Firmalar - Mali

Genel Ekonomik Durum

TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER
 
 

Kaynak:IMF, www.imf.org
 
 
 
 
 


EKONOMİK DURUM
 
Mali, ekonomisinin şeffaflığıyla ön plana çıkmaktadır. Ülkede 1992 yılından itibaren çok çeşitli ekonomik proğramlar uygulamaktadır. Uygulanan bu programlar ile ekonominin liberalizasyonunda önemli ilerlemeler sağlanmış, makroekonomik dengesizlikler azaltılmış ve sürdürülebilir ekonomik gelişmenin sağlanması için gerekli koşulların oluşturulmasına çalışılmıştır. Ekonomik gelişme açısından belirli bir ivme yakalamış olmakla birlikte Mali, halen dünyanın en geri kalmış ve fakir ülkelerinden birisidir. Ülkede 2017 yılında 15,4 milyar dolar olan GSYİH’nın 2018 yılında 17,4 milyar dolara yükseldiği tahmin edilmekte olup, GSYİH’nin artırılmasına çalışılmaktadır. Kişi başına düşen GSYİH ise oldukça düşük olup 813 dolar civarındadır. Kişi başına düşen GSYİH açısından dünyanın en fakir 10 ülkesi arasında yer alan Mali, ekonomik açıdan başta yoksulluk olmak üzere işsizlik ve yetersiz altyapısı ile ön plana çıkmaktadır.
 
Kamu finansmanı açısından son yıllarda bütçe gelirlerinde görülen olumlu gelişmeler ve bütçe  harcamalarının daha iyi kontrol edilmeye başlanması ile sağlanmış olan bütçe disiplini açıkların kapatılmasında  önemli katkılar sağlamıştır.
 
Mali bir çok uluslararası kuruluştan yardım almakta ve gerek Dünya Bankası ve gerekse Uluslararası  Para Fonu ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmaktadır. Yoksulluğun azaltılması kapsamında Dünya Bankası Mali’de başlıca eğitim, sağlık, kentsel gelişimin sağlanması, elektrik üretimi ve su kaynaklarının geliştirilmesi konularında olmak üzere bir çok konuda Mali’deki projeleri finanse etmektedir. Ülkede  görülen olumlu performans nedeniyle Mali, Dünya Bankası  ve IMF tarafından fakir ve çok geri kalmış ülkeler içerisinde destek sağlanması gereken en iyi ülkeler arasında yer almıştır.
Sekiz ayrı bölgeden oluşan Mali'nin kuzeydeki sınırları Sahra Çölü'nün tam ortasına ulaşmaktadır. Ülkenin ekonomisinde özellikle  tarım ve balıkçılık önemli rol oynamakta sanayi ise çok geri düzeydedir. Mali'nin ekonomisinde madenciliğin özel bir önemi vardır. Mali’nin geleceğinin özellikle madencilik ile tarım, hayvancılık ve su ürünleri üretimine dayalı olarak şekillenmesi beklenmektedir.
Mali ekonomisinde ülkede üretilen pamuk ve altın ile ithal edilen petrolün önemli yeri bulunmaktadır. Bu üç ürünün dünya fiyatlarındaki dalgalanmalar ülke ekonomisi üzerinde önemli tesirleri bulunmakta, pamuk ve altın fiyatlarındaki artışlar ekonomi üzerinde olumlu tesirlerde bulunurken petrol fiyatlarındaki artışlar ekonomiyi olumsuz etkilemektedir.
Mali ekonomisi bölgesel ve uluslararası ekonomik krizlere aşırı duyarlı olup, komşu ve bölge ülkelerindeki ekonomik ve politik riskler Mali üzerinde etkileyici olabilmektedir. Son yıllarda özellikle Fildişi Sahillerinde meydana gelen gelişmeler Mali ekonomisi üzerinde de olumsuz etkilerde bulunmuştur.
Mali’de 1982 yılından itibaren uygulanan istikrar tedbirlerinin ana amacı bütçe açıklarının giderilmesi, kamu işletmelerinin verimli çalışmalarının sağlanması ve kamunun reorganizasyonunun sağlanmasıdır.
1992 yılında demokratik Anayasanın yürürlüğe girmesinden itibaren Dünya Bankası ve IMF’nin de destekleriyle Mali ticaretini liberal hale  ekonomisini de yabancı yatırımcılara da açık hale getirmiştir.
Hükümetlerin ekonomideki ana hedefleri başta altyapının inşa edilmesi olmak üzere ekonominin büyük ölçüde tarıma ve altın madenine bağımlılık yanında sanayinin geliştirilerek yeni sektörlerin de ekonomiye katkılarının artırılmasıdır.
Dünya Bankası ve IMF’nin destekleriyle gerçekleştirilen ekonomik reformlar sayesinde Mali’de ekonomik liberalizasyon ve özel sektörün de  serbestçe faaliyette bulunabilmeleri açısından  önemli gelişmeler sağlanmıştır. Uygulanan ekonomik reformlar sayesinde devlete ait bir çok işletmenin özelleştirilmesi de sağlanmış ve bu kapsamda telekomünikasyon şirketi, bazı yağ fabrikaları ve pamuk işletmelerinin özelleştirilmesi tamamlanmıştır.
Dünyanın en fakir on ülkesinden birisi olan Mali dünyada bir çok uluslararası kuruluştan ve ülkeden yardım almaktadır. 1991 yılından önce Rusya ve Çin gibi ülkelerle ve özellikle Varşova paktından çeşitli yardımlar alan Mali, yönetim değişikliğinden sonra Dünya Bankası, IMF, Arap Kalkınma Bankası, Afrika Kalkınma Bankası, Avrupa Birliği, ABD ve Japonya gibi ülkelerden ve Arap ülkelerinin çeşitli fonlarından önemli yardım ve destekler almaya başlamış olup, bu destekler halen devam etmektedir.
 
 
EKONOMİK SEKTÖRLER
 
TARIM
 
Mali ekonomisinde tarım sektörü önemli rol oynamaktadır. GSYİH’nin %41,8’i, istihdamın ise %70’inden fazlası tarım sektörünce karşılanmaktadır. Tarım sektöründe geleneksek küçük ölçekli işletmeler hakim olup, başta pamuk ve yer fıstığı ile sorgum, millet, pirinç ve mısır gibi hububat ürünlerinin üretimi ile sınırlı alanlarda da olsa tütün, şeker kamışı  ile sebze ve meyve üretimi ön plana çıkmaktadır. Mali özellikle pamuk üretimi açısından önemli bir konumda olup, Afrika’nın en büyük üç ülkesi arasında, Batı Afrika ülkeleri arasında ise ilk sırada yer almaktadır.  Dünya pamuk fiyatlarındaki gelişmeler Mali ekonomisi üzerinde önemli etkilerde bulunmaktadır.
 
Ülkenin tarıma elverişli alanları özellikle Nijer ve Senegal nehirleri civarıdır. Özellikle Nijer nehrinin geçtiği ve başkent Bamako ile Mopti şehirleri arasında kalan alan ile Güneyde Gine, Fildişi ve Burkina Faso sınırlarına kadar olan alanlar ülkenin en verimli tarım alanlarını oluşturmaktadır.
 
Nijer nehri balıkçılık için de önemli potansiyel oluşturmaktadır. Su ürünleri özellikle nehir civarında yerleşik halkın temel besinleri arasında yer almaktadır. Tüketim dışında kalan su ürünleri ise modern olmayan metodlarla işlenerek ihraç da edilebilmektedir. Kuraklık ve tarım için nehirden kullanılan su miktarının artması sonucu Nijer nehrindeki suyun özellikle 80’li ve 90’lı yıllarda azalma göstermesi ülkenin su ürünleri üretiminde önemli azalmalara neden olmuştur. Devlet Nijer deltasında balık üretimini artırmak için çeşitli planlar uygulamaktadır.
 
Mali’de hayvancılık açısından sığır, koyun ve keçi üretimi ön plana çıkmaktadır. Mali’de özellikle 70’li ve 80’li yıllarda ortaya çıkan büyük kuraklıklar neticesinde hayvan varlığının yaklaşık yarısı kaybedilmiştir. Ülkede hayvan sayısını artırmak için çeşitli çabalar gösterilmekte ise de hayvan varlığı kuraklıklardan önceki düzeyine henüz ulaşamamıştır. Mali’de hayvan yetiştiriciliği özellikle başkent Bamako ve Segou şehrinin kuzeyinde yoğunluk kazanmış olmakla birlikte, hayvancılık ülkede hüküm süren kuraklıklardan sonra güneye doğru bir yayılma göstermeye başlamıştır.
 
ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı Sikasso şehrinin güneyinde bireysel hayvancılık kooperatiflerince yapılan projelere çeşitli finansal destekler sağlamış olup bu projeler sayesinde özellikle sığır ihracatında önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Yine uygulanan projeler sayesinde Timbuktu şehrinin doğu bölümlerinde ve kuzey bölgelerde koyun, keçi ve deve sayılarında önemli artışlar sağlanmıştır.
 
 
 
SANAYİ
 
Mali sanayi açısından son derece geri kalmış bir ülkedir. Ülkede sınırlı ölçüde kurulmuş olan ve hemen tamamı küçük ölçekli kabul edilen ve teknolojik açıdan oldukça geri kalmış düzeyde olan başlıca işletmeler tarım ürünleri işleme sanayi, küçük ölçekli pamuk işleme, su ürünleri işleme, inşaat malzemeleri ve temel bazı tüketim malları işleme sanayileridir. Ülkede sanayileşme açısından gözle görülür bir çaba da söz konusu değildir.
 
Mali sanayi sektöründe özellikle madencilik sektörü açısından önem taşımaktadır. Ülkede çıkartılan en önemli maden altın olup, Mali Afrika’nın en büyük üçüncü altın üreticisidir. Diğer çıkarılan önemli madenler ise fosfat, kaolin, tuz, kireçtaşı ve uranyumdur. Mali’de henüz çıkarılmayan fakat önemli miktarlarda varlığı tesbit edilen madenler ise boksit, demir, manganez, kalay ve bakırdır. Altın Mali’de madencilik sektöründe elde edilen değerin yaklaşık %80’ine sahiptir. Altın, aynı zamanda  pamuk ve hayvancılık ile birlikte Mali’nin ihracatındaki en önemli üründür. Mali’de altın üretiminde faaliyet gösteren iki büyük firma Anglo American ve Randgold firmalarıdır. Güney Afrika orijinli bu iki firma ülkenin özellikle Batı ve Güney bölgelerinde altın üretim faaliyetinde bulunmaktadırlar.
 
Sanayi sektörü Mali’nin GSYİH’sının yaklaşık %18,1’ini oluşturmakta ve hasıladaki en büyük payı madencilik ve tarım ürünleri işleme sanayileri almaktadır.
 
 
HİZMETLER SEKTÖRÜ
 
Mali’de hizmetler sektörü başlıca  bankacılık ve turizm sektörleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. GSYİH’da %40,5 oranında payı bulunan hizmetler sektörünün esas unsurunu bankacılık sektörü oluşturmaktadır. Batı Afrika Merkez Bankası Mali ile birlikte Batı Afrika’da yer alan 7 ülkenin (Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahilleri, Mali, Nijer, Senegal, Togo) Merkez Bankası olarak görev yapmaktadır. Üye ülkelerin döviz girdileri Frank Bölgesi döviz havuzuna gitmekte daha sonra dövizle ilgili harcamalarında bu havuzdan üye ülkelere ödemelerde bulunulmaktadır.
 
Mali kendi Merkez Bankasını da kurmuş olup, 1997 yılından itibaren Ticari Bankaların kurulmasına da başlanmış ve bu gün itibariyle de 12 adet ticari banka faaliyette bulunmaktadır. Ticari bankalar yerel ve uluslararası düzeyde faaliyet göstermektedirler.  Mali devleti ticari bankaların bir kısmında hisse sahibi olup, bu hissedarlığını başta tarım sektörü olmak üzere önemli sektörleri desteklemek amacıyla kullanmaktadır. Dünya bankasının önerileri doğrultusunda devlet bankacılık sektöründen çekilmeye başlamış olup bu kapsamda devletin hissedar olduğu üç baka özelleştirilmiştir. Başkent Bamako’da Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik ve Parasal Birliği (WAEMU) Merkez Bankasının (BCEAO) bir de şubesi bulunmaktadır.
 
Malide bankalar çok sıkı bir kredi politikası uygulamakta ve yeni kredi başvurularının değerlendirilmesinde çok titiz davranmaktadırlar. Kredilerde vadeler mümkün mertebe kısa tutulmakta ve faiz oranlarıda oldukça yüksek bulunmaktadır. Kredilendirmede devletin ana hedef kitlesi özellikle küçük ve orta boy işletmeler olup, bu işletmeler Mali’de büyük önem taşımaktadır.
 
Malide hizmetler sektöründe bankalar dışında 4 tane de finansal kuruluş faaliyet göstermektedir. Bunlar:Equip Bail, SOMAFI, FGHM ve CISA finasal kuruluşlarıdır. Banka ve finansal kuruluşların ülke genelinde 1000 civarında şubesi ve 50 civarında da tasarruf ve borç verme sandığı bulunmaktadır.
 
Mali’de hizmetler sektöründe turizmin de ayrı bir yeri bulunmakta olup, diğer Afrika ülkelerinin aksine Mali dünya kültürel mirasında bulunan turizm sitelerine sahiptir. Timbuktu’daki Djingary Ber ve Sankore camileri ile Gao’daki  Djenne ve Dogon camileri ile Askia mezarları ve Diafarabe’deki Jaaral ve Degal siteleri UNESCO dünya kültür mirasları içerisinde bulunmaktadır. Tarihi sitelerin dışında Sahara çölündeki bir çok alanlar yabancı turistlerce yoğun ilgi görmektedir. Ülke genelinde düzenlenen kültürel, müziksel ve dini festivaller de önemli miktarda turist çekmektedir.
 
 
ALTYAPI
 
Mali’de altyapı son derece geri kalmış olup, altyapının inşası için çalışmalar devam etmektedir. Altyapı sektöründe çok sayıda kamu ve özel sektör projeleri uygulanmakta olup, ülkede altyapıya yönelik kullanılan malzeme ve materyallerin talebinde büyük artışlar beklenmektedir. Bu kapsamda özellikle tuğla ve briket imalatı, çimento, kireç ve boya, demir, metal ve kereste ürünleri ve  elektrik malzemeleri gibi bir çok alt sektörde büyük talep artışları beklenmektedir. Ülkede altyapı sektöründe üzerinde durulan ve öncelik verilen başlıca alanlar ulaşım, su kaynaklarının artırılması ve dağıtımı ile kanalizasyon sistemlerinin inşasıdır. Bu üç alt sektörde de malzeme ve materyal yanında büyük miktarda yetişmiş insan gücü ile  ve makine ve techizata ihtiyaç duyulmaktadır.
 
Mali’nin komşu ülkelere geçişte stratejik bir pozisyonda olması özellikle ulaşım sektörünün önemini de artırmaktadır. Bu nedenle özellikle son on yıl içerisinde ulaşım sektörü yatırımları büyük önceliğe sahip olmuş ve halen de sektöre büyük önem verilmektedir. Ülkede yeni yollara, mevcut yolların rehabilitasyonuna ve özellikle asfalt yollara ve ayrıca hava ulaşımı içinde büyük yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır.
 
Mali’de toplam karayolu uzunluğu 22474 km olup bu yolların 5522 km’si asfalt, 16952 km’si ise stablize yoldur. Demiryolu ulaşımı ise son derece yetersiz ve geri düzeyde olup toplam demiryolu uzunluğu 593 km’dir. Ülkede 25 adet havaalanı bulunmakta bunların 8 tanesi asfaltlanmış durumdadır.
 
Ülkede telekomünikasyon sektöründe de büyük yetersizlikler söz konusu olup, özellikle haberleşme, yerel ve uluslararası bankacılık altyapısı ve finansal sistem altyapısında büyük eksiklikler söz konusudur. Bu eksiklikler de Mali’nin ekonomik gelişiminde büyük engel olarak görülmektedir.  Tüm eksikliklerine rağmen ülkede 2017 yılı itibariyle mobil telefon hat sayısı 20 milyonun üzerinde  olup, 100 kişiye 113 mobil telefon düşmektedir. İnternet kullanıcı sayısı ise 1 milyon 941 bin olup, nüfusun %11,1’i internet abonesidir.
 
 
DOĞAL KAYNAKLAR
 
Mali medencilik sektörü açısından oldukça verimli bir ülkedir. Ülkede çıkartılan madenler içerisinde altın en önemli yeri tutmaktadır. Mali altın üretimi açısından Afrika’nın ilk üç ülkesi arasında yer almaktadır. Mali’nin altın üretimi yıllık 50-60 ton civarındadır. Ülkedeki en önemli altın yatakları Sadiola, Syama, Morila, Yatela ve  Kayes bölgelerinde bulunmaktadır. Ülkede keşfedilmiş fakat henüz çıkarılmayan altın yatakları da söz konusudur. Altının tek başına Mali GSYİH’sına katkısı %10 civarındadır. Yeni bulunan altın yatakları ile Mali’nin üretiminin daha da artış göstermesi beklenmektedir. Diğer çıkarılan önemli madenler ise fosfat, kaolin, tuz, kireçtaşı ve uranyumdur. Mali’de henüz çıkarılmayan fakat önemli miktarlarda varlığı tesbit edilen madenler ise boksit, demir, manganez, kalay ve bakırdır. Altın Mali’de madencilik sektöründe elde edilen değerin yaklaşık %80’ine sahiptir.
 
Mali’de elektrik enerjisi üretimini kendi iç kaynakları ile karşılamakta olup, üretimi  2,2 Milyar Kws’ın üzerindedir. Elektrik enerjisi üretiminin %67,8’i petrol ve doğalgaz santrallerinden, %31,2’si de hidroelektrik santrallerinden sağlanmaktadır. Ülkede petrol ve doğalgaz üretimi ise bulunmamaktadır.