Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
Yabancı Yatırımı Koruma Yasasına göre yabancı yatırımcı kar transferi yapmakta serbesttir. Döviz işlemleri ticari bankalar ve döviz bürolarında yapılabilmektedir. Yerel ve yabancı yatırımcılar döviz alıp satmakta serbesttir. Kenya 1993 yılından beri dalgalı döviz kuru uygulamaktadır.
Kurumlar vergisi %30’dur. Yerleşik olmayan firmaların şubeleri için ise %37.5 oranında uygulanmaktadır. Vergilendirilebilir gelir Kenya’da sağlanan gelir olarak tanımlanmaktadır. Kenya’da üretilen mallar ve ithal mallar KDV’ye tabidir. Standart oran %16’dır. Yabancılar için çalışma müssadesi alınması gerekmektedir. Hükümetin ihracatı teşvik programlarında yerli ve yabancı mal ayırımı yapılmamaktadır. Kenya’da iflas yasası bulunmamaktadır.
Yeni yatırım yasasında yatırımcıların işlemlerinin tek bir yerde yapılacağı “one-stop office” uygulamasına yer verilmektedir. Bu uygulama Yatırımları Teşvik Merkezince (Investment Promotion Center -IPC) gerçekleştirilecektir. Devlet tekelinin olduğu haberleşme, enerji ve liman hizmetleri, enerji üretimi ile medya yabancı sermayeye kısıtlamalar uygulanan alanlardır. Genel ve hayat sigortası şirketleri için asgari sermaye 1,3-2 milyon $ ‘dır.
Kenya, üye ülkelerdeki ticari olmayan riski garanti eden Dünya Bankası’na bağlı Çoktaraflı Yatırım Garanti Ajansı üyesidir. Ticari anlaşmazlıklar konusunda ülke Dünya Bankası himayesindeki konvansiyonu (Convention on the Settlement of Investment Disputes Between states and Nationals of Other States - ICSID) imzalamıştır.
İmalat ve otel sektöründe bina ve sermaye olan makinaların maliyeti vergiden düşülebilmektedir. Yeni yatırımlar ve yatırımların genişletilmesi amacıyla kullanılan sermaye mallarına KDV muafiyeti uygulanabilmektedir. İhracata yönelik girdiler ithal vergisinden muaftır.
İhracata Yönelik Üretim Bölgelerinde işletmelere teşvikler sağlanmıştır. Bu teşvikler 10 yıllık vergi muafiyeti, akabinde 10 yıl tek vergi oranı üzerinden (%25) vergiye tabi olmak, ilk on yılda yerleşik olmayanlara ödenecek kar paylarından ve diğer ödemelerde vergi muafiyeti, makina ve hammaddeler için gümrük vergisi muafiyeti, yönetim ve teknik düzenlemelerde herhangi bir kısıtlama getirmeme, damga vergisi ve KDV muafiyeti, aramalı girdilerinde sınrlamaya gitmeme, belli başlı sanayi düzenlemelerinden ve lisans uygulamasından muafiyettir.
Ülkede İş Kurma Mevzuatı
Yabancı Yatırım Mevzuatı
Kenya, jeo-stratejik konumu itibariyle çok önemli bir ülke olup, bu konumu nedeniyle yatırımcılar için doğal bir cazibe merkezidir. Bu bağlamda, Doğu Afrika Bölgesine açılan kapı olup, bu bölgenin finans, iletişim ve ulaşım merkezidir. Birçok uluslararası şirket kendilerine bölgesel merkez olarak Kenya’yı seçmişlerdir. Kenya’da çok sayıda yabancı yatırımcıdan oluşan sağlam bir özel sektör mevcuttur.
Bu itibarla, Kenya’ya yatırım yapan işadamları, 2000 yılında Kenya, Tanzanya ve Uganda tarafından kurulan ve 110 milyon tüketiciye sahip Doğu Afrika Birliği Pazarına ve 400 milyon tüketiciye sahip Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarına (COMESA) giriş imkanına sahip olmaktadırlar.
Kenya, bağımsızlığını kazandığı zamandan (1963) beri, serbest pazar prensiplerine sadık kalmış, çevre ülkelerde yaşanan siyasi, sosyal ve ekonomik krizlere rağmen bölgesinde bir istikrar unsuru olmuştur. 1990’lardan beri yatırım ortamının iyileştirilmesi, üretimin ve ihracatın artırılması amacıyla aşağıda belirtilen önlemler alınmıştır.
- Döviz ve fiyat kontrollerinin kaldırılması,
- Kenya Şilini’nin konvertibl olması,
- Ulusal güvenlik, sağlık ve çevrenin korunmasıyla doğrudan alakalı ürünler dışında ithal lisansı uygulaması sona erdirilmemiş olması,
- Sermaye piyasaları yabancı iştirakçilere açılması,
- Yatırım ve Sermaye teşvikleri getirilmesi,
- Gümrük ve Katma Değer Vergisi İadesi sisteminin getirilmesi,
- İhracat İşleme Bölgeleri (İhracata Yönelik Üretim Bölgeleri) kurulması,
- Çeşitli ülkeler ile Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmalarının yapılması.
Kenya, Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) kurulduğundan beri (Ocak 1995) üyedir. Diğer taraftan, Avrupa Birliği, ABD pazarlarına tercihli giriş imkanına sahiptir. Bu meyanda, AB’nin Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleriyle imzaladığı Ortaklık Anlaşmalarına Kenya’da dahil olup; tüm sınai ürünler ile sığır eti, süt ve sütlü ürünler, tahıllar, taze ve işlenmiş meyve sebze gibi tarımsal ürünler, Kenya’dan AB pazarına girişte gümrük vergisi indirimi ve kota muafiyeti gibi tercihli ticaret imkanlarından faydalanmaktadır.
Diğer taraftan, Kenya, AGOA (Africa Growth and Opportunity Act) kapsamında tekstil, dokuma, geleneksel el sanatları ürünlerini ABD pazarına gümrük vergisiz olarak ihraç edebilmektedir.
Bunların dışında, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamında, Kenya’nın çok sayıda sanayi ürünü ABD, Japonya, Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, İsviçre, İsveç, Norveç, Finlandiya, Avusturya gibi gelişmiş ülke pazarlarına tercihli olarak giriş yapabilmekte ve 3000’den fazla ürüne miktar sınırlanması uygulanmamaktadır.
2005 Ocak ayında yürürlüğe giren Yatırımların Korunmasına İlişkin Kanun’a göre; Kenya Hükümeti, yatırımların kolaylaştırılması ve teşviki amacıyla, iş kurmak için gerekli izinlerin alınmasında yatırımcılara her türlü kolaylığı sağlayacak olup, bu itibarla, iş kurmak için çeşitli mercilerden alınması gereken izin sayının azaltılması ve sürecin basitleştirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.
Yatırım ve ticaretin gelişmesinin önündeki engeller kaldırılarak ekonomi liberalleştirilmiş, döviz kontrolleri, ithalat ihracat izinleri ve para transferine uygulanan kısıtlamalara son verilmiştir. Hükümetin öncelikleri yatırımların ve ticaretin canlandırılması, yolsuzlukla mücadele, altyapı yatırımı, eğitim ve sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi şeklindedir.
Kenya, yerleşmek ve yatırım yapmak için başta muhteşem havası ve doğası olmak üzere birçok avantaj sunmaktadır. Dünyanın 8. harikası olarak nitelendirilen Maasai Mara ve Tsavo Ulusal parkları ile başta Mombasa olmak üzere Doğu sahilleri gelişmiş otel ve konaklama imkanlarıyla her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlamaktadır.
Kenya’da ikamet edecek yabancılar, modern alışveriş merkezlerinden, lokantalardan, kaliteli hastanelerden ve diş tedavi merkezlerinden yararlanabilirler. Özellikle, başkent Nairobi’de, yeni ve nitelikli konut imkanı bulunmakta olup, evler kaliteli ve güvenilirdir.
Yatırımların Korunmasına İlişkin Kanun’a göre; yabancı yatırımcılar ülke dışına kar transferi yapmakta serbesttirler. 1993 yılından beri dalgalı döviz kuru sistemi uygulanmakta olup, döviz işlemleri ticari bankalar ve döviz büroları aracılığı ile serbestçe yapılabilmektedir.
1994’de Kenya hükümeti, Kambiyo Kontrol Yasasındaki sınırlamaları kaldırarak, döviz ve kambiyo kontrollerini gevşetmiştir. Bu itibarla, ihracatçıların elde ettikleri döviz gelirlerini Kenya’daki ticari bankalarda tutmalarına, bankaların da kendi nam ve hesaplarına döviz alıp satmalarına müsaade edilmiştir. Yapılan liberalleştirme çalışmaları neticesinde; Kenya vatandaşları, döviz hesabı açabilme, hükümet garantisi aranmaksızın uluslararası piyasalardan kredi kullanma imkanlarına kavuşmuşlar, diğer taraftan, Kenya’daki yabancı yatırımcılar da yerel kredilerden faydalanabilme imkanına sahip olmuşlar, yatırım gelirlerinin ülke dışına transferi üzerindeki sınırlandırmalar kaldırılmıştır.
Kenya’da üretilen ve ülkeye ithal edilen mallar Katma Değer Vergisine (KDV) tabi olup, ortalama KDV oranı % 16’dır. Hükümetin ihracatı teşvik düzenlemelerinde yerli ve yabancı mal ayrımı yapılmamaktadır. Diğer taraftan, yabancılar için çalışma müsaadesi alınması gerekmektedir. Kenya anayasasına göre; telafi ödemesi (tazminat) ödemesi yapılmadan özel mülk kamulaştırılamaz. Kenya, üye ülkelerdeki ticari olmayan riskleri garanti eden ve Dünya Bankasına bağlı olarak faaliyet gösteren Çok taraflı Yatırım Garanti Ajansına üyedir.
İhracata Yönelik Üretim Bölgelerinde (Export Processing Zones – EPS) faaliyet gösteren işletmelere; 10 yıllık vergi muafiyeti, bu sürenin bitiminde 10 yıl boyunca sabit oran (%25) üzerinden vergiye tabi olmak, damga vergisi ve KDV muafiyeti, ara malı girdilerinde sınırlamaya gitmeme, belli başlı sanayi düzenlemelerinden ve lisans uygulamasından muafiyet tanınması gibi yatırım teşvikleri sağlanmaktadır.
Söz konusu teşviklerin yanı sıra AGOA (Africa Growth and Opportunity Act) kapsamında tekstil, dokuma, geleneksel el sanatları ürünlerini ABD pazarına gümrük vergisiz olarak ihraç edebilme imkanı nedeniyle, bu bölgelerdeki yatırımcı sayısında artış sağlanmıştır.
