Firmalar - Greece

Genel Ekonomik Durum

 

Temel Sosyal Göstergeler

Resmi Adı	Yunanistan
Nüfus	11,1milyon (2014)
Dil	Yunanca
Din	Ortodoks Hıristiyanlık
Yüz ölçümü	131.957 km2
Başkent (nüfus)	Atina (3.8 milyon)
Başlıca Kentler (nüfus)	Selanik (1,1 milyon), Patras (311 bin), Larisa (284 bin), Iraklion (304 bin)
Yönetim Şekli	Parlamenter Cumhuriyet
Cumhurbaşkanı	Prokopis Pavlopoulos
Başbakan	Alexis Tsipras
Para Birimi	Euro

Kaynak: The Economist Intelligence Unit Greece Country Report

 

Temel Ekonomik Göstergeler

	2013a	2014a	2015a	2016a	2017a	2018b
GSYİH (milyar dolar, cari fiyatlarla)	240	237	195	193	200	220
Reel Büyüme Oranı (%)	-3.2	0.8	-0.3	-0.3	1.3	1.8
Kişi Başına GSYİH ($, PPP)	25.259	25.920	25.711	25.756	26.740	27.856
Özel Tüketim Harcamaları (% reel değişiklik)	-2.7	0.8	-0.5	0.1	0.2	0.9
Kamu Harcamaları (% reel değişiklik)	-5.5	-1.2	1.1	-1.4	-1.2	1.0
Gayrisafi Sabit Yatırımlar (% reel değişiklik)	-8.3	-4.5	-0.3	1.6	9.5	6.0
İşsizlik Oranı (%, ort.)	27.5	26.6	25	23.6	21.5	20
Enflasyon Oranı (%, ort.)	-0.8	-1.4	-1.1	0.0	1.1	0.7
Kredi Faiz Oranı (%, ort.)	7.0	6.5	5.9	5.6	5.2	5.3
İhracat (fob, milyar dolar)	36	36	28	27	32	36
İthalat (fob, milyar dolar)	63	65	47	45	52	63
Bütçe Açığı (% GSYİH)	-13.2	-3.6	-5.7	0.6	0.8	-0.3
Kamu Borçları (% GSYİH)	177.5	179.1	177.1	181.1	179.1	178.2

 

Kaynak: The Economist Intelligence Unit

a: Gerçek b: Tahmin, c: Öngörü

Hizmet ağırlıklı ekonomiden oluşan Yunanistan gemi taşımacılığı, turizm ve bankacılık dışındaki sektörlerde rekabet edememektedir. (Müşavirlik Raporu)

Sanayinin GSYİH içindeki payı %21, tarımın %7, hizmetlerin ise %138’dir. Turizm, gemicilik, finans, inşaat ve telekom sektörün en önemli kalemleridir. (E.I.U)

 

İşgücünün %11.8’ini istihdam eden tarım sektöründe üretimi yapılan önemli ürünler taze meyve sebze, zeytin, tütün, şeker, pirinç, buğday, işlenmiş meyve sebze, konserve şeftali ve domates ve zeytinyağı’dır. Firmaların geneli küçük aile işletmeleridir. (EUROMONITOR)

 

Yunanistan özellikle sanayi ürünlerinde çok sınırlı ve az sayıda üretim imkanları ile toplam talebinin %80’ler gibi bir kısmını ithalat ile karşılayan ülke konumundadır. (Ülke Masası)

Gemi taşımacılığı Yunanistan için hayati öneme sahip sektördür. Sektör ülke gayrisafi yurtiçi hasılasının %7.5’ini oluşturmakla birlikre 200.000’den fazla kişiye istihdam yaratmaktadır.

Yunanistan ticaret filosu dünya filosunun yaklaşık %20’sini elinde bulundurmaktadır. (Müşavirlik Raporu)

Yunanistan Gemiciler Birliği verilerine göre ülkenin gemi taşımacılığından elde ettiği senelik gelir 14 milyar doların üzerindedir.

Yeni AB üyesi ülkelerle yapılan ithalat ve transit ticaretin gelişiminden dolayı Pire ve Selanik limanlarının genişletilmesine ağırlık verilecektir.

Yunanistan ekonomisi için öneme sahip olan turizm sektörü ülke hasılasının yaklaşık %16’sını oluşturmaktadır. Sektörde 657 bin kişi istihdam edilmiştir. Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20 ülke arasında yer almaktadır. Her yıl genelde 14 milyon turist ağırlamaktadır. (EUROMONITOR)

Son yıllarda Yunanistan’a gelen yabancı turist sayısında gözle görülür bir artış olmuştur. Turizmin büyümeye itici güç olacağı beklenmektedir. (E.I.U)

Dünya Turizm ve Seyahat Konseyinin Yunanistan’la ilgili 10 yıllık tahmini sektörün yıllık büyüme oranının % 4’e yakın olacağı, turizmin 10 yıl sonunda GSMH’ya katkısının da % 17.5’lere yaklaşacağı yönündedir. (Müşavirlik Raporu)

IMF verilerine göre 2017 yılı Yunanistan’ın GSYİH değeri 201 milyar dolar değerinde olup,  193 ülke arasında 53. sıradadır.

 

2018 yılında ise 227 milyar dolara yükseleceği tahmin edilmektedir. 2019 yılında ise 236 milyar dolar değerine yükseleceği öngörülmektedir. (IMF World Economic Outlook Database April 2018)

 

Yine IMF verilerine göre kişi başı GSYİH cari fiyatlarla 2017 yılında tahmini 18.637 dolar olup, 193 ülke arasında 43. sıradadır. 2018 yılında ise 18.637 dolara yükseleceği tahmin edilmektedir. (IMF)

 

Yunanistan 1981 yılında Avrupa Birliği’ne girmiş, 2001 yılında ise Euro sisteminin 12’nci üyesi olmuştur. 1980-2008 arasındaki 28 yıllık dönemde Yunanistan’ın milli geliri beş misli artmıştır. Finansal kriz yılı 2008 yılından önceki on yıl ile karşılaştırıldığında ise ülkenin milli geliri yüzde 237 artış göstermiştir. 2008 yılı sonunda kişi başına gelir Avrupa Birliği’ne girilen 1981 yılına göre de tam yüzde 365 oranında artmıştır. 2014 yılına gelindiğinde ise Yunanistan’ın kişi başına geliri Avrupa Birliği ortalamasının yüzde 72 kadarına karşı gelmektedir. 1981 yılından itibaren bu güne kadar ülkeye toplam 200 milyar euro kadar euro bölgesi fonlarından yatırım yapılmıştır.

 

2008 yılının ilk yarısından itibaren küresel finansal krizin etkileri Yunanistan’da kendini hissettirmiştir. (Ülke Masası)

 

Krizin etkileriyle beraber Yunan ekonomisinin yapısal zayıflıkları da gündeme gelmiştir. (Ülke Masası)

 

Bütçe açıkları, borç stoğunda artış, kamu harcamalarında israf, sosyal güvenlik sistemindeki bozukluk, işgücü maliyetlerinin yüksekliği kronikleşmiş yapısal sorunlar olarak bilinmektedir. (Ülke Masası)

 

2008 yılından itibaren Yunan ekonomisinin büyümesi daralmış olup, ekonomi 2009 yılında %3.1, 2010 yılında %5.4, 2011 yılında  %9.1 oranında, 2012 yılında %7.3 oranında daralmıştır. Ekonomi 2013 yılında da daralmasını sürdürmüş  olup, %3.2 oranında daralmıştır.

 

2014 yılında %0.7 oranında büyüyen ekonominin sermaye kontrolünün etkisi ve iktisadi faaliyetler üzerine olan program tedbirlerinin 3. ve 4. çeyrekte kendini hissettirmesi yüzünden 2015 yılında %0.2 oranında daralmıştır.

 

IMF verilerine göre ekonomi  2015 ve 2016 yıllarında %0.2 oranında daralmıştır. 

 

2017 yılında %1.3 oranında büyüyen ekonominin 2018 yılında %2 oranında  büyüyeceği öngörülmektedir. (IMF)

 

2009 yılında bütçe açığının GSYİH içindeki payı %15.6 gibi kritik bir orana yükselmiştir. 2010 yılında bütçe açığının GSYİH’ye oranı %11, 2011 yılında %10.2,  2012 yılında %8.8 oranında gerçekleşmiştir. 2013 yılında da %13.1 oranında gerçekleşmiş olup, 2014 yılında %3.6 oranına indirilebilmiştir. 2015 yılında ise %5.7 oranında gerçekleşmiştir. (E.I.U)

 

2016 yılında bütçe fazla vermiş, bütçe fazlası GSYİH’nın %0.6’sı oranında gerçekleşmiştir. 2017 yılında ise bütçe fazlasının milli gelire oranı %0.8 oranında gerçekleşmiştir. Bütçe açığı/GSYİH oranının 2018 yılında %0.3, 2019 yılında %0.7 oranında gerçekleşeceği öngörülmektedir.

 

Euro bölgesi alacaklılarının taleplerini karşılayabilmek için Yunan hükümeti 2018-22 döneminde faiz dışı fazlanın GSYİH’ya oranının %3.5 olacağını taahhüt etmiştir. Bu hedef gerçekleşilebilir düşünülmemektedir.

 

Yunanistan’ın kamu borçları/GSYİH oranı 2017 yılında %179.1 oranında gerçekleşmiştir. Yunanistan,  dünyada Japonya’dan sonra kamu borcu en yüksek olan ikinci ülke konumundadır. (E.I.U)

 

Mart 2010’da toplanan AB Zirvesi’nde AB ve İMF’nin katkısıyla Yunanistan’a 110 milyar euro’luk finansal yardım paketi açılmıştır. Paket karşılığında kamu kesiminde maaşların kesilmesi, emekli maaşlarının indirilmesi ve kapsamlı vergi artırımları yapılması kararlaştırılmıştır.

 

2016 yılında %0.1 oranında artan özel tüketim harcamaları 2017 yılında %0.2 oranında büyümüştür. 2018 yılında %0.9 oranında büyüyeceği öngörülmektedir. (E.I.U)

 

Gelir artırıcı ve harcama kısıcı politikaların yanısıra 50 milyar euro'luk kamu varlıklarının özelleştirilmesi programının da yürürlüğe konması kararlaştırılmıştır. Bununla beraber, özelleştirme süreci çok ağır ilerlemekte olup, başarıya ulaşmamıştır. 2020 yılına kadar kümülatif 24 milyar euro’luk hedefin başarıya ulaşma ihtimali mümkün gözükmemektedir. Halen, özelleştirme hedefinin ancak %6'sı başarılabilmiştir.

 

Euro ülkeleri maliye bakanları Yunanistan'a verilecek ikinci yardım paketini Mart 2012’de yaptıkları toplantıda onaylamışlardır. Yunanistan Mart ayında özel yatırımcıların elindeki devlet tahvillerini daha uzun vadeli ve yarıdan düşük nominal değerde kağıtlarla değiştirerek borçlarını 100 milyar euroyu aşkın bir miktarda azaltmayı başarmıştır. Takasın başarısı üzerine euro ülkeleri maliye bakanları 2014 yılına kadar Atina'yı finanse edecek 130 milyar euroluk ikinci yardım paketini onaylamışlardır.

 

Yunanistan parlamentosu, hükümet içindeki çatlağa ve şiddetli halk gösterilerine rağmen, uygulanması düşünülen ve yeni yardımların kapısını açacak ve ülkenin iflasını önleyecek harcama kesintileri ve vergi artışlarından oluşan bir tasarruf önlemleri paketini 2013-16 Orta Vadeli Finansal Strateji Çerçevesinde 2012 kasım ayının başlarında  onaylamıştır.

Özel sektörün elindeki kamu borcunun yeniden yapılandırılmasına, ve 2012 yılında Yunan tahvillerini elinde bulunduran kamu sektörünün borç vadelerinin uzatılmasına, faizlerin düşürülmesine rağmen, kamu borcunun sürdürülebilirliği şüphe ile karşılanmaktadır.

 

Yunanistan’da işsizlik  2016 yılında %23.5 oranında gerçekleşmiştir. İşsizlik oranının 2017 yılında %21.4 olacağı tahmin edilmektedir. 2018 yılında %19.8’e düşeceği tahmin edilmektedir. Genç işsizlik oranı ise 2016 yılında %47.4’dür. (IMF)

 

Yunanistan'ın yüzde 60'ı Euro Bölgesi'ne, yüzde 15'i devlet tahvillerine, yüzde 10'u IMF'ye, yüzde 8'i Yunan bankaları ve yabancı bankalar başta olmak üzere diğer kreditörlere, yüzde 6'sı da Avrupa Merkez Bankası'na olmak üzere toplamda yaklaşık 323 milyar avro borcu bulunmaktadır.

 

Yunanistan’ın kamu borçlarının yarıdan fazlası, yani çok önemli bir kısmı 2020 yılından itibaren 30 yıl içinde ödenmeye başlanacak olup, düşük faizlidir. Kısa vadede önemli olan IMF kredileri ve Avrupa Merkez Bankası’na olan borçlardır. (ELA-Bankalara destek fonları) Bu borçlar küçük miktarda olmasına rağmen, IMF ve Avrupa Merkez bankası tabi olduğu kuralların dışına çıkamamaktadır. Dolayısıyla kısa dönemde Yunanistan’ı borç açısından zorlayan bu iki kurumun olacağı beklenmektedir.2015 yılının ikinci yarısında Yunanistan borçları ödeyememesinin yanısıra maaşları dahi ödemekte zorlanmaktaydı. Bu nedenle yardıma müthiş ihtiyacı olduğundan, haziran ayının sonunda temin edilmesi düşünülen 7,2 milyar Euro'luk dilimle  30 Haziran'da IMF'e 1,6 milyar Euro borcun ödenmesi planlanmıştır. Ancak bu miktarın serbest kalması için, kemerin daha ileri deliklere kadar sıkılması şart koşulmuştur. Bu şartlar ise, Çipras'ın meydanlarda sarf ettiği popülist söylemlerle çeliştiği için  5 Temmuz 2015’de emeklilik sistemi, katma değer vergisi ve kurumlar vergisi ile savunma harcamalarına yönelik katı "kemer sıkma" politikalarının oylandığı halkoylaması düzenlenmiştir. Yunan halkı  kemer sıkma önlemleri” denen ekonomi-politikalarının uygulanmasına %60 oranında hayır oyu vermiştir. Bu arada Yunanistan, 30 Haziran'da vakti gelen borcu da ödemeyeceğini bildirerek, IMF tarihinde borcunu ödemeyen ilk gelişmiş ülke ünvanına hak kazanmıştır. 

 

Yunanistan’da en büyük sorunun başında emeklilik sisteminin sorunları yer almaktadır. Yunanistan'da Euro cinsinden yapılan emeklilik ödemeleri tüm Avrupa’nın en yüksek emeklilik ödemelerini oluşturmaktadır. Üstelik kamu çalışanları çoklukla 50 yaşında emekli olmuşlardır.  Ama bugün durum değişmiş olup, son dört yılda 2010 yılından bu yana sekiz defa emeklilik ödemeleri düşürülmüştür. Halen ortalama emeklilik ödemesi 700 euro civarındadır. Yunanistan’da fakirlik sınırı ayda 665 euro civarında olup,  emeklilerin yüzde 45 kadarının aldığı emeklilik maaşının, bugün fakirlik sınırının altında kaldığı görülmektedir.

 

Yunan hükümetinin 86 milyar avroluk "Üçüncü Kurtarma Paketi"ne ilişkin Avrupalı kurumlarla vardığı anlaşma ağustos 2015 tarihinde Yunan Parlamentosunda onaylanmıştır. Yunan ekonomisinde 2016 yılı için yüzde 0,50, 2017 için yüzde 1,75 ve 2018 için yüzde 3,5 faiz dışı fazlalık oluşturulması öngörülen anlaşmada, taşınmaz mal varlıklarında ve bazı ürünlerde vergilerin artırılması, iş ve sosyal güvenlikle ilgili konularda köklü değişiklikler yapılması, bazı mesleklerin ve enerji piyasasının serbestleştirilmesi, çiftçilere yakıt vergisi muafiyetinin kaldırılması ve tarım ürünlerinin vergilendirilmesi, özelleştirmeler için özel bir fon oluşturulması ve 2017 sonuna kadar bu fona özelleştirmelerden elde edilecek 6,4 milyarlık kaynak aktarılması gibi reformlar yer almaktadır.

Yunanistan'da, 20 Eylül 2015'de yapılan genel seçimlerin ardından Radikal Sol İttifak (SYRIZA) lideri Aleksis Çipras başkanlığında, Bağımsız Yunanlılar (ANEL) partisinin desteğiyle kurulan koalisyon hükümeti Ekim ayında güvenoyu almıştır.

Hükümetin öncelikli hedefinin ekonomik kalkınmanın sağlanması ve borcun yeniden yapılandırılması olduğunu vurgulayan Çipras,  krizden ve denetim sürecinden bir an önce çıkılmasını amaçladıklarını belirtmiştir.  İlk değerlendirmenin tamamlanmasını takiben, borcun azalmasıyla ilgili müzakerelerin başlatılması ve 2017'inin başında uluslararası para piyasalarına açılmak hedeflenmektedir.

Avrupalı kreditörlerle imzalanan anlaşmalar sonrası sancılı kemer sıkma politikalarını hayata geçirecek olan hükümetin, Avrupa Birliği ve kreditörlerin 86 milyar avroluk "Üçüncü Kurtarma Paketi" karşılığında dayattığı reformları da uygulaması beklenmektedir.

Kreditörler (Avrupa Komisyonu, Avrupa Merkez Bankası, Avrupa İstikrar Mekanizması ve İMF) ve Yunan otoriteleri arasında yapılacak program görüşmelerine 2016 Şubat ayında başlanmıştır. 

 İflastan kurtulmak için üç kere uluslararası yardım almak zorunda kalan Yunanistan'ın son kurtarma paketinin süresi 2018 ağustos ayında dolacaktır. Yunanistan 2014 yılından sonra ilk defa 2017 temmuz ayında tahvil ihracı gerçekleştirebilmiştir. 2017’deki pozitif büyüme verileri karşısında Atina ve diğer Avrupa başkentleri, Ağustos 2018 yılında kurtarma operasyonundan çıkılabileceğini düşünmektedirler.

Ülkenin üçüncü kurtarma paketinin ikinci gözden geçirme programına bağlanan 800 milyon euroluk son dilimi, Avrupa İstikrar Fonu (ESM) 30 Ekim 2017 tarihinde serbest bırakmıştır. İkinci gözden geçirme 2017 temmuz ayında sonuçlanmış olup, 7.7 milyar euro’luk fon serbest bırakılmıştır. Bunun 800 milyon eurosu devletin özel sektöre olan borçlarını temizlemek için tahsis edilmiştir. Yunanistan’ın belirtilen tutarı sadece özel sektör borçları için kullandığını ispat etmesiyle ekstra 800 milyon Euro daha tahsis edilmiştir. Son dilimin de tahsis edilmesiyle üçüncü kurtarma paketi kapsamında tahsis edilen fonlar 40.2 milyar Euro’ya ulaşmıştır.

Yunanistan’ın, iyileşme ortamında ülke için yeni bir iflas kanunu ve de işçi sendikalarının grev haklarını düzenleyen diğer bir kanunu yürürlüğe sokabilmesiyle 6-7 milyar euro arasındaki dış destek alımını sık ve daha kolay hale getirebileceği düşünülmektedir. (Akşam Gazetesi Deniz Gökçe- 20.01.2018 tarihli makalesi)

Dördüncü ve son gözden geçirme  programı Haziran 2018’de takvime bağlanmış olup, devlet varlıklarının özelleştirilmesinin, enerji sektörünün serbestleştirilmesinin, işgücü piyasası reformu ile sosyal güvenlik reformlarının uygulanmasının çekişmeli politik özelliklerinden dolayı çok zor olabileceği yorumları da yapılmaktadır. Ayrıca hükümetin 2018 yılı için %3.5 faiz dışı fazla hedefini yerine getirmede de güçlüklerle karşılaşacağı ifade edilmektedir.

Yunanistan, ağustos ayında sona ermesi planlanan üçüncü kurtarma paketi programı kapsamında en kritik konulardan biri olan özelleştirmeler konusunda hızlı davranmaya çalışmaktadır. Avrupa Komisyonu'nun raporuna göre Yunanistan’ın özelleştirme programının çok gerisinde kaldığı ifade edilmektedir.  2017'de kreditörle yapılan anlaşmasının 0.5 milyar euro gerisinde kalarak 1.4 milyar euro gelir elde eden Atina, paketin devreye girmesinden bu yana 3.2 milyar dolar özelleştirme geliri yaratmıştır. 2018 yılının ikinci yarısında da 1 milyar euro daha gelir elde etmesi beklenmektedir. Bu da özelleştirmelerin programın sona ereceği ağustos sonrasına kalabileceği anlamına gelmektedir.

 

Euro Bölgesi Maliye Bakanları’nın (Eurogroup) 2018 haziran ayında Lüksemburg’da  yapılan toplantısında, Yunanistan’ın borçlarının vadesinin uzatılarak faiz ödemelerinde erteleme kararı alınmıştır. Yunanistan'ın Ağustos ayında kurtarma paketinin sona ermesinden sonra istikrarlı bir görünüm sergilemesinin hedeflendiği ve borç yapılandırmasının yanı sıra ekonomiye yüksek miktarlı nakit enjeksiyonunun da sağlanacağı açıklanmıştır. 2015 yılında başlatılan üçüncü yardım programının 15 milyar euroluk son dilimi ödendikten sonra Yunanistan'ın kredi ihtiyacını finans piyasasından karşılaması öngörülmektedir.

Önlemler paketinin Yunanistan'ın borç yükünü önemli ölçüde azaltacağı, Atina'yı mali bağımsızlığa kavuşturacağı ve yatırımcıya güven kazandıracağı ifade edilmiştir. Karşılığında Yunanistan, reform ve tasarruf politikasının ortakları tarafından düzenli olarak denetlenmesine izin verecektir.

 

Düşen ücretler ve işsizliğin etkisiyle 2015 yılında ekonomi deflasyonun etkisinde olup, enflasyon oranı %-1.1 oranında gerçekleşmiştir. 2016 yılında da enflasyon oranı %0 olmuştur. Enflasyon  2017 yılında ise hafif yükselişe geçerek %1.1 oranında gerçekleşmiştir.