Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Dış Ticaret Politikası
Malezya’da dış ticaret ve doğrudan yabancı sermaye konularında politika belirleme ve uygulama yetkisi Malezya Uluslararası Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nda (MITI) bulunmakta olup, bu Bakanlığın çatısı altında; Malaysian Industrial Development Authority (MIDA), Malaysia External Trade Development Corporation (MATRADE), Malaysia Productivity Corporation (MPC), Small and Medium Industries Development Corporation (SMIDEC), Malaysian Industrial Development Finance Berhad (MIDF) ve Malezya Otomotiv, Robotik ve IoT Enstitüsü (MARii) kuruluşları yer almaktadır.
Bu kuruluşlardan mülga İGEME benzeri bir yapıya sahip olan MATRADE, Malezya’nın özellikle işlenmiş ve yarı işlenmiş sanayi malı ve hizmetlerinin tanıtmak, destek ve gelişimini sağlamak, ihracat pazarlama stratejileri ve ticaret promosyon aktivitelerini gerçekleştirmek, pazar araştırmaları ile veri tabanını oluşturmak, Malezya’lı ihracatçıların uluslararası pazarlama becerilerini geliştirmek için eğitim programlarını organize etmek görevlerini ifa etmektedir. MIDA ise yabancı yatırımların ülkeye çekilmesi ve izinlerin düzenlenmesi konusunda görevlidir.
Gümrük uyuşmazlıklarında, bağımsız bir kuruluş olan Gümrük Uyuşmazlık Mahkemesine (Customs Appeal Tribunal) (CAT)) başvurulması gerekmekte olup, anılan mahkeme; Gümrük Kanunu, Satış Vergisi ve Tüketim Vergisi Kanunları (Custom Act 1967, Sales Tax Act 1972, Service Tax Act 1975 and Excise Act 1976) kapsamında gümrük idarelerinin uygulamaları ele alınmaktadır.
İhracat Rejimi
Malezya, nihai ürün ihraç etmek ve yurt içi üretimi teşvik etmek amacıyla dünya üretiminin %15’ini, ticaretin %30’unu elinde tuttuğu kütük, palm yağı, kauçuk gibi ürünlerde %5-30 arasında ihracat vergisi uygulamaktadır. Diğer taraftan, çevre ve vahşi hayatın korunması amacıyla vahşi hayvan ihracatında da vergi uygulamaktadır. Ayrıca, ham petrol ihracatında %20 vergi uygulanmaktadır.
Tarifeler ve Diğer Vergiler
Malezya'da Dünya Ticaret Örgütü üyelerine uygulanan MFN(Most Favoured Nation-En Çok Kayırılan Ülke) gümrük vergisi ortalaması yaklaşık %8,56 oranındadır. Buna karşın önemli ölçüde yerel üretimin olduğu ürünlerde gümrük vergileri daha yüksektir. Lüks tüketim malları, tütün mamülleri, alkollü içkiler, pahalı gıda ürünleri ile otomobillerde daha yüksek vergi oranları uygulanmaktadır. (Avrupa Birliği'nin pazara giriş sitesinden Malezya'nın gümrük vergilerine ürünün Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numarası (GTİP) girilerek ulaşılabilmektedir, (http://mkaccdb.eu.int)
Malezya özellikle otomotiv sanayinde ithalat vergisi oranlarını yüksek tutmaktadır. Her ne kadar ASEAN ve DTÖ taahhütlerini yerinde getirmek adına bir takım indirimler gerçekleştirse de bunları satış ve tüketim vergisi ile telafi etmektedir. Ancak, Ulusal Otomotiv Planı (NAP) kapsamında sektörün daha liberal hale getirilmesi amaçlanmaktadır.
Diğer taraftan, Malezya’nın; yatırım, menşe şahadetnamesi, mal ticareti konusunda imzalamış olduğu veya müzakeresini yürüttüğü bölgesel ve ikili Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) bulunmaktadır. Malezya, halihazırda Japonya Ekonomik Ortaklığı kapsamında Japonya ile Pakistan ve ASEAN kapsamında G. Kore, Çin ve Hindistan ile Serbest Ticaret Anlaşmaları imzalamış olup, bu anlaşmalar kapsamıda bazı ürünlerin gümrük tarifelerinde indirim veya tarife sıfırlanması söz konusudur.
Diğer Vergiler
Genel olarak kurum ve kişilerin Malezya içerisinde veya Malezya üzerinden sağladıkları kazançların tümü vergiye tabidir. Bununla birlikte yurtdışındaki kazançlarının ülkeye transferinden Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları doğrultusunda vergi alınmamaktadır. Türkiye ile Malezya arasında Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 1994 yılında imzalanmıştır. Malezya'da firmalar gelirleri üzerinden %25 kurumlar vergisi ödemek zorundadırlar. Malezya'da yerleşik bireyler vergiye tabi gelirleri üzerinden %0 ile 27 arasında değişen oranlarda vergi ödemek zorundadırlar. Malezya'da bir yıl içinde 182 ve daha fazla gün kalanlar yerleşik olarak nitelendirilirler.
Malezya’da katma değer vergisi uygulaması bulunmamaktadır. Bununla birlikte, konaklama, restaurant vb. hizmetlerde sunulan gıda, içecek ve tütün mamüllerinde hizmet vergisi alınmakta olup, bu oran %5 düzeyindedir.
Bir çok mala ithalat vergisinin dışında, genellikle %10 oranında satış vergisi de uygulanmaktadır. Bu vergi ithalat sırasında gümrük girişinde, yerel ürünlerde ise fabrika çıkışında alınan tek aşamalı bir vergi türüdür. Meyveler, bazı gıda ürünleri ve inşaat malzemeleri için satış vergisi %5'tir. Likörler ve alkollü içecekler için satış vergisi %20 iken sigaralar için %25'tir. Ülkedeki ihraç mallarının üretiminde kullanılan ithal hammadde ve makinalar; ülkede üretilmiyor veya kabul edilebilir kalitede ve maliyette üretilmiyor ise, bu ithal mallar ithalat ve satış vergisinden muaf tutulmaktadır.
İthalatta uygulanan gümrük vergisinin yanında bazı mallar için tüketim vergisi uygulaması vardır. Motorlu taşıtlara %65 ile %105 oranları arasında, motosikletlere %20 ile %30 oranları arasında, alkollü içeceklere litre başına 0,10 RM + %15 - RM42.50 + %100 arasında, sigaralara %20 (ayrıca her bir sigaraya 0,18 RM) ve oyun kartlarına %10 oranında tüketim vergisi uygulanmaktadır.
Tarife Dışı Engeller
Malezya hükümeti kendi yerli sanayisini korumak amacıyla ithalat lisansı ve miktar kısıtlaması sistemini oluşturmuştur. Silah ve patlayıcılar, motorlu araçlar, tehlikeli ilaç ve kimyasallar, toprak, bitkiler, kalay cevheri, curuf veya konsantreleri ve bazı gıda maddeleri ithalatı izinle yapılmaktadır. Et ürünleri ithal eden bütün firmaların Malezya makamlarından helal ve müslümanlar tarafından tüketilebilir onayı alması gerekir. Yasaklanan mallar arasında renkli kopyalama makinaları, kuraldışı veya müstehcen ürünler ve bazı zehirli kimyasallar vardır. Miktar kısıtlamaları ise yerel sanayinin korunması ve güvenlik nedenleriyle bazı ürünlerin dışında uygulanmamaktadır. Motorlu araçlar otomatik olmayan ithalat lisansına tabidir. Hayvansal ürünler Veteriner Departmanının onayına bağlıdır. Pirinç sadece Milli Pirinç Otoritesi tarafından ithal edilmektedir.
İthalat Belgeleri
Malezya'ya ithalat yapılırken istenen belgeler şunlardır:
*Ticari Fatura (Commercial Invoice)
*Koli Listesi (Packing List)
*Konşimento (Bill of Lading) veya Havayolu Sevk Belgesi (Air Waybill)
*İthalat Beyannamesi (Declaration of Goods Imported)
*Değer Bildirim Formu'dur (Value Declaration Form).
Bu belgelerin dışında bazı ürünler için özel olarak istenen belgeler vardır. Bu belgelerin de ilgili kuruluşlardan temin edilmesi gerekmektedir.
Ürün Standartları İle İlgili Uygulamalar
Malezya ISO'nun bir üyesidir. Malezya standartları üreticiler, kullanıcılar, tüketiciler ve ilgili grupların temsilcilerinin oluşturduğu komitenin çalışmalarıyla geliştirilmiştir. Bu standartlar Malezya Standartlar Dairesi'nin (DSM) gözetimi altında Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu (ISO) ve Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) temel alınarak geliştirilmiştir. Bu standartlar, Malezya Ulusal Standartlar ve Ulusal Akreditasyon Kurumunun sorumluluğu altındadır.
Malezya Hükümeti tarafından uygulamaya konulan standartlara http://www.standardsmalaysia.gov.my/ internet adresinden ulaşılması mümkündür.
Helal Sertifikası
Söz konusu sertifikanın edinilme zorunluluğu şu anda sadece et, kümes hayvanları ve işlenmiş et gibi ürünlere uygulanmakta iken etle ilgili olmayan ürünler için helal sertifikası edinmek bir ihtiyaçtan ziyade, seçenektir.
Malezya Hükümeti, 1 Ağustos 2009 itibari ile helal sertifikası konusunda tek yetkili kuruluş ünvanını HDC (Halal Industry Development Corporation)’den alarak JAKIM (Islamic Development Department)’e vermiştir. Bunun dışında, özel şirketler de kendi helal logoları ve sertifikalarını verebilmektedir. Ancak, bu şirketlerin piyasada kabul edilebilirliği tartışmalı olup, JAKIM dışında helal logo ve sertifika veren şirketler Malezya Hükümeti’ni temsil etmemektedir.
Malezya’daki helal gıda standardı uygulamasında etkili olan kurumlar aşağıda yer almaktadır:
• Department of Islamic Development Malaysia (JAKIM): Malezya’daki dini otorite olan JAKIM, ürünlerin helal standardında aranan İslami usullere uygunluğunu denetleyen kamu kurumudur. Bu kurumun Türkiye’deki muadili, Diyanet İşleri Başkanlığıdır.
• Department of Standards Malaysia (DSM): Malezya Standartlar Dairesi, MS: 1500 denen helal standardını hazırlayan devlet dairesi olup, standartların hazırlanmasında ve yürürlüğe konulmasında yetkili kamu kurumudur. Bu kurumun Türkiye’deki muadili, Türk Standartları Enstitüsüdür (TSE).
• Department of Veterinary Services Malaysia (DVS): Et ve et ürünlerinin (büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvanları) İslami usullere uygunluğunun denetlenmesi sürecinde JAKIM ile birlikte yetkili olan kamu kurumudur. Bu kurumun Türkiye’deki muadili, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü’dür.
Malezya’da helal gıda sertifikası, ürünlere verildiği gibi, gıda ürünü satışı yapılan, süpermarket, lokanta, otel ve benzeri mekanlara da verilebilmektedir. Helal gıda sertifikası alan şirket, yerli ürünlerinin üzerine JAKIM’e ait olan logoyu basmakta ve bu logoyu iki yıllık bir süre için kullanabilmektedir. Gerekmesi halinde yeniden inceleme yaptırılmak suretiyle logonun geçerlilik süresi uzatılabilmektedir.
Öte yandan helal sertifikasını başka ülkelerden de temin edebilme imkanı bulunmaktadır. Ancak, Malezya’ya ihraç edilen yabancı ülke menşeli ürünlerin üzerinde JAKIM helal logosunun kullanılması mümkün değildir. Bu maksada yönelik olarak, menşe ülkesinde JAKIM tarafından tanınmış (yetkilendirilmiş) dini otoritenin verdiği helal logosu kullanılması mümkündür. Bu imkânın değerlendirilmesi için ise sertifikasyon yapan dini kurumun daha önce JAKIM tarafından tanınmış olması gerekmektedir.
Helal sertifikası alınması için gereken koşulların başında şunlar gelmektedir:
1. Her gıda üreticisi, gıda tesisi ve kesimevi sadece helal ürünler satmalıdır.
2. Başvuru sahibinin kullandığı hammaddeler ve tedarikçisinin sağladığı ürünler helal olmalı veya helal sertifikası bulundurmalıdır.
3. Başvuru sahibi şirket bünyesinde en az 2 Müslüman işçi bulundurulmalı, mutfak, yükleme ve boşaltma veya gıda işleme ünitelerinde Malezyalı işçiler çalıştırılmalıdır.
4. Ürünün hazırlanışı, yükleme ve boşaltılması, işlenmesi, paketlenmesi ve ulaşımı sırasında ürünün temiz olması ve helal olmayan her türlü içerikten arındırılması gereklidir.
5. Helal ürünlerin lojistiği, sadece helal ürünleri kapsamalıdır.
Helal sertifikası almak için başvuran şirketlerin tetkiki en az 2 müfettiş tarafından gerçekleştirilmektedir. Söz konusu müfettişler, gıda teknolojileri ve şeriyat kurallarının uygulanması konusunda uzman kişilerdir. Tetkik, genel anlamda dökümentasyon, üretim süreci, ürün yükleme ve boşaltma, ürün dağıtımı, üretimde kullanılan makine ve ekipmanlar, temizlik, hijyen ve güvenlik, paketleme ve etiketleme alanlarını içermektedir.
Malezya’ya yönelik et ve et ürünleri ihracatında, ürünün İslami usullere göre uygunluğu ise aşağıdaki şekilde tetkik edilmektedir;
1. İhracatçı ülke veterinerlik dairesi ile Malezya veterinerlik dairesi arasında karşılıklı tanınma amacını taşıyan hayvan sağlığı ile ilgili bir dizi formların doldurulması,
2. İhracatçı ülkede ürünlerin İslami usullere göre kesildiğini tescil edecek, kamu kurumu, dernek, vakıf gibi dini tetkik otoritesi ile Malezya dini otoritesi (JAKIM) arasında karşılıklı tanıma amacını taşıyan formun doldurulması,
3. Her bir ihracatçı firma nezdinde kesimhaneye ve kesim usullerine ilişkin bilgilerin yer aldığı formların doldurulması gerekmektedir.
Bu bilgiler sağlandıktan sonra, veterinerlik dairesi ve JAKIM temsilcilerinden oluşan bir heyet kesimhaneyi denetlemekte ve standartlara uygunluk sağlanıyorsa firmaya Malezya’ya ihraç izni vermektedir.
T.C. Kuala Lumpur Ticaret Müşavirliği, Malezya özelinde JAKIM dışındaki her hangi bir kurumdan helal sertifikası alınmamasını önermektedir.
Kambiyo Rejimi
Malezya para birimi olan RM’in Dolar’a bağlanmış sabit kur modelini 22 Temmuz 2005 terk etmiştir. Merkez Bankası, hali hazırda, Merkez Bankası Kontrollü Serbest Kur Modeli’ni benimsemiştir.
Malezya vatandaşları bakımından, yurt dışına döviz transferi hususlarında, Malezya Merkez Bankasının kısıtlamaları bulunmaktadır.
