Firmalar - South Africa

Genel Ekonomik Durum

Temel Ekonomik Göstergeler

Kaynak: IMF (11.4.19)                                                                                                                                                               *IMF tahmini
 
Serbest piyasa ekonomisine sahip GAC, gelişmekte olan pazar (emerging market) konumundadır. GAC ekonomisi, gelişme yönlü bir yapı sergilemektedir. GAC’nin dünya ekonomisiyle bütünleşmesi 1994 yılında demokrasiye geçişiyle birlikte gerçekleşmiştir. Bu durum GAC ekonomisinin başlıca ticari ortaklarının eğilimi ve ülkedeki diğer gelişmeleri de doğrudan etkilemiş görünmektedir. 

GAC, özellikle sahra-altı afrika ülkeleri olmak üzere, Afrika kıtası ülkelerini de etkisi altına alan örnek bir ülke konumuna gelmiştir. Sahra-altı afrika ülkeleri için açılan kapı olarak da nitelendirilmektedir. GAC’ın diğer ülkeler ile ilişkilerinin son yıllarda derinlik ve yoğunluk kazandığı gözlenmektedir. Kıtada siyasi ve ticari alanda önemli uluslararası örgütlenmeler (African Union-AU, South African Development Community-SADC gibi) de hız kazanmış olup, GAC’ın bu alanlarda önemli yeri ve rolü bulunmaktadır.

GAC, dünya ekonomisinde ağırlığı bulunan gelişmiş ülkelerden geniş ilgi görmektedir. Ekonomi programında ülkenin orta vade planı (Accelerated and Shared Growth Intiative for South Africa-ASGISA) önemli yer teşkil etmektedir. Programa göre pazar ekonomisine dayalı olan GAC ekonomisinin bu yapısının süreceği ve kamu-özel sektör ortaklıklarının da özendirilmeye devam edeceği vurgulanmaktadır. Ulaştırma ve enerji alanlarında önemli kamu yatırımları sözkonusudur.

Ülkede nüfusun belirli bir kesiminin 1994 yılında sona eren ırk ayrımı (apartheid) rejimi boyunca ekonomiye katılma, mülk sahipliği, eğitim ve temel iş yapma becerilerinin gelişimi gibi konularda geride bırakılmış olması, günümüzde halen yüksek işsizlik oranları, gelir dağılımında eşitsizlik gibi önemli yapısal sorunların da kaynağını teşkil etmektedir. Nitekim, %27 seviyesindeki işsizlik, özellikle genç ve siyah nüfus için ciddi sorun oluşturmaktadır. Siyah vatandaş istihdamının artırılması için özel teşvikler sözkonusudur. (Black Economic Empowerment: http://www.dti.gov.za/economic_empowerment/bee.jsp).

Bu çerçevede, hâlihazırda uygulanan temel devlet stratejileri ve ekonomik dönüşüm programları, yapısal sorunların aşılması ve dezavantajlı bırakılmış grupların ekonomideki varlığı ile etkisinin artırılması amacını taşımaktadır.  Nüfusun büyük bir kısmı yoksulluk içerisinde bulunmaktadır. Ülkedeki gelir dağılımında büyük farklılıklar bulunmaktadır. Ülkede tüketici profili zengin ve yoksul olarak uç noktalara yığılmış durumdadır. Dolayısıyla tüketici eğilimi ve davranışları da farklı olabilmektedir. Bu çerçevede, GAC Hükümetince doğrudan yabancı sermaye yatırımına (sanayileşmeye) önem verilmektedir. (https://www.thedti.gov.za/)

Dünya Bankasının verilerine göre, toplam döviz rezervi (altın dahil) 2017 yılında yaklaşık 51 milyar Dolar olup, buna karşılık toplam dış borç stoku 2017 yılında 176,3 milyar Dolara yükselmiştir. Rezervin, dış borç stokuna oranı %28’dir.

Ülkeye giren doğrudan yabancı sermaye yatırım (fdi) tutarı ise, 2017 yılında 1,3 milyar Dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

Ekonomik Hedefler:
Kendisi de iş dünyasından gelmekte olan Güney Afrika Cumhuriyeti Devlet Başkanı, işsizlik, fakirlik ve az gelişmişlik gibi yerleşik sorunlarla mücadele etmekte olan ve adil, eşitlikçi ve katılımcı bir ekonomik dönüşüm sağlama arzusundaki Afrika kıtasının sorunlarının aşılmasında kamu-özel sektör işbirliğine önem vermektedir.
 
Bu çerçevede gerek kıta gerekse ülke açısından en önemli hedeflerden birisi mevcut hammadde kaynaklarından en etkin şekilde yararlanabilmek üzere daha fazla sermaye ve teknoloji çekilmesi; kıtada uzmanlık ve yetkinliklerin geliştirilmesi; ayrıca gelişmiş ülkelerin en iyi uygulamalarının transfer edilmesidir. Buna ilaveten, hammadde ve emtia üretiminin ekonomideki ağırlığı nedeniyle fiyat dalgalanmalarına karşı kırılganlığın azaltılmasını teminen ara ve nihai ürün üretimine daha fazla ağırlık verilmesi de öncelikli görülmektedir.
 
Merkez Bankasının temel politikası enflasyon ve döviz kurlarında ve dolayısıyla para piyasalarında istikrarı sağlamaktır. Enflasyonu %3-6 aralığında korumaya çalışmaktadır. (www.resbank.co.za)
 
Devlet Başkanı Ramaphosa, önümüzdeki 5 yıl içinde ülkeye 100 milyar ABD Doları tutarında yatırım çekme hedefini koymuştur.
 
Afrika Birliği’nin 2063 yılları hedefleri çerçevesinde, doğal kaynakların kıta içinde işlenmesi, emek-yoğun üretim sektörlerinin geliştirilmesi, tarımsal üretkenliğin artırılması ve okyanus ekonomisinin genel ekonomiye katkısının geliştirilmesi öne çıkmaktadır. Bu itibarla, Güney Afrika Cumhuriyeti de kazan-kazan mantığı çerçevesinde, özellikle altyapının geliştirilmesine yönelik en iyi uygulamaların paylaşılması, üretimde verimliliğin artırılması, küçük ve orta ölçekli firmaların geliştirilmesi gibi alanlarda yabancı yatırımların katkısını aramaktadır.      
 
Ülkede altyapı yatırımları devam etmekte, ayrıca özel ekonomik bölgeler (SEZs) ve teşvik mekanizmaları ile üretime yönelik yatırımların artırılması yönünde çaba harcanmaktadır. Yatırımlara yönelik tek pencere uygulaması (InvestSA) ile bürokratik süreçlerin kolaylaştırılması ve yatırımın önündeki engellerin giderilmesine yönelik iyileştirmeler yapılmaktadır. 
 
Afrika’nın Nijerya'dan sonraki ikinci büyük ekonomisine (GSYİH) sahip olan Güney Afrika Cumhuriyeti, bankacılık altyapısının, bilgi-iletişim imkânlarının, ulaştırma ve lojistik ağlarının gelişmişliği gibi konularda öne çıkmakta; hukuki altyapının gelişmişliği ve yatırımcılara ulusal mevzuat çerçevesinde sağlanan koruma da önemli bir güvence unsuru olarak ortaya çıkmaktadır.