Genel Ekonomik Durum
Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
Namibya kişi başına düşen yaklaşık 7.000 dolar ile Dünya Bankası’nın gelir sınıflandırmasında üst-orta ülkeleri arasında yer almaktadır. 2,3 milyon gibi çok düşük bir nüfusa oranla zengin sayılabilecek kaynaklara sahiptir. Buna rağmen dünyada gelir dağılımının en bozuk olduğu ülkelerden biri olarak anılmaktadır.
Tarım ve hayvancılık, balıkçılık, gıda işleme, madencilik, cevher ve elmas işleme Namibya’daki en temel ekonomik faaliyetlerdir.
Nüfusun büyük bir çoğunluğu yaşamını doğrudan ya da dolaylı olarak tarımsal faaliyetlerle sürdürmektedir. Kırsal kesimde hanehalkının yarısı tarımsal faaliyetleri geçimlik olarak yürütmektedir. Bu da sektörün potansiyelinin çok altında istihdam ve üretim sağlamasına yol açmaktadır.
Ülke madenler bakımından oldukça zengindir. En çok elmas, uranyum, altın, çinko, kurşun ve manganez çıkarılmaktadır. Uranyum üretiminde dünyada altıncı sıradadır. Yine dünyada en kaliteli elmas çıkarılan ülkelerden biridir.
İmalat sanayi başta et, balık, sebze ve meyve işleme olmak üzere gıda işleme; cevherden ergitme yöntemiyle bakır ve çinko üretimi ve elmas işleme sektörlerinde yoğunlaşmaktadır.
Lojistik, turizm, imalat ve tarım sektörleri stratejik sektörler olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla bu sektörlere yapılacak yatırımlarda artışlar görülebilir.
Ülke, ekonomik hayatı olumsuz yönde etkileyen, mevcut potansiyelin değerlendirilememesine sebep olan büyük yapısal sorunlarla yüzyüzedir. Ülkede iş yapmanın maliyeti yüksektir. Vasıflı işgücü bulmak zordur. İşgücü piyasası çok katıdır. Üretimde verimlilik çok düşüktür. Finansman araçlarına erişimde büyük zorluklar yaşanmaktadır. Eğitimde hem fiziki ve beşeri imkanlar hem de eğitim kalitesi çok yetersizdir. Mevcut eğitim işgücüne piyasanın talep ettiği vasıfları kazandırmaktan çok uzaktır.
Para Politikaları
Namibya Doları bire bir oranla Güney Afrika Randı’na sabitlenmiştir. Faiz oranlarında Güney Afrika Merkez Bankası’nın faiz oranları baz alınmaktadır. Namibya Merkez Bankası, parasal ve finansal istikrar Güney Afrika Merkez Bankası’nın uyguladığı para politikasına bırakıldığından, geleneksel para politikası araçlarını kullanmamaktadır.
Namibya Merkez Bankası, sınırlı olarak, ticari bankaların rezervlerini etkilemede repo faiz oranlarını kullanmaktadır. Diğer taraftan son yıllarda repo faiz oranlarını Güney Afrika Merkez Bankası’nınkinden daha yüksek tutarak sermaye girişini desteklemektedir.
Maliye Politikaları
Yetkililer mali istikrarı ve ekonomik büyümeyi sağlamaya yönelik bir maliye stratejisi izlemeye çalışmaktadır. Hükumetin, ekonomiyi küresel ekonomik krizin etkilerinden korumak için zamanında almış olduğu canlanmaya yönelik tedbirler ekonominin iyileşmesine yardımcı olmuştur. Özellikle 2011/2012 mali yılında (1 Nisan – 31 Mart) başta istihdamı artırmak üzere ekonomiyi canlandırmak için kamu harcamaları büyük ölçüde artırılmıştır. Buna karşın sürdürülen bu genişleyici mali tutum 2007-2009 dönemini kapsayan ve 3 yıl süren bütçe fazlası verme başarısını tersine çevirmiştir. Bu nedenle hükumet kamu harcamaları taahhütlerini orta vadeli harcama programının gerisine çekerek maliye politikasını sıkılaştırmaya başlamıştır. Hükumet böylece 2011/2012 mali yılı GSYİH’nın %9,7’si kadar tahmin edilen bütçe açığını 2014/2015 mali yılında GSYİH’nın %0,4’üne kadar düşürmeyi hedeflemektedir.
Döviz Politikaları
Döviz kontrole tabidir. Ülkeye sermaye girişinde Namibya Merkez Bankası’nın onayı gerekmektedir. Namibya, Ortak Para Bölgesi’nin bir üyesidir. Ortak Para Bölgesi ülkelerine paralel olarak döviz kontrollerini tedricen gevşetmektedir. Geniş anlamda, yabancı sermaye girişinde çok az sınırlama bulunmakta ve elde edilen karlar tümüyle transfer edilebilmektedir. Serbest bölgelerde faaliyet gösteren bir işletme kısıtlamaya tabi olmaksızın döviz edinebilmekte ve kullanabilmektedir.
Ülke içinde döviz alım satımı yetkilendirilmiş bankaların şubelerince ve yetkilendirilmiş döviz bürolarınca gerçekleştirilmektedir. Bank Windhoek, Nedbank Namibia, First International Bank of Namibia ve Standard Bank of Namibia döviz alım-satım işlemleri için yetkilendirilmiş bankalardır. Namibia Bureau de Change Limited döviz alım-satım işlemleri için yetkilendirilmiş tek döviz bürosu firmasıdır. Döviz kontrolüne ilişkin mevzuat, yukarıda sayılan yetkilendirilmiş kurumların işbirliği ile Namibya Merkez Bankası tarafından yürütülmektedir.
Yerleşiklerin yurtdışına sermaye çıkartmaları kısıtlamaya tabidir.
Bölgesel Eğilimler
Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU):
Güney Afrika Gümrük Birliği (SACU), 11 Aralık 1969 tarihinde Güney Afrika, Botsvana, Lesotho, Namibya ve Svaziland arasında imzalanan gümrük birliği anlaşması ile oluşturulmuş ve 1 Mart 1970 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Tarihi 1910 yılına kadar dayanan ve dünyadaki en eski gümrük birliği olan SACU, 2002 yılında akdedilen ve 1 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe giren yeni SACU Anlaşmasıyla önemli değişikliklere uğramıştır. Yeni SACU anlaşmasıyla birlikte, SACU’nun yapısı daha demokratik hale getirilmiş ve Güney Afrika’nın idari kararlardaki yetkilerinde kısıtlamalara gidilmiştir.
SACU Anlaşması uyarınca kurulan Bakanlar Konseyi, örgütün karar alma organı konumundadır. SACU’nun sekretaryası Windhoek, Namibya’da bulunmaktadır.
SACU ülkeleri içinde Güney Afrika ekonomisi en güçlü ekonomi olup, SACU’nun toplam GSYİH’sının yaklaşık %90’ını Güney Afrika ekonomisi teşkil etmektedir. Botsvana haricindeki diğer SACU üyeleri aynı zamanda Ortak Para Bölgesi üyesidir.
Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC):
1980 yılında kurulan Güney Afrika Kalkınma Topluluğuna, Güney Afrika 1994 yılında üye olmuştur. Güney Afrika Kalkınma Topluluğunun diğer üyeleri Angola, Botsvana, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Lesotho, Madagaskar, Malavi, Mauritius, Mozambik, Namibya, Svaziland, Tanzanya, Zambiya, Zimbabve’dir. SADC’nin sekretaryası Gaborone, Botsvana’dadır.
SADC kapsamında, üye ülkeler arasında belirli bir takvim süresi içerisinde tarifeler ve tarife dışı engellerin kaldırılması, gümrük birliği tesis edilmesi ve en nihayetinde 2016 yılına kadar ortak para birimine geçilmesi amaçlanmaktadır. Bu hedeflere paralel olarak Güney Afrika, SADC ülkelerinden yapılan ithalatta gümrük vergilerini büyük oranda kaldırmış bulunmaktadır.
Afrika Birliği (AU):
Afrika Birliği 2002’de kurulmuş olup, 52 ülke üyedir. Avrupa Birliği’ne benzer yapısı ve hedefleri vardır. Gine’nin ülkedeki darbe nedeniyle, Madagaskar’ın ise ülkedeki politik kriz nedeniyle üyelikleri durdurulmuştur. Eritre de Somali’deki Radikal İslamcılara destek verdikleri söylentileri üzerine AU’nun Birleşmiş Milletler’e tedbir alma çağrısı üzerine kendi üyeliğini askıya almıştır. Birliğe ilişkin önemli kararlar yılda iki defa yapılan genel toplantılarda alınmaktadır. Sekreteryası Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’dadır.
Fas Afrika Birliği’ne üye olmayan tek Afrika ülkesidir. Fas Afrika Birliği’nin kuruluşuna temel teşkil eden Afrika Birliği Organizasyonu üyesi iken, 1984 yılında gruptan çekilme kararı almıştır. Fas’ın bu kararı aralarında gerginlik çıktığında birçok ülkenin Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ni desteklemiş olmaları nedeniyle almıştır. Fas’ın müttefiki olan Zaire (Demokratik Kongo Cumhuriyeti) de Fas gibi bu kararı protesto ederek 1984-86 yıllarında boykot uygulamıştır. Bazı ülkeler de bu tutum karşısında zaman içinde Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ne desteklerini geri çekmiştir.
