Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Arjantin’in adı Latince ‘’Argentum’’ (gümüş) kelimesinden gelir.
Arjantin’in sahip olduğu toprak; Güney Amerika Kıtası’nda 2. dünya genelinde ise 8. en büyük topraktır. Şili (5,308 km), Bolivya (832 km), Paraguay (1,880 km), Brezilya (1,261 km) ve Uruguay (580 km)’la sınırı bulunmaktadır.
Arjantin yaklaşık 2,8 milyon kilometrekarelik alanıyla, uzun bir kareyi anımsatan bir şekilde kuzeyden güneye doğru indikçe daralır. Kuzeyden güneye kadar olan uzunluğu 3.694 km ve batıdan doğuya uzanan en geniş topraklarının uzunluğu ise yaklaşık 1.423 km’dir. Doğu kıyıları boyunca Atlantik Okyanusu uzanır, batısında Şili, kuzeyinde Bolivya ve Paraguay, kuzeydoğusunda ise Brezilya ve Uruguay bulunur.
Ülkenin kuzeyinde yağmur ormanları, güneydeki Patagonya’da çöl iklimi, And Dağları boyunca uzanan Bariloche bölgesinde ise İsviçre benzeri dağlar ve göllerle kaplı bir iklim ve Kuzey Doğuda ise karasal ve kuru bir iklim hüküm sürmektedir.
Arjantin 190.000 km2 ekilebilir araziye sahiptir. Kurak bölgelerden, subtropikal ormanlara yayılan çeşitli mikro iklimlere ve ekosistemlere sahip Arjantin’de çok çeşitli ürünler yetiştirilebilmektedir. Toprağın düşük maliyeti ormancılık için çok uygundur ve yüksek orandaki ağaç sayısı bu alanda önemli yatırımların yapılması ile sonuçlanmıştır.
Ülkenin ve kıtanın en yüksek dağı 6.959 metre ile And dağları üzerindeki Aconcagua zirvesidir. Batı yönünde ülke tamamen And Dağlarıyla çevrilmiş olup, bu sıradağlar aynı zamanda Şili ile coğrafi ve siyasi sınırları da oluşturmaktadır. And sıradağlarının batısında ise çok geniş Pampa ovası yer almaktadır. Pampa Ovası ülkenin yaklaşık olarak % 25’ini kaplamakta olup, büyük oranda doğal çayırlıklardan oluşmaktadır. Bu ova geniş bir alana yayılması ve iklim açısından çok şanslı olması nedeniyle fiili olarak ülkenin tarım ve hayvancılık havzasıdır.
Siyasi ve İdari Yapı
Arjantin, federal bir cumhuriyettir. 1853 Anayasası, 1994 reformuna kadar pek bir değişiklik göstermemiş ve sistem o tarihlerde bütün kıtaya örnek olan ABD Anayasası ve idari yapısı örnek alınarak düzenlenmiştir. Kuvvetler ayrımı prensibi hakimdir. Yürütme kuvveti ağırlıklı olarak Devlet Başkanındadır. 1994 Anayasasına göre Başkan 4 yıllık süreyle üst üste en fazla 2 kez seçilebilmektedir. Çok geniş yetkilerle donatılan Başkan kabine başkanı ile hükümet üyelerini doğrudan, Anayasa Mahkemesi üyelerini ise Senatonun onayı ile atamaktadır. Başkan, hükümetin Meclis onayından geçirdiği bütçeyi de veto yetkisine sahiptir.
Yasama erki iki meclisten, Senato ve Temsilciler Meclisi’nden oluşmaktadır. Halen Senatör sayısı 72’dir. Temsilciler Meclisi, 257 üyeden oluşmaktadır. Meclis üyeleri 4 yıl için seçilmekte olup, her 2 yılda bir Meclis üyelerinin yarısı yenilenmektedir. Senato üyeleri ise 6 yıl için seçilmekte olup, eyaletlerin Temsilciler Meclisi bulunmaktadır.
Her Eyaletin ayrı bir anayasaya sahip olduğu Arjantin’de kuramsal olarak eyaletlerin ciddi anlamda yetki ve gücü bulunsa da tarihi olarak Federal Hükümet baskın olmuştur.
Anayasa gereği bağımsız ve ayrı bir güç kaynağı olan yargının en yüksek kurulu olan Anayasa Mahkemesi 1854 yılında kurulmuş olup, yasamanın yaptığı yasaların Anayasaya uygun olup olmadığını denetlemektedir. Üyelerinin Başkan tarafından senato onayıyla atandığı Anayasa Mahkemesi düzeyinin altındaki hakimler, Başkanın önerisi üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından atanmaktadır. Arjantin yargı sistemi ücret ve diğer hakları açısından tam özerkliğe sahip olup, bu konularda yürütmeden bağımsızdır.
Arjantin 23 eyalete (provincias) ve bir federal bölgeye (distrito federal) ayrılmıştır: Buenos Aires Federal, Catamarca, Chaco, Chubut, Cordoba, Corrientes, Entre Rios, Formosa, Jujuy, La Pampa, La Rioja, Mendoza, Misiones, Neuquen, Rio Negro, Salta, San Juan, San Luis, Santa Cruz, Santa Fe, Santiago del Estero, Tierra del Fuego, Antartica e Islas del Atlantico Sur ve Tucuman.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
Yaklaşık 44 milyon nüfusa sahip olan Arjantin’in yıllık nüfus artış hızı yüzde 1 civarında bulunmaktadır. Diğer Latin Amerika ülkeleri ile karşılaştırıldığında doğurganlık oranı düşük ve yaşlı nüfus oranı yüksektir. 65 yaş üstü grubun toplam nüfusa oranı yüzde 10,8 seviyesindedir. Nüfusun yüzde 91,1’i şehirlerde yaşamaktadır. Ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 44’ü Buenos Aires Otonom Şehri ile Buenos Aires Eyaleti’nde bulunmaktadır.
Arjantin’de eğitim düzeyi yüksek olmakla birlikte son yıllarda eğitim kalitesi düşmektedir. Okuma yazma oranı yüzde 98 düzeyindedir. 13 yıllık zorunlu eğitim sistemi uygulanmaktadır. Ülkedeki 102 üniversitenin 45’i devlet üniversitesidir ve toplam öğrencilerin yüzde 80’i bu üniversitelerde eğitim görmektedir. Teknik eğitim eksikliği son yıllarda artmaktadır.
Ülke dışında, çoğunluğu İspanya, İtalya ve ABD’de olmak üzere, 600 bin civarında Arjantinli yaşamaktadır. Ülkeye çevre fakir ülkelerden göç girişi olmaktadır. Net göç oranı 1000’de 2’in altında bulunmaktadır.
Nüfus Dağılımı
|
2011 |
2016 |
2021 |
Nüfus (milyon kişi) |
|||
Toplam |
41,7 |
43,8 |
45,9 |
Kadın |
21,3 |
22,4 |
23,4 |
Erkek |
20,4 |
21,5 |
22,5 |
Yaş Profili (%) |
|||
0-14 |
25,4 |
24,7 |
23,9 |
15-64 |
63,8 |
63,8 |
63,8 |
65+ |
10,8 |
11,5 |
12,3 |
Çalışma Çağındaki Nüfus (milyon kişi) |
26,6 |
28,0 |
29,3 |
Şehirleşme (%) |
91,1 |
91,9 |
92,7 |
İşgücü (milyon kişi) |
16,9 |
17,8 |
18,9 |
Dönemler itibarıyla |
|
2010-14 |
2015-19 |
Nüfus artış hızı (%) |
|
1,0 |
0,9 |
Çalışma çağındaki nüfus artış hızı (%) |
|
1,0 |
0,9 |
İşgücü artış hızı (%) |
|
1,0 |
1,3 |
Doğum oranı (1.000 kişi başına) |
|
17,9 |
17,1 |
Ölüm oranı (1.000 kişi başına) |
|
7,6 |
7,5 |
Bebek ölüm oranı (doğan 1.000 kişide) |
|
10,6 |
9,3 |
Yaşam beklentisi (yıl) |
|||
Erkek |
|
72,0 |
73,0 |
Kadın |
|
79,7 |
80,4 |
Ortalama |
|
75,8 |
76,7 |
Kaynak: The Economist Intelligence Unit
Arjantin’de yaşayan nüfusun %24,7’sini 0-14 yaş grubu, %63,8’ini 15-64 yaş grubu oluştururken 65 yaşının üstündekiler Arjantin nüfusunun %10,8'idir. 2017-2021 dönemi için Arjantin'de nüfus artış oranı %0,9 olarak tahmin edilmektedir.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Arjantin doğal kaynakları açısından zengin bir ülke olup, Pampas'ın verimli ovaları, kurşun, çinko, kalay, bakır, demir cevheri, manganez, petrol, uranyum kaynaklarına sahiptir.
Su kirliliği önemli bir çevre sorunu olup, çevre koruma politikaları Doğal Kaynaklar ve İstikrarlı Gelişme Sekreterliği (Natural Resources and Sustainable Development), federal bürolar tarafından yürütülmektedir.
Ülkenin, Bolivya ve Şili sınırlarında geniş mineral kaynakları mevcuttur. 1993 Maden Yatırım Kanunu ile sektör özel kesime açılmış ve mali bir denge sağlanmıştır. Andes dağlarındaki zengin maden yatakları, Catamarca ve San Juan’da bakır ve altın rezervleri, Mendoza’da uranyum, Jujuy’da çinko rezervleri mevcuttur.
Arjantin, 4.700 kilometrelik sahili ile dünyanın en iyi balıkçılık alanlarından birine sahiptir. Mürekkep balığı gibi zor bulunan birçok cins balık bol miktarda bulunmaktadır. Yerel balık filolarının yanı sıra uluslararası anlaşmalarla Japonya, Kore, Rusya, İspanya ve diğer ülkeler de Arjantin sularında balıkçılık yapabilmektedirler.
Dahil Olduğu Uluslararası Anlaşmalar
Özelleştirme kapsamında gerçekleştirdiği satışlarla devletin ekonomideki rolünü azaltan ve dışa açık bir ekonomiyi benimseyen Arjantin, Latin Amerika Entegrasyon Birliği-ALADI, Güney Amerika Ortak Pazarı-MERCOSUR üyesi olup Dünya Ticaret Örgütü-DTÖ’nün kurucu üyelerindendir. Ayrıca Latin Amerika’daki birinci, dünyada sekizinci NATO müttefiki olan ülkedir. Avrupa Birliği-EU ve Pasifik İttifakı ile ilişkileri de olumlu yönde gelişmektedir.