Genel Bilgiler
Karayip Denizi ve Kuzey Pasifik Okyanuslarına sınırı olan Orta Amerika ülkesi Panama, Kosta Rika ve Kolombiya’nın arasında yer almaktadır. Ülkenin güneydoğusundan Kuzey Amerika ve Güney Amerika’yı birbirinden ayıran sınır olan, Pasifik Okyanusu ile Karayip Denizi’ni birbirine bağlayan ve stratejik önemi büyük olan Panama Kanalı geçmektedir. Ülkenin Kolombiya ile 225 km ve Kosta Rika ile 330 km uzunluğunda sınırı bulunmaktadır.
Yüzölçümü bakımından ABD’nin South Carolina Eyaleti’nden biraz daha küçük olan ülkede Pasifik Okyanusu ve Karayip Denizi kıyıları dışındaki alanlar dağlıktır. ABD topraklarının en yüksek noktası 3475 metre ile Volcan de Chiriqui, en alçak noktası 0 metre ile Pasifik Okyanusudur.
Ekilebilir alanlar toplam kara alanının %7,36’sını oluşturmaktadır. 2490 km kıyı şeridi bulunan Panama’da deniz kıyısının büyük bölümünü ayrıcalıklı ekonomik bölge oluşturmaktadır. Tropikal deniz ikliminin hakim olduğu ülkede; Mayıs-Ocak dönemi yağışlı ve sıcak, diğer dönemler yağışsız geçmektedir.
Panama, anayasal demokrasiye dayalı bir cumhuriyettir. 2004 yılında reform sürecinden geçen Anayasa’da yasama, yürütme ve yargı erkleri düzenlenmiştir. Yasama organı 71 üyesi bulunan Ulusal Meclistir. Yürütmenin başı olarak devlet başkanı ve başkan yardımcısı görev yapmaktadır. Yargı; Anayasa Mahkemesi, bölgesel yüksek mahkemeler ve temyiz mahkemelerinden oluşmaktadır.
Yerel idari yapı, 9 eyalet ve 3 bölgeden oluşmaktadır. Eyaletler; Bocas del Toro, Chiriqui, Cocle, Colon, Darien, Herrera, Los Santos ve Panama olarak sıralanmaktadır. Bölgeler ise Veraguas Embera-Wounaan, Ngobe-Bugle, ve Kuna Yala’dır. Panama’da son başkanlık seçimlerini Juan Carlos Varela Rodriguez kazanmıştır.Panama-Kolombiya sınırındaki Darien bölgesinde sınır ihlali yapan Kolombiyalı silahlı gruplar nedeniyle yaşanan problemler dışında, ülkenin, komşularıyla sorunu bulunmamaktadır. Özellikle ABD ile ekonomi, siyaset ve güvenlik başta olmak üzere, her alanda çok sıkı bir işbirliği mevcuttur.
Nüfus ve İstihdam
Panama nüfusu 2013 yılında yaklaşık 3,7 milyona ulaşmıştır. 2015 yılında ise nüfusun 3,8 milyona ulaşacağı öngörülmektedir. Nüfusun yarısından fazlasının Panama eyaletinde yoğunlaştığı ülkede % 67 oranında Afrika, yerli ve İspanyol kökenli nüfus , %12,3 oranında yerli halk ve %9,2 oranında Afrika kökenli halk bulunmaktadır. Nüfusun geri kalan kısmı ise beyaz veya Çin kökenli halktan oluşmaktadır. Afrika kökenli nüfusun büyük bölümü Colon Eyaleti’nde yoğunlaşmaktadır.
Ülkede ortalama yaşam süresinin 76,1 yıl olduğu tahmin edilmektedir. Nüfusun %64’ünün 15-64 yaş grubunda bulunduğu ülkede yaş ortalamasının 27,5 olduğu tahmin edilmektedir. Dış göçün gözlendiği Panama’da nüfusun %75’i şehirlerde yoğunlaşmıştır. Nüfusun yaklaşık %92’sinin okuryazar olduğu ve bu oranın erkeklerde kadınlara oranla daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Ortalama eğitim süresinin 13,2 yıl olduğu Panama, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hesaplanan İnsani Gelişmişlik Endeksine göre gelişmiş bir ülkedir. Dili İspanyolcadır ancak Panama ve Colon şehirlerinde nüfusun büyük bir bölümü İngilizce konuşmaktadır.
Bölge nüfus istatistikleri en güncel verilere göre incelendiğinde en kalabalık bölgeler Panama, Chiriqui ve Colon olarak sıralanmaktadır. 2012-2016 döneminde ekonomik gelişmelere bağlı olarak Panama ve Colon’un nüfustaki paylarının artacağı öngörülmektedir.
Panama Kanalı’nın ticari konumunun ve gelişme eğiliminde olan Colon Serbest Bölgesi’nin işgücüne katkısı büyüktür. Yaklaşık 1,6 milyon olduğu tahmin edilen işgücünün en büyük bölümü (%17,9) ticaretle uğraşmakta iken %15,4’ü tarım ve hayvancılık, %10,6’sı inşaat, %8,6’sı imalat, %6,5’i ulaşım, nakliye ve depolama sektörlerinde çalışmaktadır.
Panama, Orta Amerika’nın en büyük enerji tüketicisidir. Petrol, doğalgaz ve kömür rezervlerinin kısıtlı olduğu ülkede hidrokarbon ihtiyaçlarını ithalat ederek karşılamaktadır. Bu sebeple ülkede enerji yatırımları konusunda çeşitli projeler bulunmaktadır. Ülkede Orta Amerika’nın en büyük rafinerisi bulunmaktadır. 7 yıl kapatıldıktan sonra 2003 yılında tekrar faaliyete geçen Pasifik-Panama boru hattı bölgeye enerji tedarik etmektedir. Bölgedeki güç kesintilerini azaltmak ve enerji yatırımlarını teşvik etmek amacıyla faaliyete geçen ve Orta Amerika elektrik şebekesinin entegrasyonunu sağlayan Puebla-Panama projesinde Panama da yer almaktadır. Bu girişiminin amacı enerji maliyetlerini ve enerji kesintileri sıklığını azaltmak bunun yanı sıra yeni santrallerin geliştirilmesi için özel sektör yatırımlarını çekmektir.Ülkede Orta Amerika'nın en büyük rafinerisi mevcuttur. Ülke Trans-Panama boru hattı ile Pasifik’e, Ekvator’a ve Karayibler’e günde 70.000 varil petrol dağıtmaktadır.
Panama’da enerji üretiminin yaklaşık %80’i hidroelektrik teknolojisi ile üretilmektedir. Bu nedenle, Río Chagres ve Río Chepo gibi nehirler enerji üretimi için oldukça önemlidir. Ayrıca, yılda yaklaşık %7 artan enerji talebini karşılamak konusundaki problemler ülkeyi hidroelektrik enerjisi konusunda yeni adımlar atmaya sevk etmiştir.
Panama toprak yapısının zenginliği nedeniyle biyodizel yakıtların üretimi için oldukça elverişli bir coğrafyaya sahiptir. Şeker pancarı ile etanol üretimi ve biyodizel yakıt elde edebilmek için palm yağı kullanımı konusunda çeşitli yatırımlar bulunmaktadır. 2011 Nisan ayında biyodizel yakıt üretiminin teşvik edilmesi, yaygınlaştırılması ve geliştirilmesine yönelik bir kanun çıkartılmıştır. Bu kanun kapsamında, elektrik üretiminde ülkenin biokütlesinden yararlanılma oranının artırılması konusunda adımlar atılmıştır. Panama Kanalı coğrafik konumu nedeniyle nakliye ve ticaret açısından büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, önemli bir transit merkezi olan ve potansiyel bir geçit konumunda olan Panama Kanalı, dünya enerji pazarı için oldukça önemlidir. Panama’nın kıyı şeridi 2490 km’dir. Ülkenin Karayip kıyı şeridinde birçok doğal limanı bulunmaktadır. Ancak, Panama Kanalı’nın Karayip kıyı şeridi çıkışında yer alan Cristóbal Limanı ticari açıdan en önemli limandır. Panama Kanalı’nın Pasifik Okyanusu’na açıldığı diğer çıkışında ise yine ticari açıdan önem arz eden Balboa limanı bulunmaktadır. Cristóbal ve Balboa Limanları, Latin Amerika bölgesinde kapasite açısından, Brezilya’da yer alan Santos Limanı’nın ardından, sırasıyla, en önemli 2. ve 3. liman konumundadır. Panama, doğal kaynaklar açısından zengin bir ülkedir. İki kıta arasında köprü konumunda olan Panama’nın flora ve faunası oldukça zengindir. Kuzey ve Güney Amerika’daki en zengin bitki çeşitliliğini barındıran geniş orman alanları bulunmaktadır. Maun ağacı ülkenin önemli ağaç türlerindendir. Panama kuşların iki kıta arası göç yolları üzerinde bulunmakta ve bu sebeple ülkede zengin kuş çeşitleri bulunmaktadır. Panama’da 97 adet korunan doğal alan bulunmaktadır. Bu alanlar ülkenin %38’ini oluşturmaktadır. Aralarında Darien Ulusal Parkı’nın da bulunduğu alanlar uluslararası dünya mirası sit alanı ve biyosfer rezervi olarak tanınmıştır. Panama’daki en çok rastlanan doğal afetler, ara sıra meydana gelen şiddetli fırtınalar ve ormanlık yapısı nedeniyle özellikle Darien bölgesinde meydana gelen orman yangınları olarak sıralanmaktadır.
Panama’da coğrafi yapısı nedeniyle deniz ürünleri üretimi oldukça büyük bir öneme sahiptir. Deniz ürünlerinde Orta ve Güney Amerika, ABD ve Avrupa Birliği’ne yoğun ticaretinin gerçekleştiği karides öne çıkmaktadır. Panama’da coğrafi yapısı nedeniyle deniz ürünleri üretimi oldukça büyük bir öneme sahiptir. Deniz ürünlerinde Orta ve Güney Amerika, ABD ve Avrupa Birliği’ne yoğun ticaretinin gerçekleştiği karides öne çıkmaktadır. Panama dünyanın en büyük iki işlenmemiş bakır yatağına sahiptir. Ülke ekonomisi için diğer önemli mineraller ise altın, gümüş ve magnezyum olarak sıralanmaktadır. Madencilik ülke ekonomisine katkısı açısından geri planda bulunsa da ülkede son yılların en hızlı büyüme yaşayan ekonomik faaliyetlerinden biridir.
