Pazar ile İlgili Bilgiler
Fikri, Sınai, Ticari Mülkiyet Hakları
Tunus kanunları telif hakkı ve marka tescili için kayıt ve koruma sağlamaktadır. Yabancı firmaların ticari markalarını ve endüstriyel tasarımlarını Tunus Standardizasyon ve Sınai Mülkiyet Enstitüsü (INNORPI - Institut National de la Normalisation et de la Propriété Industrielle) ‘ne (http://www.innorpi.tn) kayıt ettirmeleri gerekmektedir.
Dağıtım Kanalları
Tunus kanunları yabancı şirketlerin toptan veya perakende pazarlama işine girmesine izin vermemektedir. Tunus hükümeti Tunus vatandaşlarına iç pazarda dağıtımı da kısıtlamıştır. Yabancı yatırımcılarla yapılan her ortak girişim Tunus ekonomisine yarar sağladığı için izin verilen bir istisna olarak kabul edilmektedir. Bu süreçte ortak yatırım altında kurulmuş Fransa’nın Carrefour ve Casino grupları gibi birkaç hipermarkete izin verilmiştir. Yeni mevzuat belirli bölgelerdeki hipermarket sayısını sınırlamayı ve böylece küçük işletmeleri söz konu rekabetten korumak işin tasarlanmıştır.
Mal dağıtımı Tunus’ta iyi organize edilmiştir. Mallar çoğunlukla belli başlı deniz limanlarından (Tunus, Sousse, Sfax ve Bizerte) ya da hava kargo trafiğinin % 97’inin gerçekleştirildiği Tunis Carthage Havaalanından ülkeye girmektedir. Ülkenin tüm bölgelerine mal dağıtımın yapılabilmesi için Tunus’ta yeterli kara ve demiryolu ağı bulunmaktadır.
Tunus pazarına girmek isteyen yatırımcı veya ihracatçılar bazı engellerle karşılaşmaktadır. Ancak Tunus hükümeti “Tunus Yatırımı Geliştirme Kurumu” aracılığı ile zengin bir teşvik paketi hazırlamıştır.
Tunus pazarında özellikle hizmetler sektörüne girmek biraz daha zordur. Bir firma eğer Tunus hükümetinin desteklediği bir projede yer almıyorsa veya ülkedeki büyük şirketlerle iyi bağlantıları yok ise pazara girerken zorluklarla karşılaşabilmektedir. Hizmetler sektörünü düzenlemek amacıyla Tunus hükümeti bir yasa taslağı hazırlamaktadır. Bu yasa ile hizmetler sektöründe dağıtım kanallarını düzenleyecek ve franchising için bir çerçeve oluşturulması amaçlanmaktadır.
Reklam ve Promosyon
Birçok Tunuslu firma daha yeni reklam ve ticari tanıtım tekniklerini kullanmaya başlamışlardır. Tunus’taki reklam sektörü çok hızlı büyümesine rağmen yaklaşık 90 milyon dolarlık yatırıma ulaşabilmiştir. Spor faaliyetlerine sponsorluk, sektörel sanayi fuarları, posta ile tanıtım, araç üzeri reklam, basılı medya ve daha az olarak ta elektronik medya reklamları olmak üzere çok çeşitli pazarlama ve reklam fırsatları bulunmaktadır. Şehirlerde yaşayan Tunuslular Avrupa standartlarını benimsemişlerdir. Devlet televizyon kuruluşu ERTT, İtalyan Rai Uno kanalının programlarını iki kanaldan Arapça olarak yayınlamaktadır. Uydu yayınları yaygın olarak izlenmekte, el-Cezire gibi Arap uydu kanallarını da yakından takip etmektedirler. 2003 yılından sonra Mosaique ve El Jawhara isimli özel radyo istasyonları ile Hannibal ve Nessma özel TV kanalları yayına başlamıştır. Gazeteler (kamu ve özel), web siteleri, özel radyo istasyonları ve özel TV kanalları yerli ve yabancılar için aynı reklam ücreti uygulamaktadırlar. Ancak kamu kuruluşu olan ERTT televizyon kanalı yabancıların verecekleri reklamlar için yerlilere göre % 250 oranında daha fazla ücret talep etmektedir. Dükkan tabelaları Arapça olması zorunluluğu vardır ancak Fransızca da yaygın olarak kullanılmaktadır.
Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme
1992’ye 92-117 sayılı Tüketiciyi Koruma Kanunu etiketleme ve işaretleme standartlarını belirlemiştir. Ancak bu düzenlemeler iç pazar için üretilen ürünler için tamamıyla uygulanmamaktadır. İhracat için üretilen ürünlerde etiketleme uluslararası standartlara uygun olmalıdır.
Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler
Tunus’ta resmi dil Arapça olmasına rağmen Fransızca ticari hayatta yaygın olarak konuşulmaktadır. Birçok Tunuslu İngilizce, İtalyanca ve Almanca da konuşabilmektedir.
Ticari belgeler Fransızca olmalıdır. Faks ticari iletişimde ayrıcalıklı yerini halen korumaya devam etmektedir.
Tunus pazarında ürünlerin tanıtılabilmesi için iyi bir acente veya distribütör ile anlaşmak çok önemlidir. Bu acentenin Tunus pazarı hakkındaki bilgisi ve ticari bağlantıları pazara yeni girecek bir ihracatçı için çok şey sağlayabilir.
Birçok Tunuslu işletmeler Tunuslu ailelere aittir veya onlar tarafından kontrol edilmektedir. Bu işletmeler yabancıların pazarlama ve dağıtım yatırımlarını hoş karşılarken mevcut işletmelerde yönetimi kontrol etmelerine karşı direnç gösterebilmektedir.
Dağıtım veya pazarlama anlaşmaları mali yükümlülükler ve performans ölçümleri konularında çok detaylı olmalıdır. Sözleşmelerin, deneme süresini kapsayacak şekilde oluşturulmasında fayda vardır.
Tunus ticari mevzuatı azınlık hisse sahibi Tunusluların çıkarlarını fazlasıyla koruyan hükümler de içermektedir.
Birkaç istisna dışında Tunus’ta özel dağıtım sözleşmesi yapmak kanunla yasaklanmıştır.
Finansal Kiralama (Leasing) ve Franchising
Tunus hükümeti hizmet sektörünü düzenleyen yeni bir mevzuat hazırlamaktadır. Yeni yasanın meclis tarafından incelenmesi devam etmektedir. Yasa, yurtiçi dağıtım kanalları ve ticari franchising düzenlemeleri gibi önemli konuları ele almaktadır. Bu hizmet düzenlemeleri kanun haline gelinceye kadar, Tunus hükümetinin geleneksel franchising uygulamasına karşı çıktığını unutmamakta yarar vardır. Yeni hizmetler yasasının kabul edilmesiyle Tunus’ta yeni franchising fırsatlarının açılması beklenmektedir.
Akreditif Kullanımı
Tunuslu firmaların peşin ödeme yapamaması nedeniyle vesaik mukabili veya akreditifli ödeme şekillerini kullanma zorunluluğu vardır. Tunuslu iş çevrelerinde genelde vesaik mukabili ödeme tercih edilmektedir. Ancak, mal bedelinin tahsilinde herhangi bir güçlükle karşılaşılmaması için akreditifli ödeme şeklinin kullanılmasında yarar bulunmaktadır.
Kamu İhaleleri
Tunus’ta uluslararası ihaleler genelde Fransızca olarak ülke çapında yayınlanan “Le Presse ve/veya Le Renouveau” gazetelerinde, büyük ölçekli ihaleler uluslararası basında da yayınlanmaktadır Bazen ilgili kamu kuruluşu tarafından doğrudan yabancı ülke Büyükelçiliklerine yazılı olarak da bildirilmektedir. Bilindiği gibi, Tunus’ta ve diğer ülkelerde açılan uluslararası ihalelerin T.C. Ekonomi Bakanlığı’nın http://www.ekonomi.gov.tr/ web sayfasından takip edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Tunus’ta uluslararası ihaleyle iş almak ihaleye katılan firmanın teknik olarak yeterliliği ve düşük teklif vermesi gibi hususların yanı sıra Tunus’un firmanın menşei ülke ile olan siyasi ilişkilerine ve sağlanan finansmana ve özellikle ihaleye katılan firmanın kendi ülkesinin siyasi desteğine sahip olması gibi faktörlere de büyük ölçüde bağlıdır. Ekonomik durumu iyi ve özellikle siyasi makamlarla ilişkileri güçlü olan yerel bir müteahhit firmayla oluşturulacak bir konsorsiyumla ihaleye katılmak ihaleyi kazanmada temel belirleyici olabilmektedir. İhale sürecinde yerel etkili siyasiler ve üst düzey bürokratlarla iyi diyalog içerisinde olmanın büyük faydaları bulunmaktadır
Ekonomik altyapının iyileştirilmesi çalışmaları çerçevesinde Tunus’taki yol, baraj, liman, otel projelerinde Türk firmalarının pay alması Tunus tarafının siyasi desteğinin sağlanması halinde mümkün görülmektedir Gerek Tunus’taki gerekse çevre ülkelerdeki alt yapı projelerine yönelik olarak iki ülke müteahhit firmalarının işbirliği yapmasında yarar vardır.
İhale Prosedürü : Uluslararası ihale ilanlarında genellikle işin ayrıntılarına ilişkin bilgilere yer verilmemektedir. İhale teknik şartnamesi ihaleye çıkan kurumdan (ihalenin büyüklüğüne oranla artan miktarda) doğrudan satın alınabilir. İhale teknik şartnamesinde yapılacak işin bütün ayrıntıları; ihaleyi alan firmanın Tunus’a getirmek zorunda olduğu işletme sermayesi, Tunus’ta şirket kuruluşu gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceği, çalıştırabileceği yabancı personel sayısı ve nitelikleri, tabii olacağı vergi istisnası ve indirimleri, bedelli ve/veya bedelsiz, gümrüklü ve/veya gümrüksüz ithal edebileceği makine parkı ekipmanları, projenin keşif bedeli, teminat mektubu miktarı ve niteliği, işin teslim süresinin aşılması durumunda uygulanacak cezai yaptırımlar, işin finansman şekli vb bütün detaylar yer almaktadır. Bazen kimi firmalara ihaleye katılım için davet mektubu da gönderilmektedir
Tunus’ta uluslararası ihaleler genelde kapalı zarf teklifiyle eksiltme usulüyle iki aşamalı olarak yapılmaktadır
Teknik Yeterlilik Aşaması : İhale şartnamesinde istenen belgeleri (firmaların yaptıkları/bitirdikleri işlere ilişkin ayrıntılı bilgiler, araç ve ekipman parkı, personel bilgileri, mali durumu gösterir belgeler, müteahhitlik karnesi vb) içerir dosya son başvuru tarihinden önce yetkili makama teslim edilir. Kurum içinden ve/veya dışından (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı gibi diğer ilgili kamu kuruluşlarından yetkililer) yetkililerden oluşan ihale komisyonu, ihalesi yapılan projeyi gerçekleştirebilecek durumda olan firmaları seçer ve yeterlilik verir.
Teklif Aşaması : Teknik yeterlilik alan firmalar kapalı zarf içerisinde ihale keşif bedeli üzerinden yapacakları yüzdelik indirimleri içeren tekliflerini verirler. İlgili mevzuata göre en düşük teklifi vermek ihalenin alınması için yeterli değildir. Genelde ihaleye çıkan kuruluş ihaleyi teknik yeterliliği olan istediği firmaya vermekte serbesttir. Bazen ihale komisyonu en iyi teklifi veren birkaç firmayı özel olarak çağırarak ekstra indirim talep edebilmekte, teknik konulara ilişkin görüş alış verişinde bulunabilmektedir.
İhaleyi kazanan firmanın belirlenmesini müteakip teklif veren firmalara kazanıp kazanmadıklarına dair bildirim yapılmaktadır. Kazanan firmaya ihale şartnamesinde belirtildiği şekilde işin ve iş yerinin teslimi yapılmakta ve inşa aşaması başlamaktadır.
Teminat Mektubu : Tunus’taki uluslararası ihalelerde genelde % 2 ila % 5 oranında Tunus yetkili makamlarınca muteber kabul edilen bir bankadan alınmış teminat mektubu istenmektedir.
Yatırımların Finansmanı : Tunus’ta yapılan kamu yatırımları ilgili kurumun bütçesine konan ödenekten ve/veya sağlanan dış kredilerle finanse edilmektedir. Tunus’ta dış finans kuruluşlarından sağlanan özellikle Avrupa Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası, Kuveyt Arap Kalkınma Fonu ve Suudi Arabistan Kalkınma Fonu, Afrika Kalkınma Bankası ve Dünya Bankası kaynaklarından sağlanan finansmanla yatırımların finansmanı tercih edilmektedir.
İhaleye katılan firmaların yapılacak işin finansmanında kullanılmak üzere orta veya uzun vadeli kredi sağlaması durumunda diğer katılımcılara göre büyük avantaj sağlamaktadır.
