Genel Ekonomik Durum
Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
Kongo Cumhuriyeti, yaklaşık 4 milyon nüfuslu, halkının %70’e yakınının kırsal bölgelerde yaşadığı, düşük-orta gelir sınıfında yer alan bir Orta Afrika ülkesidir. 1990’larda başlayan iç karışıklıklar neticesinde 2007’ye kadar süren çeşitli iç savaşlar yaşamıştır. 2009’da yapılan başkanlık seçimleri ile istikrar sağlanmıştır. Ekonomide ise 2010’da %8,8, 2011’de %5,1’lik büyüme oranları yakalanmıştır. Büyümede, artan petrol üretimi ve yüksek seyreden petrol fiyatlarının önemli bir etkisi olmuştur. IMF’nin Kongo’ya yönelik 2011 yılı tahmini verilerine göre, petrol gelirleri GSYİH’nın %69,2’sini, bütçe gelirlerinin %78,9’unu, ihracatın da %91,7’sini oluşturmaktadır.
İç savaş döneminde petrolün ekonomideki ağırlığı daha da artış göstermiştir. Savaş sırasında diğer iş alanları büyük ölçüde tahribata uğrarken petrol sektörü doğrudan hedef alınmamıştır.
Yüksek düzeyde bulunan dış borçlar, “Ağır Borçlu Yoksul Ülkeler İnisiyatifi” kapsamında IMF ile borçların hafifletilmesine yönelik olarak Ocak 2010’da uygulamaya konan program ile düşürülmeye çalışılmaktadır. 2008’de %89 olan dış borçların GSYİH’ya oranı 2011’de %30,3’e kadar indirilmiştir.
Son yıllarda sağlanan yüksek oranlı büyümeyi geri kalmış fiziki altyapı frenlemektedir. Son on yıllık dönemde altyapı yatırımlarının büyümeye katkısı yarım puan düzeyinde kalırken komşu ülkelerden Nijerya’da 0,87, Demokratik Kongo’da 0,91, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde 0,89 puan düzeyinde gerçekleşmiştir. Altyapı yatırımlarının Sahraaltı ülkelerindeki büyümeye katkısı ise ortalama 0,99 puan olmuştur.
Mobil telefona erişimin artması büyümeye önemli katkı sağlarken enerji arzındaki yetersizlik ve dağılımdaki dengesizlik ekonominin önündeki en büyük sorunlardan birini oluşturmaktadır. 2009 yılında firmalara yönelik yapılan bir araştırmaya göre elektrik yetersizliği özel sektörün gelişmesinin önündeki en önemli engel olarak görülmektedir. Firmaların %82’si daha maliyetli olan jeneratör kullanımına bağımlı durumdadır. Sabit telefon altyapısı çok zayıf; uluslararası ve bölgesel bağlantı gelişmemiştir. Tüm bu altyapı yetersizlikleri girdi maliyetlerinin aşırı derecede yükselmesine yol açmaktadır. Diğer taraftan, yetersiz ulaşım altyapısı ve hizmetleri yatırım ve ticaret hayatında ciddi bir darboğaz oluşturmaktadır.
Ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi, özel sektör öncülüğünde büyüme ve istihdamın artırılması Kongo’nun en önemli öncelikleri arasında yer almaktadır. Bu amaçla, 2012-2016 Büyüme, İstihdam ve Fakirliğin Azaltılması Stratejisi’nde önemli hedeflere yer verilmiştir. Taşımacılık, tarım, ormancılık ve madencilik güçlü büyüme potansiyeli taşıyan sektörler olarak tespit edilmiştir. Kongo, bölgesinde en büyük derin deniz limanına sahip ülke olarak taşımacılıkta merkez olma potansiyeli taşımaktadır. Zengin tarım topraklarına ve ormanlara, ağaçlandırmaya müsait büyük savanlık bölgelere ve dikkate değer bir madencilik potansiyeline sahiptir.
Para Politikaları
Para politikası bölgesel bir merkez bankası olan Orta Afrika Ülkeleri Bankası (Banque des Etats de l’Afrique Centrale – BEAC) tarafından belirlenmekte ve yürütülmektedir. Para politikasında öncelik enflasyonun konltrolü ve CFA Frangı’nın Euro’ya endeksli durumunun devam ettirilmesidir. Bankanın bağımsızlığı para politikasının siyasi etkilerden uzak olarak belirlenmesi ve sürüdürülmesinin garantisini oluşturmaktadır.
CFA Frangı, 655,96 CFA Frangı = 1 Euro olacak şekilde endekslendiğinden, CFA Frangı’nın dolar karşısındaki değeri, dolar ve Euro arasındaki değişime göre belirlenmektedir.
Maliye Politikaları
2012-2013 dönemini kapsayan mali reformlarla vergi sisteminin basitleştirilmesi, vergi kayıp ve kaçaklarının azaltılması, petrol dışı sektör gelirlerinin artırılması hedeflenmektedir. Özellikle petrol dışı sektör gelirlerinin artırılması, petrol gelirlerindeki olası bir düşüşten kaynaklanabilecek sorunların azaltılması için önem taşımaktadır.
Hükümet elde ettiği petrol gelirlerinin bir kısmını, ekonomik kriz dönemlerinde kullanmak üzere ayırmaya devam etmektedir.
Döviz Politikaları
Bölgesel merkez bankası olan Orta Afrika Ülkeleri Bankası tarafından çıkarılan ve CEMAC üyesi ülkelerin ortak para birimi olan CFA Frangı, Fransa ile ile yapılan özel anlaşmalar sonucu Euro’ya sabitlenerek çevrilgen (= convertible) hale getirilmiştir. CFA’nın çevrilgenliği ve istikrarı Fransız Hazinesi garantisinde bulunmaktadır. Buna karşılık Orta Afrika Ülkeleri Bankası döviz rezervlerinin minimum %50’sini Euro olarak tutmaktadır. Ayrıca, CFA Frangı’nın istikrarı sıkı para ve kredi disiplini ile sağlanmaktadır. FCA Frangı en son 1994 yılında %50 oranında devalue edilmiştir.
CEMAC dışına yapılacak tüm para transferleri, yerleşik firmaların yurtdışından aldıkları krediler de dahil olmak üzere, beyan edilmek zorunda olup, istatistiki amaçlı özel kontrol önlemlerine tabi bulunmaktadır. 5 milyon CFA Frangı’nı aşan transferlerin Orta Afrika Ülkeleri Bankasınca yetkilendirilmiş bir banka aracılığı ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca ithalat sırasında, karşılığı 100 milyon CFA Frangı’nı aşan döviz ödemelerinde gerekli dökümanların otoritelere sunulması gerekmektedir. Aynı şekilde 100 milyon CFA Frangı’nı aşan tüm doğrudan yabancı yatırımların önceden Finans Bakanlığı’na bildirilmesi gerekmektedir.
Bölgesel Eğilimler
Orta Afrika Ekonomik ve Para Birliği (CEMAC): Mart 1994’te Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Ekvator Ginesi ve Gabon tarafından kurulmuştur. Merkezi, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Bangui’dedir. CEMAC’ın temel amacı üye ülkeler arasında mal, hizmet, sermaye ve kişilerin serbest dolaşımına dayalı bir tek pazarın yaratılmasıdır. Bu amaçla tek para birimine geçilmiş ve CFA Frangı para birimi olarak kabul edilmiştir. 1 Ocak 1999 itibarıyla CFA Frangı, 655,96 CFA Frangı = 1 Euro olacak şekilde Euro’ya sabitlenmiştir.
Birlik içerisindeki ticari ilişkiler hali hazırda beklenen seviyeden çok uzaktır. Birliğin toplam ithalatının sadece %2 kadarı, toplam ihracatının ise %1’i kadarı bölge içerisinde gerçekleştirilmektedir. Birlik içerisinde ticaretin gelişememesinde, ülke ekonomilerinin birbirlerini tamamlayacak yapıdan yoksun olmaları yanında, ülkeler arasındaki entegrasyonun tam sağlanamaması, gümrüklerdeki keyfi uygulamalar, yerel otoritelerin ortak ekonomik oluşuma direnç göstermeleri de mal, hizmet ve kişilerin dolaşımında büyük engeller oluşturmaktadır.
CEMAC birlik dışından gerçekleştirilen ithalata ortak gümrük tarifesi uygulamaktadır. Ortak gümrük tarifesi 4 farklı kategoride uygulanmaktadır. İlaç ve gübre gibi temel ihtiyaç maddelerine %5; makine, traktör, buğday vb. ürünlerin yer aldığı ikinci kategorideki ürünlere %10; malt, işlenmiş kauçuk gibi aramallara %20; gıda maddeleri, kozmetik ürünleri, içkiler, elektrikli ev aletleri gibi tüketim mallarına ise %30 gümrük vergisi uygulanmaktadır.
Afrika Birliği (AU): Afrika Birliği 2002’de kurulmuş olup, 52 ülke üyedir. Avrupa Birliği’ne benzer yapısı ve hedefleri vardır. Gine’nin ülkedeki darbe nedeniyle, Madagaskar’ın ise ülkedeki politik kriz nedeniyle üyelikleri durdurulmuştur. Eritre de Somali’deki Radikal İslamcılara destek verdikleri söylentileri üzerine AU’nun Birleşmiş Milletler’e tedbir alma çağrısı üzerine kendi üyeliğini askıya almıştır. Birliğe ilişkin önemli kararlar yılda iki defa yapılan genel toplantılarda alınmaktadur. Sekreteryası Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’dadır.
Fas Afrika Birliği’ne üye olmayan tek Afrika ülkesidir. Fas Afrika Birliği’nin kuruluşuna temel teşkil eden Afrika Birliği Organizasyonu üyesi iken, 1984 yılında gruptan çekilme kararı almıştır. Fas’ın bu kararı aralarında gerginlik çıktığında birçok ülkenin Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ni desteklemiş olmaları nedeniyle almıştır. Fas’ın müttefiki olan Zaire (Demokratik Kongo Cumhuriyeti) de Fas gibi bu kararı protesto ederek 1984-86 yıllarında boykot uygulamıştır. Bazı ülkeler de bu tutum karşısında zaman içinde Şahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’ne desteklerini geri çekmiştir.
