Firmalar - Oman

Genel Ekonomik Durum

GENEL EKONOMİK DURUM

Temel Ekonomik Göstergeler

Kaynak: IMF,*tahmini


Ekonomik Yapı
                
Umman ekonomisi diğer Körfez ülkelerinde olduğu gibi hidrokarbona yani petrole dayanmaktadır. Ülkenin keşfedilmiş petrol varlığı 5,5 milyar varil olarak belirtilse de açıklanan üretim ve ihracat rakamları bunun daha fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Ülke sürekli olarak petrol üretimini arttırabilmek için yeni yatırımları teşvik etmektedir. Konuya dair zaman zaman açılan imtiyaz ihalelerinin www.mog.gov.om adresinden izlenmesi mümkündür.
 
Petrol endüstrisi Umman’ın görece yüksek hayat standardı ve iyi bir alt yapıya sahip olmasının temel aktörü olmuştur. Petrol öncesi ise Umman ekonomisi balıkçılık, küçük çaplı tarım ve madenciliğe dayanmıştır.
 
Ekonomik Performans
Umman ekonomisi gerek petrol fiyatlarındaki artışa bağlı olarak petrol gelirlerinin artması, gerekse doğal gaz ve petrol dışı diğer sektörlerdeki olumlu gelişmeler nedeniyle, EIU verilerine göre 2015 yılında %4,7 ve 2016 yılında da % 5 oranında büyümüştür. Ancak, 2016 yılında Umman hükümetinin uygulamaya başladığı kemer sıkma politikası sonucu, kamu sektöründeki ücret artışları durmuş, sübvansiyonlar kesilmiştir. Bu durumun özel tüketim de dahil, genel ekonomik faaliyetleri olumsuz etkilemesi nedeniyle, Umman’ın büyüme oranı 2017 yılında %-0,9 olmuştur. IMF verilerine göre 2018 yılında %2,9 oranında büyüdüğü, 2019 yılında da %1,1 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir.
Kişi başına düşen gelir cari fiyatlara göre 2017 yılında  17,128 dolar olarak gerçekleşmiştir. IMF tahminlerine göre Umman’ın 2018 yılı kişi başına düşen geliri 19,302 dolar olduğu 2019 yılında da 18,0829 dolar olacağı tahmin edilmektedir. Dünya Bankası verilerine göre iş yapma kolaylığı açısından Umman, dünyada 190 ülke arasında 66. Sıradadır.  Dünya Ekonomik Forumunda Umman küresel rekabetçilik endeksinde 137 ülke arasında Umman 62. sırada yer almaktadır.
Umman’da hükümeti temel olarak petrol dışı sektörlerin ve özel sektörün güçlendirilmesi, kamu harcamalarının disipline edilmesi, devlet gelirlerinin artırılması ve dengeli bir bütçe yapısının oluşturulmasını hedeflemektedir.
 
Ekonomi Politikası
 
Hızlı nüfus artışı, azalan üretim düzeyi ve petrol kaynaklarının sınırlılığı, geçmiş yıllarda Umman ekonomisini epey zora sokmuştur. İşsizliğe dair kaygılar ve petrole olan aşırı bağımlılık, hükümetin ekonomi politikasını 3 tema üzerinde kurmasına yol açmıştır. Bu temalar; “Ummanlılaştırma” adı verilen yabancı işgücünün yerli işgücü ile değişimi, ekonomik çeşitlendirme ve özelleştirmedir. 2020 yılına kadar petrol gelirlerinin GSYİH içindeki payının % 9’a düşürülmesi ve doğal gazın payının % 10’a çıkarılması hedeflenmektedir. Özellikle petro-kimya, plastik sanayii ve turizm sektörlerinde çeşitli atılımlar yapılmaktadır.
“Ummanlılaştırma”
Her yıl işgücüne katılan 30 000’den fazla Ummanlı’ya daha rahat iş imkanı yaratılması amacıyla 2001 yılında Sultan Qaboos tarafından kurulan İşgücü Bakanlığı, Umman’da şirket kurmak isteyen genç girişimciler için fon yaratmaktadır. 2006 yılında özel sektörde istihdam edilenlerin yalnızca % 18’inin Umman vatandaşı olması; tarım, turizm ve petrol gibi önem arz eden sektörlerde hükümetin kota uygulamasına gitmesine yol açmıştır. Söz konusu kotalara uymayan şirketlere ceza uygulanmakta, bu şirketlerin göçmenleri istihdam etmeleri yasaklanmakta ya da kamu ihalelerine katılmaları durumunda birtakım sınırlamalar getirilmektedir. Nitelik gerektirmeyen birtakım mesleklerde de (terzilik, meyve-sebze satıcılığı gibi) Ummanlı olmayanların çalışmaları yasaklanmış; birtakım mesleklerde de Ummanlılar’a eğitim verilmiştir.
 
 
Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler

Sultan ülkede çıkan isyanlardan sonra önemli siyasi kararlar almış, Meclis-ul Şura’ya yasama yetkisi vermiştir. Bu karar ülkedeki huzursuzluğu önlemiştir. Ülkede Sultan’ın mutlak monarşiden anayasal monarşiye doğru geçiş arzusunda olduğuna inanılmaktadır.
Umman’da petrol gelirlerinin azalması sonucu hükümet haracamaları ksıma youna gitmiş buda işsizliğin artmasına neden olmuştur. Hükümet, imalat, turizm, lojistik, madencilik ve balıkçılık gibi sektörleri geliştirmeye odaklanarak ekonomiyi petrol bağımlılığından uzaklaştırmak için harekete geçmiştir.
Umman’da ki büyük projeler tamamlandığında ve iş dünyasındaki reformlar yatırımları teşvik ederken büyüme, 2020-21 yılları arasında yılda % 2,8 lere uşaçağı tahmin edilmektedir.

Enflasyon
Ortalama bir tüketicinin hissettiği enflasyonist baskıları yansıtmasa da, Umman’da açıklanan resmi enflasyon oranı düşüktür. Fiyat artışlarının kontrolü, Merkez Bankası’nın on yılı aşkın bir süredir yürüttüğü para politikasının ve hükümetin temel hedefidir. Su ve elektrik fiyatlarının kontrolü de düşük enflasyona katkıda bulunmaktadır. Umman Riyali’nin ABD Doları’na endeksli olması nedeniyle Dolar’ın Euro karşısında ve Umman’ın başlıca ticaret ortaklarının kullandığı para birimleri karşısında değer kaybetmesi, 2007 yılında enflasyonist baskılara yol açmıştır. 2006 yılından itibaren enflasyon oranı yükselmeye başlamıştır. 2006’da %3,2’ye 2007 yılında büyük bir sıçrama yaparak % 6’ya, 2008 yılında ise %12,1’e çıkmıştır. Son iki yılda meydana gelen artışın en önemli nedenleri olarak gıda fiyatlarındaki artış ki bu artış dünya ölçeğinde baş gösteren kıtlık tehlikesi, temel inşaat malzemelerine olan büyük talep nedeniyle bu ürünlerin fiyatlarının artması ve yine arz yetersizliği-talep fazlalığı nedeniyle kiraların ve ev fiyatlarının artması gösterilebilir. Ancak Küresel krizin özellikle 2008 yılının son çeyreğinde etkisini göstermesi ile birlikte ortaya çıkan talep daralması enflasyonun ateşini düşürücü yönde etki göstermiş 2014 yılı enflasyonu  % 1 olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında düşen gıda fiyatları enflasyon oranını %0,1’lere çekmiştir EIU tahminlerine göre, 2016 yılında gerçekleşecek önemli vergi reformları ve artması beklenen yakıt fiyatlarının enflasyonda baskı oluşturması ile enflasyon % 1,1 oranında gerçekleşmiştir.
 
IMF verilerine göre, 2018 yılında %0,9 olarak gerçekleşen orandan 2019 yılında, %1,5’a ulaşağı tahmin edilmektedir.

Ücretler

Asgari ücret Ummanlılar için 180 OR+20 OR aylık zorunlu gıda ve ulaşım yardımıdır. Yabancıların aylık ücreti vasfına göre 70 OR’den başlamakta ve barınma ve yemek sağlanmaktadır. Sosyal güvenlik Ummanlılar için mecburi olup, aylık maaşın % 17’si dolayındadır. Bunun % 10,5’i firmalarca ödenmektedir. Yabancı çalışanlar için sosyal güvenlik ödemesi bulunmamakla birlikte, kamu sözleşmelerinde zorunlu kaza sigortası vb. hükümler bulunabilmektedir. Firmalar getirdikleri işçileri başka şirketlere kiralayamazlar yahut başka bir şirketin getirdiği işçileri çalıştıramazlar.
 
Para Politikası

Umman’ın para politikası, düşük enflasyonun sürdürülmesine ve Umman Riyali’nin ABD Doları karşısındaki sabit değerinin (1 ABD $=0,385 OR) korunmasına dayanmaktadır.
 
Hayat Standardı ve İşsizlik

Umman Sultanlığı'nda işgücünün Umman vatandaşları ağırlıklı olarak yapılanması ve özel sektörde çalışan Ummanlı sayısının artırılması amacıyla Ummanlı vatandaşların çalıştırılmasına yönelik  belirli zorunlu işgücü kotaları belirlenmiştir. Omanizasyon adı verilen bu  politikanın ana hedefi olarak çalışanlar arasındaki yabancıların oranının % 33'ü aşmaması belirlenmiştir.
Ülkede uygulanan yasaklayıcı nitelikte düzenlemelere rağmen yabancıların işgücünün en önemli bölümünü oluşturmaya devam ettiği görülmektedir. Bu durumun en önemli nedenleri olarak,  Umman vatandaşı yeterli nitelikte kalifiye eleman bulma zorluğunun yanında,  ülke insanının inşaat ve hizmet sektörü gibi emek yoğun alanlarda  çalışma isteksizliğini göstermek mümkündür.
Çalışanların vatandaşlık bağlarının ülkelere göre dağılımına bakıldığında 650,543 Hindistan; 543,377 Bangladeş ve  214,106 Pakistan vatandaşlarının ülkedeki yabancı çalışanların büyük bir kısmını meydana getirdiği görülmektedir. Daha sonra Bangladeşliler ve Filipinliler gelmektedir.
Umman’da çeşitli projeler yürüten Türk şirketleri bulunması nedeniyle 3.000’e yakın Türk (işçi, mühendis, proje müdürleri, formen, esnaf ve diğer meslek grupları) yaşamaktadır.
Yeterli oranda kalifiye Umman vatandaşı personel bulma güçlüğü nedeniyle, ülkedeki Türk firmalarının karşılaştığı en önemli sorunlardan biri  niteliğine bürünen Omanizasyon  düzenlemeleri  çerçevesinde elde edilen 2014 yılı verileri açıklanmıştır.
Buna göre, ülkede sektörlere göre sağlanan Omanizasyon oranları aşağıdaki gibidir:
Finans % 80,6; elektrik, gaz ve su % 74,6; madencilik % 59; ulaştırma % 29.6; özel eğitim kurumları %28,1; gayrımenkul % 24,4; toptan ve perakende satış % 16,1; tarım %13,4; inşaat % 10,2; otelcilik % 7,5 ve diğer sektörler % 16,1
Tüm bu veriler çerçevesinde ülkede özel sektöredeki Omanizasyon oranının halen % 14,6 seviyesinde olduğu ve hedefin çok altında kaldığı görülmektedir.
Rakamlar, Omanizasyon çabalarına rağmen, özel sektörün halen ucuz olması nedeniyle yabancı işçileri seçtiğini göstermektedir. Ayrıca, Umman vatandaşlarına yönelik 325 OR gibi görece yüksek bir asgari ücrete rağmen, Ummanlıların çoğu kamu sektöründe iş bulmak için çaba harcamaktadır.
 
Sosyal güvenlik Ummanlılar için mecburi olup, aylık maaşın % 17’si dolayındadır. Bunun % 10,5’i firmalarca ödenmektedir. Yabancı çalışanlar için sosyal güvenlik ödemesi bulunmamakla birlikte, kamu sözleşmelerinde zorunlu kaza sigortası vb. hükümler bulunabilmektedir. Firmalar getirdikleri işçileri başka şirketlere kiralayamazlar yahut başka bir şirketin getirdiği işçileri çalıştıramazlar.
 
 
Bölgesel Eğilimler
 
Gaza dayalı endüstrilerin tamamını bir bölgeye (Sur gibi güney illerine) kurmak yerine kuzeydeki Sohar’da sürdürülen doğal gaz projeleri ile sanayileşmenin tüm ülkeye yayılması amaçlanmaktadır. Musandam bölgesindeki Khasab’ta turizmi artırmak için yeni bir otel inşa edilmiş, limanın genişletilmesi ve tarihi kalenin onarılması bitirilmiştir. Musandam’daki diğer gelişmemiş bölgelere hizmet götürülmesi zor olsa da geçmişte uzak köylerden hastanelere helikopterle hasta taşınması gibi hizmetler de verilmiştir. Bunun yanında ülkenin en büyük konteyner limanının bulunduğu Salalah’ta bir serbest bölgenin inşası devam etmekte olup; Al Wusta bölgesindeki Duqm’a da bir ticari liman inşa edilmesi ne başlanmıştır.
 
Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
 
ABEDA, ACC, AFESD, AMF, FAO, G-77, GCC, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IPU, ISO, ITSO, ITU, LAS, MIGA, NAM, OAPEC, OAS (gözlemci), OIC, OPCW, OPEC, PCA, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNIFIL, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO
Dahil olduğu Uluslararası Anlaşmalar
Körfez İşbirliği Konseyi (Gulf Cooperation Council, GCC)
 
Körfez bölgesinde istikrar ve ekonomik işbirliği sağlamak amacıyla 1982 yılında kurulan Körfez İşbirliği Konseyi (KİK-Cooperation Council for the Arab States of the Gulf), BAE, Bahreyn, Katar, Kuveyt, Umman ve Suudi Arabistan olmak üzere 6 ülkeden oluşmaktadır. Bu altı ülke arasında 2003’ten bu yana gümrük birliği uygulaması başlatılmıştır. Körfez ülkeleri daha gelişmiş bir ekonomik entegrasyona gitmeyi, tek pazar uygulamasına ve ortak para birimine geçmeyi hedeflemektedir.
 
Gümrük Birliği kapsamında bu altı ülke, istisnalar dışındaki mallar için, diğer ülkelere % 5 gümrük vergisi uygulamaktadır. Bütün ürünlerde Gümrük Birliği uygulamasına 2005 yılında geçilmiştir.
 
ABD ile Serbest Ticaret Anlaşması:
 
ABD ile Umman Sultanlığı arasında 19 Haziran 2006 tarihinde bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış ve Ocak 2009 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Söz kounusu Anlaşma hakkında daha geniş bilgi için:
http://ustr.gov/assets/Document_Library/Fact_Sheets/2005/asset_upload_file189_8115.pdf
adresi ziyaret edilebilir. Söz konusu Anlaşma, özellikle ABD’ni hedef pazar olarak seçen yatırımcı firmalar için büyük önem arzetmektedir.