Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Yüzölçümü 504.782 km2 olan İspanya, Avrupa Birliği’nin ve Batı Avrupa’nın Fransa’dan sonra en büyük ikinci ülkesi olarak Avrupa kıtasının güneybatısında bulunan İber Yarımadası'nda yer almaktadır. Bu yarımadanın dışında Akdeniz'deki Balear Adaları, Afrika'nın kuzeyindeki Ceuta ve Melilla şehirleri ve Atlantik Okyanusu'ndaki Kanarya Adaları da İspanya ulusal sınırları içindedir. İspanya batıda yine İber Yarımadası’nda bulunan Portekiz, kuzeyde Fransa ve güneyde Birleşik Krallık’a bağlı Cebelitarık ile komşudur.
Ülkenin başlıca şehirleri, başkent Madrid, Barselona, Valensiya, Seville, Zaragoza ve Malaga olarak sıralanabilir.
Batı Avrupa’nın neredeyse en geniş topraklarına ve en az nüfus yoğunluğuna sahip ülkesi olan İspanya’da iklim ve coğrafya oldukça değişken bir yapı sergilemektedir. Deniz seviyesinden 610 metre yüksekte olan Meseta Platosu, gerek çorak toprakları gerekse kötü iklim koşullarından dolayı Avrupa’nın en verimsiz alanlarından biridir. Bununla beraber, başkent Madrid ekonomik olmaktan çok politik nedenlerle bu platonun merkezine kurulmuştur.
Ülke nüfusu ve ekonomik faaliyetler çoğunlukla ülkenin sahil bölgelerinde ve ülkeyi kesen iki önemli nehrin etrafındaki vadilerde yoğunlaşmıştır. Bu nehirler kuzeyde Ebro ve güneyde Guadalquivir nehirleridir. Ebro nehri, Akdeniz'e dökülürken denizciliğe elverişli tek nehir olan Guadalquivir Sevilla şehrinden geçer.
Avrupa'da İsviçre'den sonra ikinci en dağlık ülke olan İspanya’da, plato ve yüksek ovaları çevreleyen dağların batı kesimleri hariç, yarımadanın beşte ikisinden fazlasını sıradağlar kuşatır.
Ülkenin kuzeybatı bölgesinde Kuzey Atlantik etkisiyle yağışlar bol ve iklim ılımandır. Akdeniz sahillerinde ise kışlar ılık ve yağışsız, yazlar sıcak geçer. Kuzey doğu sahillerinde yaz yağışları yeterli düzeydeyken güney doğu sahillerinde yağışların yetersizliği özellikle meyve üretiminin yoğun olduğu bu bölgede sulama sistemlerine başvurulması gereğini doğurmaktadır. Guadalquivir nehrinin geniş tarım alanları sağladığı güney İspanya’da da yağışların az olmasından dolayı sık sık kuraklıklar yaşanmaktadır. Ülkenin iç kısımlarında ve 1.200 metreyi aşan dağlık kesimlerde kara iklimi yaşanır. Diğer taraftan, Kanarya Adaları'nda tropikal bir iklim hakimdir.
Siyasi ve İdari Yapı
İspanya Anayasal Parlamenter Monarşi ile yönetilmektedir. Devlet başkanı Kral Felipe VI.’dır. Yasama, Temsilciler Meclisi (Congreso de los Diputados) ve Senato (Senado) olmak üzere İki Kamaralı Ulusal Meclis (Cortes Generales)’ten oluşmaktadır. Yürütme Başbakan ve Bakanlar Kurulu tarafından gerçekleştirilmektedir.
İki kamaralı İspanya Meclisi, 350 seçilmiş milletvekili (Kongre/alt kanat) ve 266 senatörden (Senato/üst kanat - 208’i doğrudan seçilmiş, 58’i bölgesel temsilci olarak atanmış) oluşur. Ülkede her dört yılda bir seçim yapılır. Başbakan Kongre tarafından seçilmektedir.
General Franco’nun, 1975 yılındaki ölümüne kadar süren diktatörlüğünün ardından İspanya’nın ilk demokratik seçimleri Haziran 1977’de gerçekleştirilmiştir.
Ülkede en son genel seçim 26 Haziran 2016 tarihinde gerçekleşmiş olup, gelecek genel seçimin 2020 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
Ülke; kentler, eyaletler ve özerk bölgelere ayrılmıştır. İspanya’da idari açıdan 17 özerk bölge (Endülüs, Aragon, Asturya, Kastilya-La Mancha, Valensiya, Extremadura, Galiçya, Rioja, Madrid, Murcia, Navarra, Balear Adaları, Bask Ülkesi, Kanarya Adaları, Kantabriya, Kastilya ve Leon ve Katalunya) ile Kuzey Afrika kıyısında 2 özerk şehir (Ceuta ve Melilla) bulunmaktadır. Yedi özerk bölgenin her biri (Asturias, Balearic Adaları, Cantabria, La Rioja, Madrid, Murcia, ve Navarre) aynı zamanda bir ildir. Her özerk bölge kendi yasalarını uygular. Devlet bunları tanımanın yanısıra kendi yasal düzenlemesinin bir parçası olarak korumaktadır.
Nüfus ve İstihdam
İspanya Ulusal İstatistik Ofisi (INE)’nin 25 Haziran 2019 tarihinde yayınladığı verilere göre ülke nüfusu 1 Ocak 2019 itibarı ile 46.934.632’dir. Yabancı nüfus 4.848.516’dır. Ülkeye yönelik göçler İspanya’nın nüfus profilini hızla değiştirmektedir.
Nüfusun 23 milyonu erkek, 23,9 milyonu ise kadındır. Ülke nüfusunun 2032/2033 yıllarında 49 milyona ulaşması beklenmektedir.
Beklenen yaşam süresi erkeklerde 80,3, kadınlarda 85,5’tir.
Nüfus ülke içinde eşit olmayan bir şekilde dağılarak, büyük şehirlerde ve kıyı şeridinde yoğunlaşmıştır. Nüfusun % 80’i kentsel alanlarda yaşamaktadır. Başlıca kentler başkent Madrid, Barselona ve Valensiya’dır.
İspanya, Batı Avrupa’nın en geniş arazili ve en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerinden biridir. Nüfusun dağılımı, ülkedeki ekonomik ve siyasi dengeleri belirlemede önemli rol oynamaktadır. Ülke topraklarının %50’den fazlasını oluşturan 4 bölgede (Aragon, Castilla y Leon, Castilla-La Mancha ve Extremadura) nüfus yoğunluğu kilometrekareye 30 kişiden azdır. Özellikle kırsal alanlardan şehirlere doğru göçlere bağlı olarak bu dört bölge ülke toplam nüfusunun yaklaşık %15’ini barındırmaktadır. Bölgenin bu özelliğinin tek istisnası, siyasi nedenlerle ülkenin merkezine inşa edilmiş olan Madrid ve çevresidir. Bu bölge, ülkede nüfusun en yoğun olduğu yerdir.
Ülke topraklarının % 59,54’ü doğal alan, % 36,47’si tarımsal alanlardan oluşmaktadır.
6- 16 yaşları arasındaki çocuklar için eğitim zorunludur. Üniversite öğrencilerinin sayısı ise sürekli artış göstermektedir. Ülkede toplam 73 üniversite bulunmakta olup, 23 tanesi özel okuldur. Öğrencilerin %90’ı devlet üniversitelerine devam etmektedir.
Ülke nüfusunun % 70’i Katolik’tir. Ülke genelindeki resmi dil İspanyolca (Kastilyano)’dır. Ancak Katalanca, Baskça ve Galiçyaca da özerk bölgelerde (Katalonya, Bask Bölgesi, Galiçya, Valensiya, Navarra ve Balear Adaları) resmi dil olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte Valensiya Bölgesi'nde Katalanca'nın bir bask lehçesi olan Valensiyaca konuşulmaktadır.
İspanya’da yapısal olarak yüksek işsizlik söz konusudur. 2008-2013 ekonomik krizi nedeni ile ülkedeki işsizlik 2013 yılında % 27’lere kadar yükselmiştir. Ancak, INE verilerine göre 2018 yılında ülkede işsizlik oranı % 15,20’ye gerilemiştir. Artan iş imkanları sayesinde 2020 yılında işsizliğin % 12 olması beklenmektedir.
Genç işsizliği (25 yaş ve altı) 2013 yılında % 56,9’dan 2016 yılında % 42,9’a, 2017 yılında % 37,5’e ve 2018 yılında % 33,5’e gerilemiştir.
Çalışan nüfusun yaklaşık % 77’si hizmet sektöründe, yaklaşık % 12’si ise sanayi sektöründe istihdam edilmektedir.
Doğal Kaynaklar
İspanya, Avrupa'daki doğal ve yaban hayatın en çeşitli olduğu alanlara sahiptir. İklim ve fiziksel güzellik özellikle Akdeniz kıyılarında ve adalarda dinamik bir turizm sektörüne katkıda bulunmaktadır. Ancak, Akdeniz sahillerinin fazla gelişmesi doğal kaynaklara zarar verdiği tartışmasını da beraberinde getirmektedir. Ülke topraklarının yaklaşık% 10’u verimli, % 45’i orta verimlilikte, % 35’i düşük verimlilikte ve verimsiz, % 10’u kayalıktır. Yağışların az ve düzensiz olduğu Akdeniz kıyılarında kullanılan yoğun tarım tekniklerinin de etkisi ile toprak erozyonu ülkenin en önemli çevre sorunlarından biri haline gelmiştir. Ülke topraklarının %30’u ekilebilir alan, %8’i daimi ekilen alan, %13'ü çayır ve mera ve %33'ü de ormanlarla kaplıdır.
İspanya önemli petrol ve gaz kaynaklarına sahip olmamakla birlikte Batı Avrupa’nın mineral doğal kaynaklar açısından en zengin ülkesi konumundadır. Demir-dışı ve kıymetli metal üretiminde Avrupa’nın en önemli üreticisidir. 100’e yakın mineral ve maden rezervinin bulunduğu İspanya bunlardan 18’inde önemli miktarda üretim yapmaktadır. Bu metal ve mineraller; bakır, altın, demir, kurşun, çinko, alüminyum, magnezyum, civa, potasyum, flor, bentonit, kükürt, deniz ve kaya tuzu, kalay, kireçtaşı, tungsten ve kuvarsdır. Ülkenin kömür madenleri ve demir cevheri yatakları kuzeyde (Asturya, Kantabriya ve Bask), önemli civa rezervleri güneybatıda Almaden yakınlarında ve bakır ve kurşun yatakları da Andaluçya'da bulunmaktadır. Asturya'daki altın madeni Avrupa'daki en büyük altın madenlerinden biridir. İspanya aynı zamanda granit ve mermerde dünyanın önde gelen üreticilerinden biridir. Üretim talebin kat kat üzerinde olduğundan ihracatı da yapılmaktadır.
İspanya, petrol ve doğal gaz ihtiyacının %99’u ve kömür ihtiyacının %70’i için ithalata bağımlı bir ülkedir. Diğer taraftan çok yavaş ama istikrarlı bir yeniden yapılanma süreci içinde bulunan ülke içi kömür üretim sektörü rekabetçi olmayan yapısı ile ancak devlet desteği ile ayakta durmaktadır.
İspanya, yenilenebilir enerji alanında dünyanında önde gelen ülkelerinden biridir. 2050 yılı itibarı ile elektrik sisteminin tamamının yenilenebilir kaynaklara geçmesi hedeflenmektedir.
İspanya’nın yenilenebilir enerji üretim kapasitesi güçlü bir karmadan oluşmaktadır. Ülkenin yenilenebilir enerji kapasitesinin % 22’si rüzgar enerjisi, % 18’i hidroelektrik, % 3’ü güneş PV, % 2’si güneş termal ve % 2’si diğerlerinden meydana gelmektedir. Ülkenin geri kalan enerji üretiminde nükleer enerji (% 23) ve kömür (% 11) yer almaktadır.
Rüzgar enerjisi üretiminin yapıldığı parkların sayısı son yıllarda hızla artmış, ülke bu açıdan Avrupa’nın önde gelen enerji üreticileri arasında Almanya’dan sonra ikinci sırayı almıştır.
Doğal kaynaklar “Regalia İlkesi” düzenlemesi çerçevesinde devletindir. 21 Temmuz 1973 tarihli Madencilik kanunu ve 7 Kasım 1998 tarihli “Hidrokarbon Kanunu” mineral endüstrisini düzenlemektedir. Sanayi Ticaret ve Turizm Bakanlığı bünyesinde bulunan Enerji Politikası ve Madencilik Genel Müdürlüğü sözkonusu kanunları uygulamaktadır. İspanya Madencilik ve Jeoloji Enstitüsü başlıca madencilik kuruluşlarındandır. 2002 ve 2004 yıllarında sektördeki devlet ve özel sektör monopollerinin aşamalı olarak kaldırılması ve liberalleşme yönünde önemli düzenlemeler yapılmıştır.
