Firmalar - Kuwait

Genel Ekonomik Durum

GENEL EKONOMİK DURUM

 

 
Ekonomik Yapı
 
Kuveyt ekonomisi petrole dayanmaktadır. GSYİH’nın yaklaşık % 50’sini petrol ve petrole dayalı sektörler oluşturmaktadır. GSYİH’nın yaklaşık % 4,8’ine tekabül eden imalat sanayinin önemli bir kısmı yine petrole dayalı rafineri ve petro kimya endüstrisinden oluşmaktadır.Petrol ve ürünlerinin ihracatından elde edilen gelirin toplam ihracat içerisindeki payı %90’a yaklaşmakta olup,  Petrol gelirlerinin toplam kamu gelirleri içerisindeki payı ise %90’ın üzerindedir.
 
Önceki yıllarda, petrol fiyatlarında yaşanan artışlar, Kuveyt ekonomisini olumlu etkilemiş ve pek çok büyük proje uygulamaya konulmuştur.  önemli ölçüde likidite sağlamış, bu da ülkenin yeniden inşa ve yapılanma dönemine girmesine imkan vermiştir. Bu durum istihdamın son on yılın en yüksek rakamlarına ulaşmasına ve zaten yüksek olan tüketim harcamalarının artmasına da yol açmıştır. Özel sektör hem tüketim harcamalarındaki artıştan, hem de kamu alım ve ihalelerindeki artıştan büyük ölçüde fayda görmüştür.
 
Kuveyt Devleti bazı temel girdi fiyatlarına sübvansiyonlar uygulamaktadır. Su, elektrik, akaryakıt, et, un, ekmek, demir-çelik ve çimento gibi ürünlerin uygulanan sübvansiyonlar ile düşük fiyatlarla satılması, yurtiçi telefon görüşmelerinin ücretsiz sağlanması, bütçe giderlerini artırmakta ve sübvanse edilen ürünlerin tüketiminde gereksiz artışlara ve kaynak israfına neden olmaktadır.
 
Ekonomi Politikaları
 
Maliye politikaları devletin başlıca makroekonomik araçlarını oluşturmaktadır. Bütçe hesaplarında petrol fiyatındaki dalgalanmalara karşı korunmak amacıyla tahmini petrol fiyatları oldukça düşük tutulmaktadır.  2015 ve 2016 yıllarında petrol fiyatlarında meydana gelen düşüşler sonucunda, Kuveyt bütçesi 15 yıl sonra ilk defa bütçe açığı vermiştir. Bu durum kamu harcamalarındaki büyümenin düşmesinede  neden olmuştur.
 
Kuveyt, petrole bağımlılığını azaltmak ve istihdamı artırmak amacıyla “Kuwait 2035 Vision” adı altında bir eylem planı hazırlamıştır. Plan Kuveyt’in bölgesel rolünü artırmayı ve ülkeyi bir ticaret ve finans merkezine dönüştürerek yatırımcıları ve özel sektörün ilgisini artırmayı hedeflemektedir. İnsani gelişme ve demokratik sistemin güçlendirilmesi planın diğer ayaklarını oluşturmaktadır. 
 
Kuveyt ekonomiye yön vermesi için beşer yıllık dönemleri kapsayan planlar açıklamaktadır. En sonuncusu açıklanan 5 yıllık plan 2015/16-2019/20 dönemini kapsamakta olup, plan çerçevesinde toplam 34,15 milyar KD (115 milyar $) tutarında projelerin gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Bu projeler arasında metro inşası, demiryolu sisteminin kurulması, çeşitli petrol projeleri ile daha önce de gündemde olan yeni rafineri projesi bulunmaktadır. Öte yandan plan ile özel sektörde çalışan Kuveytli sayısının 92 binden 137 bine çıkarılması ve özel sektörün ekonomi içindeki payının %26.4’ten 41,9’a yükseltilmesi öngörülmektedir.
 
Plan, petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle gerçekten uzak olarak eleştirilmekle birlikte, ülkenin elindeki fonlar kullanılarak gerçekleşmesi mümkün olduğu savunulmaktadır.
 
Kuveyt KD’nin dolar cinsinden sabitlenmesi uygulamasına 2007 yılında son verilmiştir. Buna karşın, KD dolar karşısında istikrarlı bir seyir izlemeye devam etmektedir.
 
Kuveyt, bütçe gelirlerinin %10’nunu Future Generation Fund isimli yatırım fonuna aktarmaktadır.  Bu fondan daha önce kurulan “Genel Rezerv Fonu” ile birlikte her iki kaynak 1982 yılında kurulan Kuveyt Yatırım İdaresi (Kuwait Investment Authority-KIA) tarafından yönetilen yatırımlara aktarılmaktadır.
 
Kuveyt Yatırım İdaresi’nin kurumsal yatırım stratejisi açısından, yönetilen fonlar çeşitli ülkelerde uzun vadeli yatırımlarda değerlendirilmekte, bu noktada riskli yüksek getiriden ziyade, uzun vadeli istikrarlı getirilere önem verilmektedir. Bir ülkeye yatırım kararı alındığı takdirde, o ülkedeki yatırım uzun yıllar devam etmektedir.
 
Ekonomik Performans
 
2017 yılında, Kuveyt ekonomisi % 3,5 oranında küçülmüştür. 2018 yılında ise %1,7 oranında büyüme göstermiştir. 2018 yılı GSYİH’sı 141  milyar dolar, kişi başı gelir satın alma gücüne göre 67 bin dolardır. 2019  yılı için ortalama % 2,5’lik bir büyüme beklenmektedir.
 
Ülkenin ekonomik performansı genel olarak petrol fiyatlarında yaşanan dalgalanma ile paralellik göstermektedir. Son yıllarda petrol gelirlerindeki azalma ve siyasi gerilimler nedeniyle kamu harcamaları sınırlandırılmıştır. Ancak ülke sahip olduğu sayesinde önümüzdeki dönemde petrol fiyatlarında görülebilecek düşüşlerin olumsuz etkisinin düşük olması beklenmektedir. 
 
2017/2019 yılllarından itibaren ülkede yatırımların artması, altyapı projeleri öncelikli olmak üzere inşaat sektörü projelerinin artması ve ülkenin ortalama % 4,1 oranında büyümesi amaçlanmıştır.
 
 
SEKTÖRLER
 
Tarım ve Hayvancılık
 
Kuveyt, iklimi ve coğrafi özellikleri itibariyle tarım ve hayvancılık konularında yeterli kaynağa sahip değildir. Tarım ve balıkçılık sektörlerinin ekonomi içerisindeki payı % 0,5 civarındadır. Bu durum Kuveyt’i gıda konusunda tamamen dışa bağımlı yapmaktadır. Ülkede sınırlı sayıda koyun, keçi ve deve yetiştiriciliği yapılmaktadır.
           
Deniz ürünleri Kuveyt’in geleneksel üretim konularından birisi olmasına karşın, sektör üretiminin 25,3 milyon $ civarında olduğu belirtilmektedir.
 
Kuveyt hükümeti, uyguladığı tarım teşvik politikaları çerçevesinde; sebze üretimi, balıkçılık ve hayvancılık alanlarında devlet tarafından sübvansiyonlar sağlamaktadır.
 
Sanayi
 
Kuveyt ilk petro kimya tesisini 1960’lı yılların sonunda faaliyete geçirmiştir. Ancak, bu tesis gaz stoklarının yetersiz olması ayrıca iç ve dış pazar eksikliğinden dolayı başarılı olamamıştır. 1991 yılında Irak işgali sonrasında Kuveyt, daha fazla yabancı yatırımın ülkeye çekilmesinin ülke savunmasında dış güçlerin desteğinin alınmasına daha fazla katkı sağlayacağına inanmıştır.
 
Kuveyt’te Al Ahmadi, Shaiba ve Mina Abdullah olmak üzere toplam 3 adet petrol rafinerisi bulunmaktadır. Bu rafinerilerin toplam üretim kapasitesi 890 bin VG (varil/gün) civarındadır. Proje çalışmaları devam eden Al Zour bölgesinde inşa edilmesi planlanan 4. rafinerinin 630 bin VG kapasiteli olması planlanmaktadır. Projenin tamamlanması sonrasında 190 bin VG kapasiteli Shuaiba rafinerisinin faaliyetlerine son verilmesi ve toplam üretim kapasitesinin 1,33 milyon VG’ye yükselmesi öngörülmektedir.
 
Kuveyt sanayi üretimi içerisinde önemli yer tutan diğer sektör ise Kuveyt Petrol Şirketi (KPC)’nin petrokimya alanında faaliyet gösteren iştiraki olan Petrochemical Industries Co. (PIC) ve PIC, Boubiyan Petrochemicals ve Dow Chemicals ortaklığı ile kurulan Equate isimli firmalar tarafından üretilen gübre, etilen, polipropilen, vb. petrokimya ürünlerinin dahil olduğu kimya sektörüdür.
 
PIC, 858 bin ton/yıl sıvı amonyum üretim kapasitesine sahiptir. Firmaya ait 100 bin ton/yıl kapasiteli propilen tesisi EQUATE tarafından işletilmektedir. Tesis 800 bin ton/yıl etilen, 600 bin ton polietilen ve 400 bin ton glikol üretim kapasitesine sahiptir. EQUATE aynı zamanda PIC’ye ait 100 bin ton/yıl polipropilen üretim kapasitesine sahip tesisi de işletmektedir.
 
Kuveyt petrokimya sektörünün geliştirilmesi amacıyla OLEFINS II ve AROMATICS isimli iki ayrı projeyi gerçekleştirmeyi planlamaktadır.
 
AROMATICS projesi; Mina Abdullah ve Shuaiba rafinerilerinden temin edilen 2515 ton/yıl naftanın işlenerek ana ürün olarak 768 bin ton/yılpara-xylene ve 324,5 bin ton/yıl benzen ile rafinerilerde kullanılmak üzere 803 bin ton/yıl hafif nafta, 199 bin ton/yıl LPG ve 40,6 bin ton hidrojen ve 82,4 bin ton/yıl ağır nafta üretilmesini kapsamaktadır.
 
Halen proje aşamasında olan OLEFINS II tesislerinin tamamlanması ile 850 bin ton/yıl etilen ünitesi, 300 bin ton/yıl polietilen kapasite artışı, 450 bin ton/yıl sitiren manomerleri ve 600 bin ton/yıl etilen glikol üretimi gerçekleştirilecektir.
 
Olefins II projesine ilave olarak PIC and Dow Chemicals, OLEFINS II tesisinden elde edilecek etilen ve Aromatics projesinden elde edilecek etilenin kullanılacağı 450 bin ton/yıl kapasiteli etilbenzen/stiren ünitesi kurulması planlanmaktadır.
 
Petrol ve petrokimya dışında tarım, kimya, plastik, tekstil, metal ürünler, çeşitli inşaat malzemeleri üretimi konularında faaliyet gösteren çeşitli firmalar bulunmaktadır.
 
Kuveyt için önemli olan sektörlerden biri de desalinasyon tesisleridir. Deniz suyundan tatlı su elde etmek için halihazırda beş tesis mevcut olup, toplam kapasiteleri günde 1,19 milyon metreküptür. Ülkede kişi başına su tüketimi günlük ortalama 650 litredir. Üretim maliyetinin yaklaşık %85’i devlet tarafından karşılanmakta ve sübvanse edilmektedir.
 
Kuveyt’te yaklaşık 4 000 adet özel teşebbüse ait üretici firma bulunmakta olup, bunların pek çoğu 15 kişiden az personel istihdam etmektedir. Petrol dışı sanayi genel olarak gıda işleme, inşaat malzemesi üretimi, mobilya, metal ürünler gibi küçük ölçekli işletmelerden oluşmaktadır.
 
Madencilik
 
Petrol
 
Kuveyt,  OPEC ülkeleri içinde en fazla petrol üreten 4. ülke konumundadır. Kuveyt’in petrol rezervleri 100 milyar varilin üzerinde olduğu hesaplanmaktadır. Mevcut üretim rakamlarıyla söz konusu rezervin 90 yıl daha yeteceği hesaplanmaktadır.
 
1936 yılında Kuveyt’te ilk sondaj gerçekleştirilmiş ve 1938 yılında Burgan bölgesinde petrol bulunmuştur. Kuveyt’in mevcut ekonomik sisteminin şekillenmesi ise 1946 yılında petrol ihracatının başlaması ile gerçekleşmiştir. Kuveyt ülkedeki petrol üretimini 1975 yılında millileştirmiştir. Devletleştirme sonrasında Petrol ile ilgili faaliyetleri yürütmek amacıyla Kuwait Petroleum Corporation (KPC) isimli firma kurulmuştur. Başbakanın başkanlığında toplanan Petrol Yüksek Konseyi (Supreme Petroleum Council) üretim politikasını belirlemekte ve yatırım kararlarını almaktadır.
 
Kuveyt petrol üretimini, petrokimya ve rafineri sektörlerini geliştirmek amacıyla önemli projeler gerçekleştirmeyi planlamaktadır. 9 milyar $’a malolacağı tahmin edilen “Project Kuwait” isimli Kuzey Petrol Sahalarının geliştirilmesi projesi ile Kuveyt’in petrol üretiminin günlük 4 milyon varile çıkarılması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, 20 yıllık proje döneminde Rawdatain, Abdali, Sabriya ve Ratqa’yı içine alan Kuzey petrol sahalarından elde edilen petrol üretiminin 530 bin VG (varil/gün)’den 900 bin VG’ye çıkarılması ve 6 yıl süreyle bu seviyede tutulması amaçlanmaktadır. Mevcut Kuveyt kanunlarının yabancı firmaların petrol ve gaz sektörlerinde doğrudan faaliyet gösterebilmelerini engellemesi nedeniyle, projenin ihale süreci, kanunun Meclis tarafından onaylanması sonrasında başlayabilecektir. Meclis içerisinde Kuzey petrol sahalarının yabancı firmalar tarafından işletilmesine ciddi bir muhalefet olması nedeniyle, hükümet geniş bir parlamento desteği almadan bu yönde adım atmaktan kaçınmaktadır.
 
Kuveyt’in halihazırda 900 bin VG kapasiteli Mina Al Ahmadi, Mina Al Abdullah ve Shuaiba olmak üzere üç tane rafinerisi mevcut olup, 4. rafinerinin Al Zour bölgesinde tesis edilmesi için çalışmalar devam etmektedir. Günlük 615.000 varil kapasiteli olması düşünülen yeni rafineri gerçekleştiği takdirde bölgenin en büyük rafinerisi olacaktır.
 
Bahse konu yeni rafineri, binalar, tesisler, depolama tankları ve liman tesislerinden müteşekkil 15’in üzerinde işleme biriminden oluşacaktır. Proje toplam 5 (beş) adet EPC kontratı kullanılmak suretiyle gerçekleştirilecektir.
 
Petrol ve petrokimya sektörünün geliştirilmesi amacıyla 2020 yılına kadar yapılması planlanan yatırım tutarı 55 milyar $ olarak açıklanmaktadır.
 
2008 Ocak ayı başında uluslararası firmalar, KNPC 2020 Temiz Yakıtlar Projesi (Clean Fuels Project) için önyeterlilik başvurusu yapmaya çağrılmıştır.
 
KNPC 2020 Temiz Yakıtlar Projesi (Clean Fuels Project), Mina Abdulla ve Mina Al Ahmadi rafineri komplekslerinin kapasitelerinin ve teknolojilerinin yükseltilmesi çalışması çerçevesinde, düşük sülfürlü fuel oilin (LSFO), ARDS, COKER ve HC teknolojileri kullanılarak işlemden geçirilmesi ve yüksek oranda dönüştürülmesi ile çok daha nitelikli ürünler elde edilmesi çalışmasıdır.
 
Kuveyt 2,7 milyon varil olan günlük petrol üretimini 2020 yılına kadar petrol üretimini 4 milyon VG’ye yükseltmek amacıyla çeşitli çalışmalar yapmaktadır. Mevcut petrol altyapısının ve ihraç tesislerinin geliştirilmesi ve yenilerinin inşası, yeni petrol sahalarının üretime açılması, yeni rafineri, petrokimya tesisleri inşası ve mevcut rafinerilerin modernizasyonu konularını kapsayan projeler planlanmaktadır.
 
Doğalgaz
 
Kuveyt Enerji Bakanlığından yapılan bir açıklamayla Kuveyt’te önemli miktarda ticari olarak üretilebilecek serbest doğal gaz rezervleri tespit edildiği resmen ilan edilmiştir. 2006 yılında Enerji Bakanı Şeyh Ahmed Fahad El Sabah tarafından yapılan bir açıklamada, Kuzey Kuveyt’te önemli miktarda  doğal gaz rezervi bulunduğu belirtilmiştir. Basra körfezinde Suudi Arabistan ile paylaşılan Dorra bölgesinde de doğalgaz rezervi tespit edilmiş olup, Buradan elde edilen gaz Suudi Arabistan ile eşit olarak paylaşılmaktadır.  Kuveytin bugün için mevcut doğalgaz varlığı 1,7 trilyon metre küptür. Doğalgazdan, mevcut petrol gelirlerinin yaklaşık olarak dörtte birine tekabül edecek bir gelir beklenmektedir.
 
 
Yeni bulunan gaz rezervlerine rağmen artan elektrik, petrokimya ve desalinasyon tesislerinin enerji ihtiyacı nedeniyle komşu ülkelerden gaz alımına ilişkin çalışmalara devam edileceği açıklanmaktadır.
 
Müteahhitlik Hizmetleri
 
Ülkede inşaat sektörü kamu sektörünün harcamalarına dayanmaktadır. Son beş yıl içerisinde artan petrol fiyatlarına bağlı olarak Kuveyt’te büyük projelere daha fazla kaynak ayrılmaya başlamıştır. Bu projeler arasında Subiya Bölgesi’nde şehirleşme, Kuveyt Körfezi ile başkent arasını bağlayacak oto yol projesi, Failaka ve Bubiyan Bölgeleri’nde turizm yatırımları yer almaktadır. Devletin alt ve üst yapı harcamalarında karşılaşılan bürokratik sıkıntılar ve projelerin sık sık iptal edilmesi karşılaşılan sorunlar arasındadır.
 
Kuveyt gayrimenkul sektörü konut, yatırım ve ticari binalar olarak üç altbaşlıkta incelenebilir. Kuveyt hükümetinin her vatandaşına bir ev verme politikasının bir yansıması olarak en popüler olan grup konut alt sektörüdür. Yatırım alt sektöründe özel sektör tarafından kiralama amaçlı inşa edilen villalar ile binalar, ticari binalar alt sektöründe ise iş merkezleri ve ofis inşaatları bulunmaktadır.
 
Kuveyt’de emlak talebi, ülkedeki ekonomik gelişmelere bağlı olarak oluşan işyeri ve yatırım amaçlı emlak talebi ile yine ekonomideki gelişmelere bağlı olarak ülkeye çalışmak amacıyla gelen yabancılar ve artan nüfus nedeniyle oluşan konut talebi ile yakından ilgilidir. Bunlara bağlı olarak ülkedeki inşaat faaliyetlerinin ve gayrimenkul sektörünün gelişmeye devam etmesi beklenmektedir.
 
Arifjan yerleşim bölgesi projesi kapsamında 20 yıllık bir süreç içerisinde 10 milyar dolarlık yatırımla yaklaşık 100.000 kişiye konut ve diğer tesislerin inşaası planlanmaktadır. Kheiran projesinin de 20 milyar dolara mal olması ve 40 milyon metrekarelik konut inşa edilmesi planlanmıştır.
 
Subiyah bölgesinde 25 kilometre karelik bir alanda “Silk City- Madinat Al Hareer” adıyla yerleşim, ekonomi, eğlence, ticaret, eğitim, sağlık ve kültür merkezi olacak çok maksatlı bir şehir kurulmasının planlandığı ifade edilmektedir. Proje kapsamında dünyanın en yüksek kulesi olması planlanan “Mübarek Tower”, yediyüz bin kişilik nüfus için evler, yollar, havaalanları, hastaneler, stadyumlar, okullar ve muhtelif kamu binaları inşa edilmesi planlanmaktadır. Şehrin inşası için 25 yıllık bir süre zarfında 80 milyar dolar harcanacağı tahmin edilmektedir. 700 bin kişinin yaşayacağı şehirde 430 bin kişiye de istihdam imkanı sağlanacaktır.
 
 
Kuveyt müteahhitlik sektörü firmalarımız için önemli bir pazar konumundadır. Ancak, ihale süreçleri, kanuni sınırlamalar, geçmişte yaşanan olumsuzlukların neden olduğu güven sorunu, teminat mektubu gibi sorunların yanı sıra, Kuveyt tarafından açılan ihalelerin önemli bir kısmının petrol ve petrokimya konularında oluşu, firmalarımızın pazardan aldıkları payın istenilen düzeyin altında kalmasının başlıca nedenleridir.
 
 
Turizm
 
Kuveyt mevcut şartlar itibariyle turizm açısından cazip bir merkez olmasa da, bu alandaki yatırım eksiğini kapatma niyetindedir. Önümüzdeki 20 yıl içerisinde turizm sektöründe planlanan yatırımların gerçekleşmesi durumunda turizmin ülke istihdamına %5 katkı sağlaması amaçlanmaktadır.
 
Kuveyt, Ülkemiz için önemlli bir turist potansiyeli sunmaktadır. Resmi istatistiklere göre Kuveytliler her sene turizm maksatlı olarak yurtdışında 4 milyar dolara yakın  harcamada bulunmakta ve ülke nüfusunun % 80’i turistik amaçla her sene yurtdışına çıkmaktadır.
 
Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
 
Ülkede yaklaşık 7 000 km’lik kara yolu ulaşım ağı mevcuttur. Başkentte trafik sıkışıklığı artmaktadır. Otobüs sadece düşük ücretlerle çalışan yabancı işçilerin kullandığı bir ulaşım şeklidir.
 
Kuveyt’te şehir içi ulaşım konusunda öncelik özel vasıtalardadır. Bir Kuveytli ailenin ortalama 3,7 adet arabası bulunmaktadır. Bir kamu şirketi olan Kuwait Public Transport Company (KPTC) de genel olarak ülkede çalışan düşük gelirli yabancı nüfusa toplu taşıma hizmeti vermektedir.
 
Kuveyt Kamu İşleri Bakanlığı’ndan yapılan bir açıklamada ulaşım konusunda rahatlama sağlanması amacıyla metro inşaatlarına da yoğunlaşılacağı açıklanmıştır.
 
Ülkede iki büyük ticari liman bulunmaktadır. Bunlar, başkent yakınlarındaki Shuwaikh ve güneydeki Shuaiba Limanları’dır. Her iki limanın da genişletme çalışmaları devam etmektedir. Shuwaikh Limanı yanında serbest bölge bulunmakta olup, burada % 100 yabancı mülkiyetine izin verilmekte, ayrıca burada kurulan işletmeler şirket vergilerinden ve kambiyo kısıtlamalarından muaf tutulmaktadır.
 
 
Bankacılık ve Finans
 
Kuveyt Bankacılık sektörü petrol sektöründen sonra ekonominin en önemli itici gücü olmaya devam etmektedir. Kuveyt Merkez Bankasının yakın takibi ve sektörü liberalize eden politika tedbirleri, sektörün bölge ülkeleri arasında çok iyi bir yere gelmesine imkan sağlamıştır.
 
Halihazırda Kuveyt’te faaliyet gösteren bankalar National Bank of Kuwait (NBK), Kuwait Finance House (KFH), Gulf Bank (GB), Commercial Bank of Kuwait (CBK), Bank of Kuwait and the Middle East (BKME), Burgan Bank (BB), Al Ahli Bank (ABK), Bank of Bahrain and Kuwait (BBK), Kuwait International Bank (Eski Kuwait Real Estate Bank -KREB), Boubyan Islamic Bank, Industrial Bank of Kuwait (IBK), BNP Paribas, National Bank of Abu Dhabi, HSBC Bank Middle East ve Citibank olarak sıralanabilir.
 
Yabancı bankalar Kuveyt’te sadece bir şube açabilmekle beraber, bu uygulamanın Merkez Bankası tarafından değiştirileceği ifade edilmektedir.
 
Batılı anlamda sigortacılığın İslami kaygılar nedeniyle Körfez ülkelerine oldukça geç girmesine rağmen Kuveyt ilk sigorta şirketini 1960 yılında kurarak bu konuda öncülük yapmıştır. Kuveyt vatandaşları ücretsiz sağlık, sosyal güvenlik ve emeklilik hizmetlerinden yararlanmaktadırlar.