Firmalar - Gabon

Genel Ekonomik Durum

GENEL EKONOMİK DURUM

Temel Ekonomik Göstergeler    

Kaynak: IMF, Ekim 2019 



Ekonomik Yapı

Gabon ekonomisi büyük ölçüde petrol, manganez ve orman ürünlerine dayanmaktadır. Zengin doğal kaynaklara sahiptir. Az nüfusu ile diğer Sahra-Altı Afrika ülkelerine kıyasla yüksek kişi başına düşen gelire sahip ülkeler arasındadır.

Gabon’un cari fiyatlarla GSYİH’sı 15 milyar dolar civarındadır. Cari fiyatlarla kişi başına düşen gelir ise 7–8 bin dolar civarında seyretmektedir.

Gabon’da tarım sektörü, ülkenin GSYİH’sının %5’den daha fazlasını oluşturmamaktadır. Ekonomide öne çıkan ürün petroldür. Petrol ihracatı, ülke gelirlerinin yaklaşık %63’ünü, GSYİH’nın ise %50’den fazlasını oluşturmaktadır.

Gabon hükümeti, ekonomik faaliyetlerde çeşitliliği arttırmak amacıyla teşvik programları eşliğinde altyapı yatırımlarına yönelmekte ve petrole olan bağımlılığı azaltmaya çalışmaktadır.

Gabon ekonomisinin dünya ekonomisinden aldığı pay %0,03’dür.

Gabon, eski bir Fransız sömürgesi olması nedeniyle Fransa ile ekonomik, politik ve siyasi bağları güçlü bir şekilde devam etmektedir.

Para Politikaları

Para politikası bölgesel bir Merkez Bankası olan Orta Afrika Ülkeleri Bankası (Banque des Etats de l’Afrique Centrale – BEAC) tarafından belirlenmekte ve yürütülmektedir. Para politikasında öncelik enflasyonun kontrolü ve CFA Frangı’nın Euro’ya endeksli durumunun devam ettirilmesidir. Bankanın bağımsızlığı para politikasının siyasi etkilerden uzak olarak belirlenmesi ve sürdürülmesinin garantisini oluşturmaktadır.

CFA Frangı, 655,96 CFA Frangı = 1 Euro olacak şekilde endekslendiğinden, CFA Frangı’nın dolar karşısındaki değeri, Dolar ve Euro arasındaki değişime göre belirlenmektedir.

Döviz Politikaları

Bölgesel merkez bankası olan Orta Afrika Ülkeleri Bankası tarafından çıkarılan ve CEMAC üyesi ülkelerin ortak para birimi olan CFA Frangı, Fransa ile yapılan özel anlaşmalar sonucu Euro’ya sabitlenerek konvertibl hale getirilmiştir. CFA’nın konvertibilitesi ve istikrarı Fransız Hazinesi garantisinde bulunmaktadır. Buna karşılık Orta Afrika Ülkeleri Bankası döviz rezervlerinin minimum %50’sini Euro olarak tutmaktadır. Ayrıca, CFA Frangı’nın istikrarı sıkı para ve kredi disiplini ile sağlanmaktadır. FCA Frangı en son 1994 yılında %50 oranında devalüe edilmiştir.

CEMAC dışına yapılacak tüm para transferleri, yerleşik firmaların yurtdışından aldıkları krediler de dahil olmak üzere, beyan edilmek zorunda olup, istatistiki amaçlı özel kontrol önlemlerine tabi bulunmaktadır. 5 milyon CFA Frangı’nı aşan transferler Orta Afrika Ülkeleri Bankası tarafından yetkilendirilmiş bir banka aracılığı ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca ithalat sırasında, karşılığı 100 milyon CFA Frangı’nı aşan döviz ödemelerinde gerekli dokümanların otoritelere sunulması gerekmektedir.

100 milyon CFA Frangı’nı aşan tüm doğrudan yabancı yatırımların önceden Finans Bakanlığı’na bildirilmesi gerekmektedir.

Yabancı işçiler, kazançlarının bir bölümünü düzenli olarak CEMAC dışına aktarmak için otoritelere başvuru yapabilirler. Bu durumdaki bir çalışan net maaşının en fazla %20’sini CEMAC dışına aktarabilir. Ailesi veya bakmakla yükümlü oldukları CEMAC dışında ise, çalışan, net kazancının %50’sine kadarını dışarı çıkarma izni alabilmektedir.

Hayat Standardı ve İşsizlik

Her ne kadar gelir dağılımı büyük ölçüde eşit dağılmamış olsa da ülke, kişi başına düşen gelir sıralamasında yukarılarda yer almaktadır. Bu nedenle, değerlendirmelerde sadece kişi başına düşen geliri dikkate almak gerçek durumu görmede yanıltıcı olacaktır.

Zengin kesimi oluşturan %20’lik nüfus ülke gelirinin %90’ını almaktadır. Yapılan istatistiklere göre yaklaşık olarak ülke nüfusunun üçte birini oluşturan fakir kesimin %27’si ise işsizdir.

Sağlık hizmetleri eğitimden sonra gelen ikinci büyük sorun olup mahalli polikliniklerin ve tıbbi tedavi kapasitesinin ivedilikle arttırılması gerekmektedir.

Güvenli içme suyu ve elektrik temini başlıca problemlerinden biridir. Devlet kurumu her iki ihtiyacı karşılamaya yönelik yeniden yapılandırma faaliyetleri sürdürmektedir. Ayrıca devlet sektörde düzenleyici bir rol üstlenmektedir.

Gabon’un Üyesi Bulunduğu Uluslararası Kuruluşlar

Orta Afrika Ekonomik ve Para Birliği (CEMAC): Mart 1994’te Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Ekvator Ginesi ve Gabon tarafından kurulmuştur. Merkezi, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Bangui’dedir. CEMAC’ın temel amacı üye ülkeler arasında mal, hizmet, sermaye ve kişilerin serbest dolaşımına dayalı bir tek pazarın yaratılmasıdır. Bu amaçla tek para birimine geçilmiş ve CFA Frangı para birimi olarak kabul edilmiştir. 1 Ocak 1999 itibarıyla CFA Frangı, 655,96 CFA Frangı = 1 Euro olacak şekilde Euro’ya sabitlenmiştir.

Birlik içerisindeki ticari ilişkiler hali hazırda beklenen seviyeden çok uzaktır. Birliğin toplam ithalatının sadece %2 kadarı, toplam ihracatının ise %1’i kadarı bölge içerisinde gerçekleştirilmektedir. Birlik içerisinde ticaretin gelişememesinde, ülke ekonomilerinin birbirlerini tamamlayacak yapıdan yoksun olmaları yanında, ülkeler arasındaki entegrasyonun tam sağlanamaması, gümrüklerdeki keyfi uygulamalar, yerel otoritelerin ortak ekonomik oluşuma direnç göstermeleri de mal, hizmet ve kişilerin dolaşımında büyük engeller oluşturmaktadır.

CEMAC birlik dışından gerçekleştirilen ithalata ortak gümrük tarifesi uygulamaktadır. Ortak gümrük tarifesi 4 farklı kategoride uygulanmaktadır. İlaç ve gübre gibi temel ihtiyaç maddelerine %5; makine, traktör, buğday vb. ürünlerin yer aldığı ikinci kategorideki ürünlere %10; malt, işlenmiş kauçuk gibi ara mallarına %20; gıda maddeleri, kozmetik ürünleri, içkiler, elektrikli ev aletleri gibi tüketim mallarına ise %30 gümrük vergisi uygulanmaktadır.

Afrika Birliği (AU): Afrika Birliği 2002’de kurulmuş olup, 52 ülke üyedir. Avrupa Birliği’ne benzer yapısı ve hedefleri vardır. Gine’nin ülkedeki darbe nedeniyle, Madagaskar’ın ise ülkedeki politik kriz nedeniyle üyelikleri durdurulmuştur. Eritre de Somali’deki Radikal İslamcılara destek verdikleri söylentileri üzerine AU’nun Birleşmiş Milletler’e tedbir alma çağrısı üzerine kendi üyeliğini askıya almıştır. Birliğe ilişkin önemli kararlar yılda iki defa yapılan genel toplantılarda alınmaktadır. Sekreteryası Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’dadır.

Fas Afrika Birliği’ne üye olmayan tek Afrika ülkesidir. Fas Afrika Birliği’nin kuruluşuna temel teşkil eden Afrika Birliği Organizasyonu üyesi iken, 1984 yılında gruptan çekilme kararı almıştır. Fas’ın bu kararı aralarında gerginlik çıktığında birçok ülkenin Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ni desteklemiş olmaları nedeniyle almıştır. Fas’ın müttefiki olan Zaire (Demokratik Kongo Cumhuriyeti) de Fas gibi bu kararı protesto ederek 1984-86 yıllarında boykot uygulamıştır. Bazı ülkeler de bu tutum karşısında zaman içinde Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ne desteklerini geri çekmiştir.