Genel Ekonomik Durum
Genel Ekonomik Durum
18 Aralık 2019
Ekonomik Yapı
Mozambik, Afrika kıtasının 25. büyük ekonomisi olup, son yıllarda Sahraaltı Afrika’da en hızlı büyüme gösteren petrol-dışı ekonomidir. 2009 yılında büyüme hızı yavaşlamış olmakla birlikte, 2010, 2011 ve 2012 yıllarında tekrar hızlanmıştır. Gelişmekte olan Mozambik ekonomisi 2009-2013 döneminde ortalama %7 oranında, 2015 yılında % 6,6 oranında, 2016 yılında % 3,8 oranında, 2017 yılında ise %3,7 oranında büyümüş olup, 2018 yılında ise %3,3 oranında büyüdüğü tahmin edilmektedir. Ülkede halen pek çok kişi (%40’ın üzerinde) yoksulluk sınırının altında hayatını sürdürmektedir. Bununla beraber, özellikle son dönemlerde bulunan doğal gaz rezervleri ile birlikte ülkenin büyümeye devam edeceği öngörülmekte olup, orta ve uzun vadede ülkenin büyük atılımlar göstereceği tahmin edilmektedir.
Ülke GSYİH’sının %22,3’ünü tarım oluşturmaktadır. Özellikle ülkenin verimli kuzey bölgelerinde tarım potansiyeli yüksektir, ancak, arazi kullanım hakkı problemi bu potansiyeli kısıtlamaktadır. Önemli tarımsal ürünler pamuk, şeker kamışı ,manyok ve tapyoka, mısır, hindistancevizi, kaju, çay, tropik meyveler, patates, ayçiçeği ve tütündür. Ülkede sığır ve kümes hayvanları yetiştiriciliği de hayvancılık açısından önemli bir yere sahiptir. Mozambik su ürünlerinde de iyi bir potansiyele sahip olup, özellikle kabuklu deniz hayvanları tütün ve tropik meyvelerden sonra en fazla ihracatı gerçekleştirilen tarım/gıda ürünüdür.
Sanayi sektörü ülke GSYİH’sının %23’ünü oluşturmaktadır. Ülkedeki en büyük yabancı yatırımı olan Mozal alüminyum tesislerinin genişlemesinin etkisiyle imalat sektörü büyümektedir. Ülkede kurulu belli başlı sanayiler alüminyum, petrokimya, kimya, tekstil, çimento, cam, asbest, tütün, gıda ve içecek sanayileridir. 2017 yılında ülke ihracatının %32’sini oluşturan kömür ihracatından sonra ham ve işlenmiş alüminyum ürünleri %23,3’lük bir paya sahiptir.
Ülke GSYİH’sının %54,7’sini ise hizmetler sektörü oluşturmaktadır.
Turizm sektörü henüz yeterince gelişmemekle birlikte yüksek bir potansiyele sahiptir. Özellikle son on yılda ülkeye gelen yabancı turist sayısında ve turizm gelirlerinde önemli artışlar yaşanmış olmasına rağmen henüz istenilen düzeylere ulaşılamamıştır.
Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler
Mozambik ekonomisinin son yıllarda önemli büyüme gösterdiği, 2019 yılından itibaren de doğal kaynak sektörünün hızlı yükselişiyle birlikte % 4’ün üzerinde büyüyeceği tahmin edilmektedir.
2010 yılından önce çift hanelerde seyreden enflasyon daha sonraki yıllarda tek hanelere inmiş olmasına rağmen, 2016 yılında %20, 2017 yılında ise %15 civarında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Enflasyon 2018 yılından itibaren tekrar tek haneye dönmüş olup, %3,9 olarak gerçekleşmiş, 2019 yılında da %5’in altında gerçekleşmesi beklenmektedir.
Kamu yatırımları ve sosyal kalkınma planları gerçekleştirilmek üzere 2013-2017 yıllarında gevşek bir mali tutum benimsenmiş olup, altyapı yatırımlarının hız kazanması ile birlikte bütçe açığı oldukça yüksek oranlarda gerçekleşmiş olup, 2018 yılı ve sonrası için de yüksek bütçe açıklarının gerçekleşmesi beklenmektedir.
SEKTÖRLER
Tarım, Hayvancılık ve Balıkçılık
Mozambik’de ülke nüfusunun çoğu kırsal kesimde yaşamakta ve geçimini tarım ile sağlamaktadır. Bununla birlikte ülkenin tarım potansiyeli kullanılanın çok üzerindedir. Mozambik’in yüzölçümünün %45’i tarım için uygun olmakla birlikte sadece %16’sı (36 milyon hektar) ekilidir ve sadece %3’ünde sulu tarım yapılmaktadır. Çiftçilerin sadece %4-5’i gübre kullanmaktadır.
Tarım ülke GSYİH’sının %22,3’ünü oluşturmakta ve işgücünün %74,4’ü tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Özellikle ülkenin verimli kuzey bölgelerinde tarım potansiyeli yüksektir, ancak, arazi kullanım hakkı problemi bu potansiyeli kısıtlamaktadır. Önemli tarımsal ürünler pamuk, şeker kamışı ,manyok ve tapyoka, mısır, hindistancevizi, kaju, çay, tropik meyveler, patates, ayçiçeği ve tütündür. Ülkede sığır ve kümes hayvanları yetiştiriciliği de hayvancılık açısından önemli bir yere sahiptir. Mozambik su ürünlerinde de iyi bir potansiyele sahip olup, özellikle kabuklu deniz hayvanları tütün ve tropik meyvelerden sonra en fazla ihracatı gerçekleştirilen tarım/gıda ürünüdür.
Sanayi
Mozambik, sanayisi yeterince gelişmemiş bir ülke olup en büyük üretim tesisi Mozal alüminyum tesisleridir. Ülkedeki en büyük yabancı yatırımı olan Mozal alüminyum tesislerinin genişlemesinin etkisiyle imalat sektörü büyümektedir. Ülkede kurulu belli başlı sanayiler alüminyum, petrokimya, kimya, tekstil, çimento, cam, asbest, tütün, gıda ve içecek sanayileridir. 2017 yılında ülke ihracatının %32’sini oluşturan kömür ihracatından sonra ham ve işlenmiş alüminyum ürünleri %23,3’lük bir paya sahiptir.
Ülke ihracatının yıllar itibariyle değişmekle beraber %10’undan fazlasını alüminyum çubuk ve profiller oluşturmaktadır. Önümüzdeki dönemlerde Mozal alüminyum tesislerinin daha da genişletilmesi planlanmaktadır.
Sanayi sektörü ülke GSYİH’sının % 23’ünü oluşturmakta ve işgücünün % 3,9’u sanayi sektöründe istihdam edilmektedir.
Madencilik
Mozambik zengin doğal kaynaklara sahip bulunmaktadır. Bunların başlıcaları kömür, aluminyum ve doğalgazdır. Kömür madenciliği projeleri geliştirilmesi ve doğalgaz üretiminin artacak olması ülkedeki doğal kaynak sektörünün hızla yükselmesini sağlayacaktır.
Mozambik, Tete yakınlarında önemli kömür yataklarına sahiptir. Ayrıca, son zamanlarda keşfedilen doğalgaz rezervleriyle de önemli bir doğalgaz üretim gücüne sahip olmuştur.
Mozambik’te yeni kömür madenciliği projelerinin geliştirilmesi ve doğalgaz üretiminin genişleyecek olması doğal kaynak sektöründe hızlı bir yükselişin yaşanacağına işaret etmektedir. Dünya Bankası’na göre önümüzdeki yıllarda, Mozambik’teki yeni gaz ve kömür projeleri ülkeye önemli miktarlarda yatırım, çekecektir.
Enerji
Afrika’nın en güçlü hidroelektrik santraline sahip olan Mozambik’in yıllık enerji üretimi 20 milyar kWh’ civarındadır. Tüketimi ise 14 milyar kWh civarındadır. Elektrik enerjisi üretiminin yaklaşık %86’sı hidroelektrik, %14’ü de fosil yakıtlardan elde edilmektedir.
Mozambik’in Nacala limanı ile Malavi arasında petrol boru hattı inşası başlamıştır. Zambiya’yı da içeren projenin yaklaşık 1 milyar dolara mal olması ve söz konusu ülkeler arasındaki taşımacılık maliyetlerini önemli ölçüde azaltması beklenmektedir.
