Firmalar - Pakistan

Dış Ticaret Politikası ve Vergiler

Türkiye’nin Pakistan ile dış ticareti yıllara göre farklılık göstermektedir. Ülkemiz Pakistan’la dış ticaretinde 2000 yılından itibaren açık vermeye başlamış, ancak 2016 ve sonraki yıllarda dış ticaret fazlası vermiştir.
 
İki ülke arasında ticaret hacmi 2011 yılında yaklaşık 1,1 milyar dolar ile en yüksek rakama ulaşmış, 2017’de ise 675,3 milyon dolara gerilemiştir.  Türkiye ile Pakistan arasındaki mevcut dış ticaret hacmi her iki ülkenin potansiyelini yansıtmaktan çok uzaktır.

 
Pakistan ile Yıllar İtibarıyla Dış Ticaretimiz (milyon USD)

Kaynak: TradeMap
 
 Türkiye’nin Pakistan’a İhracatında Başlıca Ürünler (milyon USD)

Kaynak: TradeMap
 

Türkiye’nin Pakistan’a en çok ihraç ettiği ürün şunlardır: Telefon/telgraf için elektrikli cihazlar, sentetik filamentler, inşaat demirleri, hijyenik havlular-bebek bezleri, elektrik transformatörleri, pamuklu mensucat, tekstil makineleri,  fişek ve mermiler, kendine özgü fonksiyonu olan makine-cihazlar ve kauçuktan yeni dış lastiklerdir.

 Pakistan’dan İthalatımızda Başlıca Ürünler (milyon USD)

Kaynak: TradeMap
 

Türkiye’ye Pakistan’dan yapılan ithalatın çok büyük bir bölümünü pamuklu mensucat oluşturmaktadır. İthalatı yapılan belli başlı diğer ürünler: Pamuk ipliği;  Etil alkol; Poliasetaller, diğer polieterler, epoksit-alkid reçineler; Deri ve köseleden giyim eşyası; Örme eldivenler ve hazırgiyim ürünleridir.  

 
İki Ülke Arasında Ticaretin Altyapısını Oluşturan Anlaşma ve Protokoller:

Ülkemiz ile Pakistan arasında ekonomik ve ticari ilişkilerin temelini oluşturan "Ticaret, Ekonomik ve Teknik İşbirliği", "Çifte Vergilendirmeyi Önleme", "Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması" anlaşmaları imzalanmış ve yürürlüğe girmiştir.
 
Ticaret Anlaşması çerçevesinde Karma Ekonomik Komisyon Toplantıları gerçekleştirilmektedir.
 
1986 yılında kurulmuş olan Türk-Pakistan İş Konseyi kapsamında, ortak toplantılar düzenlenmekte, pek çok üst düzey ve ticari heyet ziyareti gerçekleşmektedir.
 
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Ticaret Anlaşması, 16-17 Temmuz 2003’de, Pakistan’ın Başkenti İslamabad’da gerçekleştirilen Bakanlar Toplantısı’nda imzalanmıştır. Üye ülkeler, birbirlerine yönelik gümrük vergilerini, 8 yıl içinde kademeli olarak yüzde 15 seviyesine indirme ve fonları kaldırma kararı vermiştir. Ayrıca sözkonusu anlaşmada, ülkeler birbirlerine karşı tarife dışı engelleri kaldırmayı taahhüt etmişlerdir. İmzalanan anlaşma, üye ülkelerin parlamentolarında onaylandıktan sonra yürürlüğe girmiştir. Gümrük indirimlerine ilişkin müzakereler devam etmektedir.
 
Anlaşma, İran, Pakistan, Türkiye, Azerbaycan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan, Afganistan, Türkmenistan ve Özbekistan’ı kapsamaktadır.

Türkiye-Pakistan Yatırım İlişkileri
 
Türkiye’deki Pakistan Yatırımları

 2016 yılı Haziran ayı itibariyle Türkiye’de toplam 158 adet Pakistan sermayeli firma bulunmaktadır. Söz konusu firmalar ağırlıklı olarak otomotiv, elektronik, telekomünikasyon, makine, ticaret ve bankacılık sektörlerinde faaliyet göstermektedir.

Pakistan’daki Türk Yatırımları

Pakistan’daki Türk yatırımları ağırlıklı olarak enerji, finans, altyapı projeleri ve müteahhitlik sektörlerindedir. Zorlu Holding, Ziraat Bankası,  Coca-Cola İçecek ve Ülker gibi büyük Türk şirketleri Pakistan’da yatırım yapan Türk şirketleri arasında yer almaktadır. Önümüzdeki dönemde Pakistan’da özellikle enerji ve müteahhitlik sektörlerinde yeni yatırımlara ihtiyaç duyulmakta ve Pakistan makamlarınca Türk yatırımcılara bu alanlara yatırım yapmaları yönünde çağrıda bulunulmaktadır.
 
Zorlu Enerji, 4 yılı aşkın süredir Pakistan’da yenilenebilir enerji alanında çalışmalarını sürdürmektedir ve yakın geçmişte 6 megawatt’lık Pakistan’ın ilk rüzgar türbinlerinin yapımını tamamlamıştır. Firma ilk olarak enerji üretimini 50 megawatt’a çıkarmayı hedeflediklerini, ancak 300 megawatt’a kadar üretim lisansına sahip olduklarını açıklamıştır. Pakistan’daki ilk rüzgar enerjisi yatırımı olması itibariyle büyük yankı uyandıran proje Pakistan’daki politik çevrelerde ve Pakistan halkı tarafında çok olumlu karşılanmıştır.
 
Coca Cola İçecek A.Ş., Pakistan’da 6 üretim tesisi ile faaliyet gösteren Coca-Cola Beverages Pakistan Ltd.'ye 100 Milyon dolarlık yatırım yaparak yüzde 50 hissesini devralmıştır. Şirketin, önümüzdeki üç sene içerisinde bu yatırımını 250 Milyon dolara çıkarma planları ve bunun dışında, Karaçi’de büyük ölçekli yatırım planları olduğu bilinmektedir.
  
TUSAŞ (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.)’ın havacılık ve savunma sanayii alanlarında Pakistan ile çeşitli projeleri bulunmaktadır. Son olarak, Pakistan’ın F-16 uçaklarının modernizasyonu projesi üzerine açılan uluslararası ihalede, Belçikalı bir firma ile ön elemeye kaldıktan sonra 29 Haziran 2009 tarihinde ihaleyi kazanmışlardır. 2010 yılında 42 adet Pakistan uçağının birer birer Türkiye’ye gelmesiyle 75 milyon dolarlık projenin faaliyete geçmiştir.

  
İki Ülke Arasındaki Ticarete İlişkin Sorunlar

Taşımacılık

Pakistan ile iş ilişkilerinin gelişmesinin önündeki en önemli engel taşımacılıkta yeterli imkan olmamasıdır.
 
Deniz taşımacılığı doğrudan seferler olmadığından (seferlerin çoğu Dubai aktarmalıdır) Pakistan’a deniz taşımacılığı pahalı ve uzun sürelidir. Ancak karayolu taşımacılığındaki engellerden ötürü daha çok deniz taşımacılığı tercih edilmektedir. Bazı iş kontratlarında Pakistan Denizyolları ile taşıma şartı getirilmekte, bu ise durumu daha da zorlaştırmaktadır. Hava taşımacılığı ise yüksek maliyetleri nedeni ile tercih edilmemektedir.
 
Karayolu taşımacılığı en olası yoldur. Ancak İran ile geçmişte yaşanan (yerli benzin, ek ücret ve özel gümrük uygulamalarından ve güvenlik problemlerinden kaynaklanan) sorunlar nedeniyle bu imkanın üzerine gidilememiştir. 2003 yılında Türkiye ile Pakistan arasında Karayolu Taşımacılığı Anlaşması’nın imzalanması olumlu bir adım olarak değerlendirilse de, Pakistan’ın TIR sistemini uygulayan ülkeler arasında yer almaması karayolu taşımacılığını olumsuz etkilemektedir.
 
İran üzerinden Pakistan’a kurulan yeni demiryolu hattının Pakistan’a taşımacılık konusundaki olumlu etkileri henüz görülmemektedir.

 
Gümrük 

Eyaletler hatta limanlar arasında bile zaman zaman farklı gümrük uygulamalarının mevcudiyeti; liman ve altyapı yetersizlikleri nedeni ile gümrükten çekme işlemlerinin uluslararası standartların üzerinde zaman ve maliyet kayıplarına yol açması, Pakistan ile ticarette sık yaşanan diğer sorunların başında gelmektedir.

 
İşbirliği Olanakları
 
İnşaat-Taahhüt Alanında İşbirliği

Türk firmalarının Pakistan’da en başarılı oldukları alanlardan biri taahhüt sektörüdür. Bu ülkede firmaların bugüne kadar üstlendikleri projelerin toplam miktarı 1,7 milyar doların üzerindedir. Ancak Bayındır İnşaat tarafından üstlenilen 430 milyon dolar tutarındaki İslamabad-Peşaver Otoyolu projesi çıkan anlaşmazlıklar nedeni ile durdurulmuş, daha sonra yolun bir bölümü Pakistan tarafından tamamlanmıştır. Diğer müteahhit firmaların projeleri de çoğunlukla tamamlanma aşamasında olduğundan halihazırda, deprem sonrası Türk Hükümeti tarafından ülkede inşa ettirilen çeşitli yardım amaçlı projeler dışında, Pakistan’da yeni üstlenilen önemli bir müteahhitlik projesi bulunmamaktadır. Ancak son dönemde Pakistan’da inşaat-müteahhitlik alanında pazarın giderek hareketlendiği gözlenlenmekte, Türk firmalarından da ülkede ihaleye çıkan projelere teklif veren firmalar bulunmaktadır.

 - Önemli projelere imza atan STFA, Pakistan ile en fazla iş ilişkisi olan Türk firmasıdır. 1990 yılından bu yana tamamladığı yol ve liman yapımını içeren 7 projenin toplam değeri 400 milyon doları aşmıştır.
 
- Tekser, Pakistan’da Asya Kalkınma Bankası finansmanı ile bir sulama kanalı projesini almış ve Ağustos 2001’de teslim süresinden önce projeyi tamamlamıştır. Proje bedeli 160 milyon dolardır.
 
- Emek Elektrik ve Tesisat A.Ş. 1982 yılından beri bu ülkede faaliyet göstermektedir. Daha önce WAPDA (Water and Power Development Authority) adına Dünya Bankası kredisi ile 20,3 milyon dolar proje tutarı olan iki transformatör merkezi kurmuş, Lahore Havaalanı trafolarını temin etmiştir.
 
- Ocak 2002’de Barmek İnşaat, Alstom, Siemens, ABB, Vatech gibi Avrupalı büyük enerji firmalarının da katıldığı Pakistan Enerji Bakanlığı’nın Ghaziii-Baratha Hidroelektrik santralinin revizyonu projesi kapsamında açtığı 500 kilovoltluk Rewat trafo merkezi inşaatı ihalesini kazanarak tamamlamıştır. İslamabad kentinde yapılan projenin değeri 8,5 milyon dolardır. Projenin finansmanı İslam Kalkınma Bankası tarafından sağlanmıştır.  

 
Enerji-Altyapı Alanında İşbirliği

Pakistan ekonomisinin en önemli problemlerinden biri ülkenin sosyal düzenini ve yatırım performansını olumsuz etkileyen enerji açığı ve enerji altyapısındaki eksikliktir. Pakistan’ın henüz en temel enerji kaynağı olarak kurulu bir doğalgaz hattı bulunmamaktadır (ancak bu konuya yönelik İran ile belli projelerin mevcut olduğu bilinmektedir). Günde ortalama 4-5 saatlik elektrik kesintilerinin, barajlarda yaşanan aksaklıklar dolayısıyla günde 18 saati bulabildiği belirtilmektedir. Pakistan’da bu alandaki devlet yatırımının mali sıkıntılar dolayısı ile mümkün olamadığı, bunun yanısıra, geliştirilen özel sektör yatırım projelerinin finansmanına yönelik uluslararası banka ve devletlerin kalkınma fonları ve eximbanklar dahilinde kaynak aktarımının küresel krizin hakim olduğu bu dönemde mümkün olmadığı görülmektedir. Ancak son zamanlarda Pakistan’daki Svat Vadisi Operasyonlarının başarılı sonuçlanmasıyla piyasaların Pakistan’a karşı daha olumlu bir bakış geliştirdiği gözlenmekte, Pakistan’ın altyapı sıkıntılarından ötürü enerji projelerine yönelik çok ciddi teşviklerinin bulunduğu ve Pakistan hükümetinin bu anlamda çok istekli olduğu görülmektedir.
 
Pakistan bürokrasisinin Türk işadamına bakış açısının çok olumlu olduğu bilinmekte, önümüzdeki dönemde Pakistan’da enerji alanında üç farklı açılım olabileceği görülmektedir. Rüzgar enerjisi santrallerinin tek başına Pakistan’ın enerji üretimini karşılamaya yetmeyeceği, aynı zamanda hidroelektrik santrallerinin de kurulması gerektiği düşünülmektedir. Ancak daha da önemlisi, Pakistan’daki mevcut kömür rezervlerinin faaliyete geçirilmesi gerektiği önemle vurgulanmaktadır. Dünyanın en büyük 10 kömür rezervinden birine sahip olan Pakistan’da kömür rezervlerinin ekonomiye kazandırılması yönünde geliştirilecek projeler Türk firmalarına da açık durumdadır. Kamu-özel sektör işbirliği ile yapılacak yatırımların Pakistan’a tarihi bir katkı sağlayacağı ifade edilmektedir.

Diğer Potansiyel İşbirliği Olanakları

Pakistan’da başlıca sanayi kolları tekstil, gıda işleme, inşaat malzemeleri, kimyasallar, spor malzemeleri, medikal aletler, kağıt ürünleri, petrol ve petrol ürünleridir. Pakistan Başkonsolosluğu’nun öngördüğü potansiyel yatırım alanları ve Türk ve Pakistanlı şirketler arasında ortaklık için uygun alanlar aşağıda belirtilmiştir:

Yatırım Yapılabilecek Alanlar:
-İletişim / Telekomünikasyon
-Altyapı (Limanlar, Havalimanları, Demiryolları vb.)
-Katma değerli  tekstil ve ihracat bazlı sanayi
-Hizmet sektörü (Ulaşım, belediye hizmetleri, iş/ticaret merkezleri, vb.)
-Tarıma dayalı sanayi kolları (Tarımsal Sanayi )
-Hidroelektrik/Kömüre dayalı enerji üretimi
 
Ortaklık Kurulabilecek Alanlar:
-Ahşap demonte mobilya
-Tarımsal uygulamalar
-Araç yedek parçaları
-Klima, Buzdolabı, Televizyon
-PVC Boru
-Tekstil Makinaları
-Yazılım
-Ayakkabı