Firmalar - Equatorial Guinea

Genel Ekonomik Durum

GENEL EKONOMİK DURUM

Temel Ekonomik Göstergeler

Kaynak: IMF, Ekim 2019 

Ekonomik Yapı

1990’lı yıllarda keşfedilen petrol Ekvator Ginesi’ni Afrika kıtasının en hızlı büyüyen ve en fazla yabancı sermaye çeken ekonomilerinden birine dönüştürmüştür. Petrol geliri sayesinde ülke ekonomisi 2007 yılında 1995’dekinin 60 katı büyüklüğe ulaşmıştır. Petrol gelirlerinin GSYİH içindeki payı %90’ı, ihracat gelirleri içindeki payı ise %97’yi aşmıştır.

2015 yılı itibarıyla Economist Intelligence Unit veri tabanına göre GSYİH’sı 11,6 milyar dolar, satın alma gücü paritesine göre kişi başı gelir düzeyi 32.741 dolar olarak gerçekleşmiştir.

Son yıllarda petrol üretimi düşme eğilimindedir. 2015 yılında günde 233,8 milyon varil olan üretimin, 2016 yılında günde 219,7 milyon varile düşmesi beklenmektedir.

En önemli gaz üretim bölgesi olan Alba’daki tesislerde petrol gazı ve metanol sıvılaştırılmaktadır. Tesislerde 2007 yılından itibaren sıvılaştırılmış doğal gaz üretimi de gerçekleştirilmektedir. Diğer taraftan, hükümet Ocak 2012’de yatırımcılarla yeni bir doğalgaz sıvılaştırma tesisinin kurulması için anlaşmaya varmıştır. 2016’da hizmete girmesi planlanan tesisle Ekvator Ginesi’nin doğalgaz sıvılaştırma kapasitesinin iki katına yükselmesi beklenmektedir. Petrol gazı ihracatı da 2008 yılından itibaren toplam ihracata önemli katkı yapmaya başlamıştır.

Petrol üretimi ve ihracatında sağlanan önemli artışlar, petrol dışı sektörleri de olumlu etkilemiştir.

Ekvator Ginesi’nde 2020 yılına kadar modern ve yükselen bir pazar ekonomisine ulaşılmasını hedefleyen uzun vadeli ulusal ekonomik kalkınma planı “Horizon 2020” 2007 yılında kabul edilmiştir. Planda, ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesine yönelik politikalara yer verilerek izlenmekte; ülke ekonomisinin petrole bağımlılığının azaltılması hedeflenmektedir. Bu amaçla ekonomiye kazandırılması öngörülen belirli sektörlere önemli yatırım teşvikleri öngörülmüştür. Program, öncelikle özel sektörü destekleyecek kamu hizmetlerinin, altyapının ve beşeri sermayenin geliştirilmesine yönelik yatırımlara öncelik vermekte, süreç içerisinde de ülkede sermaye oluşumu ve uluslararası piyasalara katılabilecek sermayenin yaratılmasını hedeflemektedir.

Ülke nüfusunun oldukça az olması ve eğitimli işgücü potansiyelinin de yeterli olmayışı programın güvenilirliği konusunda endişe yaratmaktadır. Yönetim ise orta vadede ülkeye seçici bir göçmenlik ile eğitim faaliyetlerini özendiren teşvik tedbirlerini harekete geçirmeye çalışmaktadır.

Ülkede yabancı yatırımlar, petrol rezervlerinin keşfedilmesiyle birlikte artış göstermiş; özellikle 2000 yılından sonra önemli miktarlara ulaşmıştır. Büyük çoğunluğu petrol ve petrol gazlarına yapılan yabancı sermaye yatırımlarının toplam tutarı günümüzde 15 milyar doları bulmuştur. Bu alanlara yatırımlar büyük ölçüde Amerikan petrol şirketleri tarafından yapılmaktadır.

Para Politikaları

Para politikası bölgesel bir merkez bankası olan Orta Afrika Ülkeleri Bankası (Banque des Etats de l’Afrique Centrale – BEAC) tarafından belirlenmekte ve yürütülmektedir. Para politikasında öncelik enflasyonun koltrolü ve CFA Frangı’nın Euro’ya endeksli durumunun (CFA Frangı, 655,96 CFA Frangı = 1 Euro) devam ettirilmesidir. Bankanın bağımsızlığı para politikasının siyasi etkilerden uzak olarak belirlenmesi ve sürüdürülmesinin garantisini oluşturmaktadır.

Döviz Politikaları

Bölgesel merkez bankası olan Orta Afrika Ülkeleri Bankası tarafından çıkarılan ve CEMAC üyesi ülkelerin ortak para birimi olan CFA Frangı, Fransa ile ile yapılan özel anlaşmalar sonucu Euro’ya sabitlenerek çevrilgen (= convertible) hale getirilmiştir. CFA’nın çevrilgenliği ve istikrarı Fransız Hazinesi garantisinde bulunmaktadır. Buna karşılık Orta Afrika Ülkeleri Bankası döviz rezervlerinin minimum %50’sini Euro olarak tutmaktadır. Ayrıca, CFA Frangı’nın istikrarı sıkı para ve kredi disiplini ile sağlanmaktadır. FCA Frangı en son 1994 yılında %50 oranında devalue edilmiştir.

CEMAC dışına yapılacak tüm para transferleri, yerleşik firmaların yurtdışından aldıkları krediler de dahil olmak üzere, beyan edilmek zorunda olup, istatistiki amaçlı özel kontrol önlemlerine tabi bulunmaktadır. 5 milyon CFA Frangı’nı aşan transferler Orta Afrika Ülkeleri Bankasınca yetkilendirilmiş bir banka aracılığı ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca ithalat sırasında, karşılığı 100 milyon CFA Frangı’nı aşan döviz ödemelerinde gerekli dökümanların otoritelere sunulması gerekmektedir. Aynı şekilde 100 milyon CFA Frangı’nı aşan tüm doğrudan yabancı yatırımların önceden Finans Bakanlığı’na bildirilmesi gerekmektedir.

Maliye Politikaları

Ekvator Ginesi’nin bütçesi petrol ve doğal gaz sektöründen elde ettiği pay ve vergi gelirleri ile son yıllarda hızla büyümüştür. Petrol gelirlerinin toplam kamu gelirleri içerisindeki payı %85’lere ulaşmıştır. KDV ve iç ve dış ticaretten alınan vergiler diğer kamu gelirlerini oluşturmaktadır.

Genel olarak kamu harcamaları gelirlerin altında kaldığından bütçe açığı yaşanmamaktadır. Diğer taraftan ülkenin önemli bir dış borç sorunu da bulunmamaktadır.

Bölgesel Eğilimler

Orta Afrika Ekonomik ve Para Birliği (CEMAC): Mart 1994’te Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Ekvator Ginesi ve Gabon tarafından kurulmuştur. Merkezi, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Bangui’dedir. CEMAC’ın temel amacı üye ülkeler arasında mal, hizmet, sermaye ve kişilerin serbest dolaşımına dayalı bir tek pazarın yaratılmasıdır. Bu amaçla tek para birimine geçilmiş ve CFA Frangı para birimi olarak kabul edilmiştir. 1 Ocak 1999 itibarıyla CFA Frangı, 655,96 CFA Frangı = 1 Euro olacak şekilde Euro’ya sabitlenmiştir.

Birlik içerisindeki ticari ilişkiler hali hazırda beklenen seviyeden çok uzaktır. Birliğin toplam ithalatının sadece %2 kadarı, toplam ihracatının ise %1’i kadarı bölge içerisinde gerçekleştirilmektedir. Birlik içerisinde ticaretin gelişememesinde, ülke ekonomilerinin birbirlerini tamamlayacak yapıdan yoksun olmaları yanında, ülkeler arasındaki entegrasyonun tam sağlanamaması, gümrüklerdeki keyfi uygulamalar, yerel otoritelerin ortak ekonomik oluşuma direnç göstermeleri de mal, hizmet ve kişilerin dolaşımında büyük engeller oluşturmaktadır.

CEMAC birlik dışından gerçekleştirilen ithalata ortak gümrük tarifesi uygulamaktadır. Ortak gümrük tarifesi 4 farklı kategoride uygulanmaktadır. İlaç ve gübre gibi temel ihtiyaç maddelerine %5; makine, traktör, buğday vb. ürünlerin yer aldığı ikinci kategorideki ürünlere %10; malt, işlenmiş kauçuk gibi aramallara %20; gıda maddeleri, kozmetik ürünleri, içkiler, elektrikli ev aletleri gibi tüketim mallarına ise %30 gümrük vergisi uygulanmaktadır.

Afrika Birliği (AU): Afrika Birliği 2002’de kurulmuş olup, 52 ülke üyedir. Avrupa Birliği’ne benzer yapısı ve hedefleri vardır. Gine’nin ülkedeki darbe nedeniyle, Madagaskar’ın ise ülkedeki politik kriz nedeniyle üyelikleri durdurulmuştur. Eritre de Somali’deki Radikal İslamcılara destek verdikleri söylentileri üzerine AU’nun Birleşmiş Milletler’e tedbir alma çağrısı üzerine kendi üyeliğini askıya almıştır. Birliğe ilişkin önemli kararlar yılda iki defa yapılan genel toplantılarda alınmaktadur. Sekreteryası Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’dadır.

Afrika Birliği’ne üye olmayan tek Afrika ülkesidir. Fas Afrika Birliği’nin kuruluşuna temel teşkil eden Afrika Birliği Organizasyonu üyesi iken, 1984 yılında gruptan çekilme kararı almıştır. Fas’ın bu kararı aralarında gerginlik çıktığında birçok ülkenin Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ni desteklemiş olmaları nedeniyle almıştır. Fas’ın müttefiki olan Zaire (Demokratik Kongo Cumhuriyeti) de Fas gibi bu kararı protesto ederek 1984-86 yıllarında boykot uygulamıştır. Bazı ülkeler de bu tutum karşısında zaman içinde Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ne desteklerini geri çekmiştir.