Firmalar - Panama

Genel Ekonomik Durum

Temel Ekonomik Göstergeler 

Kaynak: IMF *Tahmin

Tarihi olarak Latin Amerika’nın en istikrarlı ekonomilerinden biri olan Panama ekonomisi ağırlıklı olarak hizmet sektörüne dayanmaktadır. Hizmet sektörünün GSMH’daki payı yaklaşık %77’dir.
 
Hizmet sektörü, Panama Kanalı’nın işletilmesi, Colon Serbest Bölgesi ve Panama şehrinde bulunan uluslararası bankacılık merkezi odaklıdır. Ülkede ağır sanayi bulunmamaktadır. Ana ihraç malları kahve, meyve ve deniz ürünleridir. Son yıllarda Panama ekonomisi dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri arasında yer almıştır.
Dünya ticaretinin %5’inin ve mineral sektörü ticaretinin %18’inin üzerinden gerçekleştiği Panama Kanalının, uluslararası bankacılık sektörüne, konteynır limanlarına, haberleşme sektörüne, gayrimenkul, turizm ve serbest bölgelerine katkısı oldukça büyüktür. 
Ulaşım ve nakliye altyapısındaki yatırımlar ile Panama’nın bölgesel nakliye üssü haline getirilmesi planlanmaktadır.
 
 
Ekonominin Panama Kanalı genişlemesi planları ile paralel olarak özellikle ulaşım ve haberleşme sektörlerindeki büyüme ile canlanacağı öngörülürken hükümetin turizme yönelik harcamalarındaki azalma ile turizm sektöründeki büyümenin azalması beklenmektedir. Panama-ABD Serbest Ticaret Anlaşması ile ABD’nin artan rekabet gücü ve alt yapı yetersizlikleri tarım sektörünün önemli bir gelişme kaydedemeyeceği yönündeki beklentileri doğrulamaktadır.
 
IMF verilerine göre 2018 yılında, Panama’nın diğer Latin Amerika ve Karayıp ülkeleri ile karşılaştırıldığında 33 ekonomi arasında GSYİH en yüksek 11. ekonomi olduğu gözlenmektedir. Diğer taraftan, kişi başına düşen GSYİH sıralamasında ülke 9. sırada yer almaktadır. Ayrıca, ekonomisindeki büyüme ile ilgili ülkeler arasında ilk sırada yer alarak dünyanın  önemli ekonomilerinden Brezilya, Meksika ve Şili’den daha yüksek bir büyüme oranı ile büyümektedir. Panama, en düşük enflasyona sahip 12. Latin Amerika ülkesidir.
 
Panama’nın en büyük ticaret ortağı ABD olup 2017 yılında ithalatının %20’sini ABD’den ve ihracatının %30’unu ABD’ye gerçekleştirmiştir. ABD-Panama STA’sı birlikte ikili ticaret artışı olmuştur.
 
Ekonomik Yapı
 
Latin Amerika’nın en açık ekonomisi olan Panama, bağımsızlığından beri serbest piyasa ekonomisini benimsemektedir.
 
Panama ekonomisi ağırlıklı olarak hizmetler sektörü tarafından Panama’da hizmetlerin gelişimine Panama Kanalı, Kolon Serbest Bölgesi, konteynır limanları, bankacılık ve sigorta sektörlerinin katkısı bulunmaktadır. Panama ekonomisinde modern sağlık tesisleri ve İngilizce konuşan nüfusu ile sağlık turizmin önemi oldukça büyüktür.
 
Son on yıllık dönemde, Panama’nın sanayi sektörünün gelişimi oldukça yavaş gerçekleşmiştir. Bunun en büyük nedeni olarak iç talebin kısıtlı olması gösterilmektedir. Ancak, son yıllarda inşaat ve madencilik sektörlerinde gerçekleşen devlet ve özel yatırımları ile sanayi sektörünün gelişimi ivme kazanmıştır. Sanayi sektörü gelişiminde Panama Kanalı Genişletme Projesinin etkisi de oldukça büyüktür. Panama’daki önemli sanayi faaliyetleri tekstil, kimyasallar, yapıştırıcılar ve bira imalatıdır.  Sektör, ülke istihdamın %18’ini sağlamaktadır.
 
Tarım sektöründe Panama, dışa bağımlı bir ülke olup sektördeki en büyük tedarikçisi ABD’dir. Özellikle Panama Kanalı’nın ticari faaliyetleri sürdürmesi ile tarım önemini yitirmiştir. Ülkedeki istihdamın %17’sine katkıda bulunan tarım sektöründe önde gelen ihracat ürünleri muz, karides, kahve ve şekerdir.
 
Panama-Pasifik Özel Ekonomik Alanı (PPSEA) ile kamu ve özel sektörün yatırımları ile Howard Hava Üssü dünyanın en önemli iş merkezlerinden birine dönüştürülmüştür. Söz konusu iş merkezi ihracat üzerine yoğunlaşmaktadır.
 
Toplam tüketim harcamalarında tüketici kredileri ile desteklenen talepteki büyümesine etkisi oldukça fazladır. Örneğin, otomotiv sektörü otomobil kredileri ile satışlarında yıllık ortalama %25 büyüme yakalamaktadır. Toptancılık sektörünün %4,9 büyümesi toptancıların uzun vadeli ekonomik beklentilerinin tüketicilere kıyasla daha düşük olduğunu göstermektedir.
 
Bölge ülkelere kıyasla güvenli ve politik olarak riskli bir yapıya sahip olmaması, en gelişmiş şehir Panama City’de dahil tropikal bir çevreye sahip olması, sağlık, ulaşım ve iletişim gibi hizmetlerdeki gelişmiş altyapısı ve coğrafi olarak merkezi bir konumda bulunması ülkenin turizmini canlandırmıştır ve buna bağlı olarak otelcilik ve restoran hizmetleri % 10,4 artış ile en hızlı büyüyen 3. sektör olmuştur. Hızlı bir şekilde genişleyen gayrimenkul sektörü özellikle iş sektöründen artan talep ile %5,1’lik büyüme yakalamıştır.  Artan ticari, mortgage ve tüketici kredi talepleri ile finans hizmetleri %5,5 genişletirken, yaklaşık %7 büyüme yakalayan inşaat sektörünün gelişimindeki en önemli faktörlerden birisi Panama Kanalı’nın genişletilmesi, Panama Şehri’nde metro hatları kurulması, sağlık ve yol hizmetlerinin iyileştirilmesi gibi projelerle ile yoğun kamu sermaye yatırımlarıdır. Diğer önemli bir faktör ise hidro-elektrik santrallerinin kurulması ve limanların hacimlerinin artırılmasına yönelik özel yatırımların artış eğiliminde olmasıdır. Son yıllarda yavaş bir büyüme trendinde olan konut inşaatı ise genişlemiştir. Kamu harcamalarının önümüzdeki dönemde ekonomiyi destekleyeceği öngörülmektedir.
 
ABD Dolarının para birimi olarak kullanılması ülkedeki para ve mali piyasalarda istikrar konusunda önemli bir çıpadır. Panama Merkez Bankası, 1904 yılında varılan bir anlaşma uyarınca ABD’den Dolar temin etmektedir. Bu durum enflasyonun kontrol altında tutulmasını sağlamaktadır. Ülkedeki en önemli risk cari işlemler açığının GSYİH’nın %10’una kadar çıkmış olmasıdır. Ancak, özellikle Kanal gelirleri, yabancı yatırımlar ile Colon bölgesinin döviz işlemleri cari açığın finanse edilmesini sağlamaktadır. Panama Kanalının yanısıra, Hong Kong’tan sonra dünyanın en büyük serbest bölgesi olan Colon Serbest Bölgesi de ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Colon, Brezilya ve Meksika dışındaki tüm Güney Amerika ve özellikle Orta Amerika ve Karayipler için bir ticaret ve lojistik merkezi konumundadır. Tüm bölgeye buradan hizmet verilmektedir. Panama’dan her yıl 100’den fazla ülke bayraklı 12.900 gemi geçiş yapmaktadır. Ülkeye kayıtlı 8.000 gemi ile Panama aynı zamanda dünyanın en geniş ticari gemi filosuna sahiptir. Panama’nın Tocumen Havalimanına 58 uluslararası şirket uçuş düzenlemektedir. Ayrıca, ülkede 27’si yabancı olmak üzere, 90’ın üstünde banka faaldir ve 15 bankanın da Colon bölgesinde şubesi vardır.
 
 
Kişi Başına Gelir
 
Panama gelir dağılımı bölgeler bazında farklılıklar göstermektedir. Hizmet sektörü ve sanayi sektöründe Panama Kanalı çevresi gelişme gösterirken tarım faaliyetleri sürdüren nüfus iç bölgelerde yer almaktadır. Kişi başına gelirin en yüksek olduğu bölgeler Panama Şehrinin bulunduğu Panama Bölgesi ve Colon Serbest Bölgesinin yer aldığı Colon bölgesidir.
 
IMF tahminlerine göre kişine başına düşen GSYİH (cari fiyatlarla) 2017 yılında  15,198 dolar olmuştur. IMF verilerine göre 2018 yılında 15,679 dolar olduğu 2019 yılında da 16,229 dolar  olacağı tahmin edilmektedir. Panama üst gelir seviyesine sahip bir ülkedir.
 
Ekonomi Politikaları
 
Panama yüksek sermaye yatırımları sayesinde dış talepteki yavaşlamaya rağmen iç talebini dengede tutmayı başaran bir ekonomik yapıya sahip bir ülkedir. Konut sektöründe arz fazlası olacağı yönündeki beklentilere rağmen diğer sektörlerinde istikrarlı bir gelişim beklenmektedir. Hükümetin alt yapı yatırımlarını artırması ile Panama’nın bölgesel ticaret merkezi olması beklenmektedir. Panama Kanalı’nın genişletilmesi projesi yanı sıra kanala yakın bölgelere sanayi tesislerinin kaydırılması beklenmektedir.
 
Panama’da merkez bankası veya bağımsız bir para politikası otoritesinin bulunmamaktadır. Düşük ABD faiz oranları, firma kredilerinin artması ve yüksek emtia fiyatları enflasyona yönelik politikaları etkilemektedir.
 
Ekonomide Geleceğe Dönük Beklentiler
 
Hükümetin 2015-19 dönemine ait stratejik planı 19,5 milyar Dolar yatırım yapılmasını  öngörmektedir. Planın en önemli ayağı sosyal projelerdir. Yatırımların yaklaşık yarısı temizlik, Colon bölgesinin yenilenmesi, dil eğitimi ve sosyal yardım projelerine ayrılmıştır. Yaklaşık 6,4 milyar Dolar altyapı yatırımları için kullanılacak olup, konut, şehirlerin rehabilitasyonu, hastane ve okul inşası, LNG terminali ve liman genişleme projeleri gündemdedir. Bu projelerden dikkat çekenler: Panama Kanalı üzerinde dördüncü köprünün yapılması, yeni bir metro hattı inşası, Panama Oeste’de toplu taşıma sisteminin geliştirilmesidir. Ayrıca, sulama sistemlerinin kurulması, tarım arazileri ile şehirlerin bağlantılarını güçlendirecek yol inşası, yeni elektrik taşıma hatlarının
kurulması, hidro elektrik santral inşası da planlanan projeler arasındadır.
 
Hükümet, yılda ortalama %6-6,5 civarında bir büyüme beklemektedir. IMF tahminleri de bu veriyi desteklemektedir. Ülkedeki son yirmi yılda elektrik tüketimindeki artış, sağlanan gelişmeyi de yansıtmaktadır. Müteahhitlik sektöründe büyüme beklenmekte, ayrıca özel yatırımların da büyüme sürecini desteklemesi öngörülmektedir. Ayrıca, fakirliğin azaltılması için daha kapsayıcı politikaların hayata geçirilmesi, harcamaları artıracaktır. Bütçe ve cari işlemler açığı önemli riskler olmakla birlikte, açıkların finanse edilebileceği düşünülmektedir. Panama Kanalının genişlemesi ve Panama’nın bir lojistik üs olarak güçlenmesi ile birlikte, kamu harcamalarının da artmaya devam
edeceği öngörülmektedir.