Firmalar - Nigeria

Genel Ekonomik Durum

GENEL EKONOMİK DURUM

Temel Ekonomik Göstergeler

Kaynak: IMF, Ekim 2019


2009 yılında 270 milyar dolar seviyesindeki GSYİH, 2014 yılında 568 milyar dolarla zirve yapmıştır. 2015, 2016 ve 2017 yıllarında ise düşüşe geçerek sırasıyla 494 milyar dolar, 405 milyar dolar ve 376 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Milli gelirin 2018 yılında yaklaşık 409 milyar dolar, 2019 yılında ise yaklaşık 476 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir (IMF).

Dünya Bankasına göre, 2015 yılı GSYİH’sı içinde tarımın payı %21, sanayinin %18,5 ve hizmetler sektörünün payı %60’dır.

KDV oranı %5’tir. Nijerya, Afrika’nın (ECOWAS dahil) en düşük KDV oranına sahip ülkesidir. IMF, düşen petrol gelirlerini mahsuben, bütçe gelirlerinin artırılması amacıyla KDV oranının yükseltilmesini ve vergi tabanının genişletilmesini tavsiye etmektedir.

7,3 trilyon Naira olan 2017 federal kamu bütçesinin 2018 yılında 8,6 trilyon Naira (28,2 milyar dolar) olması planlanmaktadır. (Bütçe Bakanlığı: http://www.nationalplanning.gov.ng/). Hükümet 2017 bütçesinde öngörülen geliri sağlayamamıştır. Döviz gelirindeki azalma, ithalatın finansmanını da olumsuz etkilemektedir. 2016 yılında başlayan ekonomik durgunluk (resesyon) 2017 yılının ikinci çeyreğinin bitimi itibarıyla sonlanmıştır. 2018 yılı büyümesi ise, IMF tarafından %1,9; Dünya Bankası tarafından %2,5; Moody’s tarafından %3,3 olarak tahmin edilmektedir.

Milli gelirdeki artış veya azalışta, petrol üretimi ve uluslararası piyasa fiyatlarından kaynaklanan gelir artışı (veya azalışı) etkili olmaktadır. Zira ekonomisi petrole dayanan Nijerya, toplam 37 milyar varille dünyanın 9. büyük rezervine sahip olup, 2016 yılında 14. büyük petrol üreticisi (1,4 milyon varil/gün) ve 9. büyük petrol ihracatçısı (1,7 milyon varil/gün) ülke olmuştur (OPEC).

Nijerya’nın 2017 yılındaki yaklaşık 41 milyar dolarlık ihracatının 33 milyar dolarlık (%81’lik) kısmı ham petrol (GTİP:2709); 5,7 milyar dolarlık (%14’lük) bölümü doğal gazdan (GTİP:2711) oluşmaktadır. Bahse konu iki ürün ihracatı, toplam ihracatının %95’ine denk gelmektedir. Hindistan (%19,9) en büyük ham petrol ithalatçısıdır. Diğer ülkeler ABD (%14,4), İspanya (%9,6), Hollanda (%9,3) ve Fransa’dır (%7,4).

Ancak, ülkenin en önemli petrol sahasını oluşturan Nijer Deltası’ndaki siyasi gerilim ve petrol tesislerine yönelik sabotajlar, ülkenin %100 kapasite ile petrol üretim ve ihracatını engellemektedir. Nijer Deltası bölgesi, aynı zamanda ülkenin en yoğun nüfuslu ve en fakir bölgelerinden biridir. 2005 yılında 2,3 milyon varil/gün olan petrol üretimi, petrol altyapısına yapılan saldırılar nedeniyle 2016 yılında 1,4 milyon varil/gün seviyesine kadar gerilemiştir (OPEC). İç güvenlik sorunu ve üretim azalmasına ilaveten uluslararası piyasalarda 2014 yılının ikinci yarısından beri petrol fiyatının %50-60 oranında düşük seyretmesinin de etkisiyle Nijerya’nın 2012 yılına ait 99 milyar dolar düzeyindeki ham petrolden elde edilen ihracat gelirinin 2016 yılında 27 milyar dolara düşmesine yol açmıştır. Petrol satışı, miktar bazında da düşüş içindedir. Ham petrol rafineri işleme kapasitesi toplam 446 bin varil/gündür.

Kaliteli ve ucuz maliyetli petrolünün yanında, dünyanın 9. büyük doğal gaz rezervine de (5,2 trilyon m3) sahip bulunmaktadır. Üretim miktarı 85 milyar m3, ihracatı ise 27 milyar m3’tür. Afrika’da Cezayir’den sonraki tek doğal gaz ihracatçısıdır. 2016 yılında 4,6 milyar dolarlık gaz ihracatının %17’sini İspanya, %11’ini Hindistan, %9’unu da Japonya ithal etmiştir.

Tüm bu gelişmelere rağmen, Nijerya mülkiyet edinme, inşaat izinlerinin çıkarılması, uluslararası ticaret ve vergi ödeme gibi hususlarda yaşanan sıkıntılar sebebiyle iş yapmanın zor olduğu bir ülke olarak değerlendirilmektedir. Nijerya, Dünya Bankası’nın raporlarına göre iş yapmanın oldukça zor olduğu ülkeler arasında yer almaktadır. Dünya Bankasına göre, iş yapma kolaylığı açısından 190 ülke arasında 169. sırada yer almaktadır. (Dünya Bankası 2017)

Nijerya dünyada gelir dağılımının en bozuk olduğu ilk 10 ülke arasında yer almaktadır. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Kenya’dan sonra gelir dağılımının en kötü olduğu 3. ülkedir. Yolsuzluk Algılama Endeksinde 183 ülke arasında 143. sırada yer almıştır.

Ülkenin hane halkı başına en az harcamanın yapıldığı bölge ise Kuzey-Doğu Bölgesi’dir. Tarihsel olarak bu bölge, hayati limanlara sahip olan kıyı şeridindeki bölgelerden daha az refaha sahip olmuştur. Kişi başına gelir kuzeyde, güneye göre %50 daha azdır.

IMF’nin 2018 yılında Nijerya ekonomisiyle ilgili yayımlanan bir raporunda, Nijerya’nın artan petrol fiyatlarının ve yeni döviz tedbirlerinin yardımıyla durgunluktan çıkışı ve döviz rezervlerindeki güçlü toparlanma memnuniyetle karşılanmıştır. Döviz kurlarında bir yakınsama başlangıcı, sıkı para politikası, vergi idaresindeki iyileştirmeler ve iş (ticaret) ortamının iyileştirilmesinde önemli adımlar atılması da dahil olmak üzere Ekonomik İyileşme ve Büyüme Planının uygulanmasındaki ilerleme takdir edilmiştir. Bununla birlikte, IMF, petrol dışı, tarım dışı sektördeki büyümenin artmadığı için önemli zorlukların devam ettiğini; enflasyonun yüksek ve yapışkan kaldığını; işsizliğin arttığını ve yoksulluğun yüksek olduğunu belirtmiştir. Bu açıkların giderilmesi için kapsamlı ve tutarlı politika eylemlerinin acil olarak uygulanması gerektiği ifade edilmiştir.

IMF, Nijerya ekonomisindeki kırılganlıkların düzeltilmesi ve yüksek kişi başı büyüme oranlarının elde edilebilmesinin kapsamlı politikaların acilen uygulanması yoluyla olacağını belirtmiştir. IMF,  bu politikaların uygulanmasının artan petrol fiyatları ve yaklaşan seçimler nedeniyle geciktirilmemesinin önemini de vurgulamıştır.

IMF tarafından tavsiye edilen politikalar şunlardır:

• Büyüme dostu maliye politikasının teşvik edilmesi. Söz konusu maliye politikası şu konulara odaklanmalıdır: Petrol dışı sektörlerden gelen gelir hareketliliğini artıracak girişimler; sermaye harcamalarına öncelik; sağlam borç yönetimi; iyi hedeflenmiş ve ölçeklendirilmiş sosyal güvenlik ağı
• Enflasyonun artışını önleyecek şeffaf para politikası
• Döviz kuru piyasasındaki çarpıklıkların giderilmesi
• Bankacılık sektörünün esnekliğinin artırılması
• Enerji sektöründeki reformlar
• İyi yönetişim
• İş (ticaret) yapma alanındaki iyileştirmeler