Genel Bilgiler
Temel Sosyal Göstergeler
| Devletin Adı | Bosna Hersek Cumhuriyeti |
| Yönetim Biçimi | Federal Cumhuriyet |
| Başkenti | Saraybosna |
| Resmi Dili | Boşnakça, Sırpça, Hırvatça |
| Din | Müslümanlar % 40, Ortodokslar % 31, Katolikler %15, Protestanlar % 4, Diğerleri %10 |
| Para Birimi | Konvertible Mark (KM, BAM diye de geçmekte) 1 Avro=1,96 BAM, 1 $=1,63 (2017 tahmini) |
| Yüzölçümü | 51.197 km² |
| Nüfus | 3.504.000 (2018, IMF) |
| Başlıca Şehirleri | Saraybosna, Banja Luka, Zenica, Tuzla, Mostar, Prijedor |
Temel Ekonomik Göstergeler
| 2017a | 2018a | 2019b | 2020b | 2021b | 2022b | 2023b | 2024b | |
| GSYİH (Cari Fiyatlar, milyar $) |
18,2 | 20,2 | 20,1 | 21,0 | 22,1 | 23,2 | 24,5 | 25,9 |
| GSYİH Büyüme (Sabit Fiyatlar, %) |
3,1 | 3,6 | 2,8 | 2,6 | 2,6 | 2,8 | 2,9 | 3,0 |
| Kişi Başına Düşen GSYİH (Cari Fiyatlar, $) |
5.156 | 5.755 | 5.742 | 6.010 | 6.322 | 6.663 | 7.037 | 7.468 |
| Toplam Yatırımlar (GSYİH’ya oranı, %) |
20,4 | 20,9 | 21,4 | 21,7 | 21,3 | 21,5 | 21,6 | 21,6 |
| Tüketici Fiyat Enflasyonu (ortalama, %) |
0,8 | 1,4 | 1,1 | 1,4 | 1,4 | 1,6 | 1,7 | 1,9 |
| İşsizlik Oranı (%) | 20,5 | 18,4 | 18,0 | 18,0 | 18,0 | 18,0 | 18,0 | 18,0 |
| Cari İşlemler Dengesi (milyar $) |
-0,852 | -0,828 | -0,973 | -1,037 | -1,063 | -1,124 | -1,185 | -1,240 |
| Cari İşlemler Dengesi (GSYİH’ya oranı, %) |
-4,71 | -4,11 | -4,84 | -4,93 | -4,82 | -4,84 | -4,84 | -4,79 |
Kaynak: IMF-Ekim 2019, a: gerçekleşen, b: tahmini
Coğrafi Konum
Bosna-Hersek Avrupa kıtasının güney doğu, Balkan yarımadasının ise kuzey batı köşesinde olup, 42-45 Kuzey enlemleriyle, 15-19 Doğu boylamları arasında yer almaktadır. Doğusunda Sırbistan, güney doğusunda Karadağ, kuzey ve batı yönlerinde Hırvatistan ile komşudur.
Ülkenin Adriyatik Denizinde 20 km uzunluğunda bir sahil şeridi vardır. Ancak bu sahil şeridi ticari liman olma özelliğine sahip olmadığı için bu ihtiyaç Hırvatistanın uluslar arası Ploçe Limanı kiralanarak giderilmektedir.
Bosna-Hersek %82 bölümünü Bosna, % 12 bölümünü de Hersek oluşturur. Bosna-Hersek Federasyonu ülkenin % 51,48 kaplarken, Sırp Cumhuriyeti % 48,52 bölümünü kaplamaktadır.
Siyasi ve İdari Yapı
Bosna-Hersek 1992 yılı Nisan ayında Yugoslavya'dan bağımsızlığını kazanmış ardından çıkan ve 1995 yılına kadar devam eden savaş bittiğinde 14 Aralık 1995 yılında imzalanan Dayton Anlaşması ile kurulmuştur.
Bosna-Hersek idari yapı olarak Bosna-Hersek Federasyonu ile Sırp Cumhuriyeti olmak üzere siyasi, hukuki otoriteye sahip iki entiteden oluşmaktadır. Her iki entitenin de ayrı yasama organları ve hükümetleri bulunmaktadır. Bu iki entitenin yanında Brcko Bölgesi, Merkezi Hükümetin kontrolünde özerk bir yapı olarak yer almaktadır. Bosna –Hersek Federasyonu 10 kantondan oluşmaktadır. Sırp Cumhuriyeti ise kendi içinde bölgeler ve belediyeler şeklinde yapılanmıştır.
Ülkenin siyasi yapısının başında Cumhurbaşkanlığı Konseyi gelmektedir. Her üç milletin birer temsilcisinin bulunduğu bu konsey dört yıllık bir süre için göreve gelmekte ve Başkanlık, üyeler arasında sekizer aylık dönemlerle değişmektedir.
Cumhurbaşkanının yanında, Parlamentonun altında görev yapan Bakanlar Kurulu diğer önemli bir kurumdur. Başbakan ve dokuz bakandan oluşan Bakanlar Kurulundaki bakanların Konsey olduğu gibi, her birinin diğer milletlerden ikişer yardımcısı vardır. Söz konusu kurumların yanında Temsilciler Meclisi ve Bosna-Hersek Halk Meclisinden oluşan Bosna-Hersek Parlamentosu bulunmaktadır.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
Bosna-Hersek savaş sebebiyle 1991 yılından bu yana nüfus sayımı yapılmamıştır. Savaş sonucu yaşanan yıkım ve göç sebebiyle kesin nüfus rakamları bilinmemekle birlikte 2018 yılı itibariyle nüfusun 3,5 milyonu geçtiği tahmin edilmektedir.
Etnik grupların toplam nüfus içindeki oranları ise Boşnaklar, % 48, Sırplar, % 37,1, Hırvatlar, % 14,3, diğer grupların da % 0,6 olduğu tahmin edilmektedir. Yine toplam nüfusun % 40 Müslümanlar, % 31 Ortodokslar, % 15 Katolikler, % 4 Protestanlar ve % 10 da diğerleri oluşturmaktadır.
Bosna-Hersek’te 2018 yılı tahminlerine göre işsizlik oranı % 18,4 olup,15-24 yaş arasındaki işsizlik oranı açısından ülke dünya sıralamasında birinci konumdadır.
Ülkedeki işgücü Batı standartlarına göre daha ucuzdur ve bu işgücünün % 19 tarım, % 30 sanayi, % 51 ise hizmet sektöründe istihdam edilmektedir.
Üniversiteye giren öğrenci sayısı gittikçe artmaktadır. Bununla birlikte son yıllarda genel ve meslek eğitimindeki eksiklikler ve göç nedeniyle özellikle inşaat, bilişim teknolojileri ve sağlık sektörlerinde ciddi işgücü kaybına uğranılmıştır. İşçilik vergileri oldukça yüksektir ve bu durum yeni işçi alımını teşvik etmemekte ve kayıt dışı işçiliğin artmasına neden olmaktadır.
Buna ek olarak ücretlerdeki katı tutum, meslek yaratma ve işçi hareketliliği üzerinde de engeller yaratmaktadır. Bu tutum genel olarak bütün eski sosyalist ülkelerin karakteristik kolektif pazarlık sisteminin bir kalıntısıdır. Federasyonda işçi ve işverenler sağlık, emeklilik ve işsizlik sigortalarını paylaşmakta iken Sırp Cumhuriyeti tarafında çocuk yardımı da dahil bütün sigortaları işveren karşılamaktadır. Bu sebeple de birçok işçi kayıt dışı çalışarak bu vergi ve katkıları ödemekten kaçmaktadırlar.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Bosna-Hersekin doğal kaynakları arasında kömür, demir cevheri, boksit, bakır, kurşun, çinko, kromit, kobalt, manganez, nikel, kil, jipsiyum, tuz, kum, orman ve akarsuları saymak mümkündür.
Çevre ile ilgili olarak, metalurji tesislerinin neden olduğu hava kirliliğini, şehir atıklarının etkin olarak yok edilemediğini söyleyebiliriz. Bosna-Hersek, hava kirliliği, biyolojik çeşitlilik, iklim değişikliği-Kyoto Protokolü, çölleştirme, tehlikeli atıklar, deniz hukuku, deniz hayatının korunması, ozon tabakasının korunması, ıslak alanlar gibi konularda uluslararası anlaşmalar imzalamış olmasına karşın, bu anlaşmaları halen onaylamamıştır.
Dahil Olduğu Uluslararası Anlaşmalar
Bosna-Hersek, Dünya Bankası ve Uluslar arası Para Fonuna üyedir. 2005 yılında Avrupa Birliği ile başlatılan İstikrar ve Ortaklık Anlaşması görüşmelerinin teknik bölümü başarıyla tamamlanmıştır. Ülke, NATOnun Barış Programına dahil olup, İslam Konferansı Örgütüne, Dünya Ticaret Örgütüne gözlemci ülkedir. Bosna-Hersek, Aralık 2006dan beri Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşmasına-CEFTA taraftır.
Bosna-Hersek ile ticari ilişkilerimizin gelişiminde 3 Temmuz 2002 tarihinde imzalanan ve 1 Temmuz 2003 tarihi itibariyle yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması (STA) önemli bir rol oynamaktadır. Söz konusu Anlaşma, kapsamında gümrük ve eş etkili vergiler 2007 başından bu yana sıfırlanmıştır.
