; bakır, gümüş, altın, petrol, kauçuk, balıkçılık, demir cevheri, kömür, fosfat, potaş, hidroelektrik ve doğal gazdır. Peru’nun başlıca tarım ve hayvancılık ürünleri; kuşkonmaz, kahve, kakao, pamuk, şeker kamışı, pirinç, patates, mısır, muz, üzüm, portakal, ananas, guava, elma, limon, armut, domates, mango, arpa, şifalı bitkiler, palm yağı, soğan, buğday, kuru fasulye olmakla beraber; sığır eti, kanatlı etler ve deniz ürünleri ise başlıca hayvancılık ürünleridir. Ülkenin imalat sanayisi; madencilik ve maden işleme, çelik, metal işleme, petrol işleme, doğal gaz, balıkçılık, gıda işleme ve tekstilden oluşmaktadır.
Şiddetli depremlerin, tsunamilerin, sellerin, heyelanların ve volkanik faaliyetlerin sıkça görüldüğü Peru’nun başlıca çevre sorunları; ormanlık arazilerin tahribi, erozyon, çölleşme, belediyelerin ve maden atıklarının oluşturduğu su kirliliği ve Lima’da görülen hava kirliliğidir. Uyguladığı çevre politikaları sayesinde Peru, Yale ve Columbia Üniversitelerinin 178 ülkeyi kapsayan Çevre Performans Endeksi’nde (EPI), 2012 yılında 81. sırada iken, 2014 yılı için 110. sıraya gerilemiştir.
ÜYE OLDUĞU ULUSLARARASI KURULUŞLAR
APEC, CAN, FAO, G-15, G-24, G-77, IADB, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, LAES, LAIA, Mercosur (ortak üye), MIGA, MINUSTAH, MONUSCO, NAM, OAS, OPANAL, OPCW, PCA, RG, UN, UNASUR, UNCTAD, UNESCO, UNFICYP, UNIDO, Union Latina, UNMIL, UNMIS, UNOCI, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO
- Güney Amerika Birliği (UNASUR)
- Latin Birliği (Union Latina)
- Güney Ortak Pazarı (Mercosur), Ortak üye
- Amerika Ülkeleri Kalkınma Bankası (IADB)
- Birleşmiş Milletler (BM)
- Uluslararası Para Fonu (IMF)
- Dünya Ticaret Örgütü (WTO)
- Latin Amerika Entegrasyonu Birliği (LAIA)
- Pasifik İttifakı (Pacific Alliance)