Genel Bilgiler
TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
TEMEL SOSYAL GÖSTERGELER
Nüfus | 3,970 milyon (2018 yılı IMF tahmini) |
Dil | Arapça (resmi dil), Fransızca, Pular, Soninke, Wolof |
Din | %99 Müslüman |
Başkent | Nauakchott |
Yüzölçümü | 1.030.700 km2 |
Başlıca Şehirler | Nauakchott Nüfus: 822.207 |
Kiffa Nüfus:84.092 | |
Nauadhibou Nüfus:83.995 | |
Para Birimi | Ouguiya (UM) |
Etnik Yapı | Morlar %40, Mor Siyah Melezleri %40, Tukulorlar %12, Fulbeler %5, Soninkeler %3 |
Kaynak:Economist Intelligence Unit(EIU), IMF
TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER
2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2024 | |
Kalkınma Hızı % | 1.841 | 3.014 | 3.006 | 6.354 | 4.705 | 8.090 |
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, Milyar Kwanza | 1,647.125 | 1,754.139 | 1,853.335 | 2,079.834 | 2,239.633 | 3,387.159 |
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, Milyar Dolar | 4.686 | 4.919 | 5.194 | 5.569 | 5.697 | 8.106 |
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, Milyar Dolar, Satın Alma Gücü Paritesine Göre | 16.405 | 17.221 | 18.138 | 19.634 | 20.987 | 30.513 |
Kişi Başına GSYİH, Dolar | 1,089.425 | 1,112.869 | 1,142.524 | 1,191.514 | 1,185.602 | 1,509.582 |
Kişi Başına GSYİH, Satın Alma Gücü Paritesine Göre, Dolar | 3,814.251 | 3,895.978 | 3,990.212 | 4,200.906 | 4,367.711 | 5,682.139 |
Toplam Yatırımların GSYİH'daki Payı,(%) | 39.904 | 37.348 | 40.698 | 42.789 | 43.471 | 34.850 |
Ortalama Yıllık Enflasyon % | 1.472 | 2.269 | 3.052 | 3.900 | 4.000 | 4.300 |
Nüfus, Milyon Kişi | 4.301 | 4.420 | 4.546 | 4.674 | 4.805 | 5.370 |
Kamu Gelirlerinin GSYİH'ya Oranı, % | 28.004 | 28.124 | 28.976 | 28.991 | 29.009 | 27.570 |
Kamu Harcamalarının GSYİH'ya Oranı, % | 28.521 | 28.166 | 27.397 | 28.348 | 28.540 | 26.698 |
Genel Bütçe Dengesi, Dolar | -0.707 | -0.709 | -0.937 | -0.954 | -1.012 | -0.422 |
Bütçe Dengesinin GSYİH'ya Oranı, % | -15.084 | -14.413 | -18.047 | -17.130 | -17.770 | -5.211 |
Kaynak:IMF, www.imf.org
Uluslararası Kuruluşlara Üyelikler
ABEDA, ACP,AEUC, AfDB, AFESD, AMF, AMU, AU, CAEU, ECA, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO (correspondent), ITSO, ITU, ITUC, LAS, MIGA, NAM, OIC, OIF, OPCW, UN, UNCTAD,OUC,OUA, UNESCO, UNIDO, UNWTO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WTO
Etnik yapı
Moritanya halkının % 70'ini Arap - Berberi asıldan gelen Morlar (Moritanyalılar) ile mor siyah melezleri oluşturmaktadır. Morlar Moritanya dışında Batı Afrikada yer alan Fas, Senegal, Mali ve Gambiya'ya da yayılmışlardır. Morlar genelde beyaz tenli olmakla birlikte aralarında esmer ve siyah tenli ve çoğunlukla melez olanlar da vardır. Morlar Arapça konuşmakta olup müslümandırlar ve aralarında göçebe hayat hakimdir. Moritanya’da Morlardan sonra ikinci büyük etnik grup % 12'lik bir orana sahip olan Tukulorlardır. Tukulorlar da bütün Batı Afrika ülkelerine yayılmış olup, hepsi Müslümandır. Moritanya
dışındaki Tukulorlar Fulani dili konuşmakta iken, Moritanya'dakiler daha çok Arapça konuşurlar. Üçüncü etnik grup olan Fulubeler nüfusun yaklaşık % 5’ine sahip iken dördüncü etnik unsur % 3'lük orana sahip olan Soninkelerdir. Moritanya’daki Soninkelerin tümü müslümandır ve Azer dilini konuşurlar. Moritanya Soninkelerinin eğitim ve kültürel seviyeleri diğer gruplara göre daha iyi düzeyde olup, içlerinden çok sayıda ilim adamı çıkmıştır. Büyük Gana imparatorluğunu kurmuş olan Soninkeler Moritanya’nın özellikle Güneydoğu bölgelerinde yerleşiktirler. Siyah ırk içerisinde yer alan önemli bir soy olan Buforlar Moritanya’nın yerleşik kabilelerinden olup, ülkenin Kuzey bölgelerinde yerleşiktirler. Siyah ırk içerisinde yer alan Peuhlar ise hayvan besleyen göçebe unsurlar olup, Nil nehrinin kuzeyinden ülkeye gelmişlerdir.
Nüfus
2018 yılı tahminlerine göre Moritanya’nın nüfusu yaklaşık 4,5 milyon civarında olup, dünya sıralamasında 130. sırada yer almaktadır. Nüfusun %40,4’ü 0-14 yaş arasında, %56,22si 15-64 yaş arasında yer alırken 65 yaş ve üzeri nufus ise %3,5’lik bir orana sahip bulunmaktadır. Ülkede ortalama yaş 19,5 olup, bu oran erkeklerde 18,6 kadınlarda ise 20,4’dür. Yıllık nüfus artış hızı %2,3’tür. Nüfusun %100’ü Müslüman olup, nüfusun %59’u kırsal kesimde %41’i ise kentlerde yaşamaktadır. Ülkede ortalama yaşam süresi 61,5 yıl olup, bu yaş kadınlarda 63,8 erkeklerde ise 59,3’dür. Ülkede 14-15 bin civarında HIV/AIDS’li insan bulunmakta olup, söz konusu virüsten yıllık ölüm sayısı 1000 civarındadır. Nüfusun %51,2’si okuma yazma bilmekte olup bu oranın artırılmasına çalışılmakta ise de artış yavaş ilerlemektedir.
Siyasi Durum
Moritanya 28 Kasım 1960 yılında Fransa’dan bağımsızlığını kazandıktan sonra 1976 yılında eski İspanyol Saharası olan bugünkü Batı Sahara’ya dahil olmuştur. Fakat 3 yıl sonra ülkenin bağımsızlığını isteyen Polisario gerillalarının baskısı sonucu Batı Sahara’yı terk etmek zorunda kalmıştır. Moritanya’da 1984 yılında Maaouya Ould Sid Ahmed TAYA bir darbe ile başa gelmiş ve ülkeyi yaklaşık 20 yıl boyunca büyük bir baskı ile yönetmiştir. 2005 yılında kansız bir darbe ile devlet başkanı TAYA indirilerek demokrasiye geçmek için göreve gelen bir askeri konsey tarafından yönetilmeye başlanmıştır. 2007 yılında yapılan ilk hakkaniyetli ve özgür seçimler neticesinde bağımsız aday Sidi Ould Cheikh ABDALLAH seçimi kazanarak devlet başkanı olmuştur. Ancak Başkan Abdullah da Ağustos 2008’de askeri cunta ile görevden indirilmiş ve yerine General Mohamed Ould Abdel AZİZ göreve gelmiştir. Abdel AZİZ Temmuz 2009’da yapılan seçimle devlet başkanı seçilmiştir. Ülkede Fransa’dan bağımsızlığın kazanıldığı tarihten itibaren 10 adet darbe ve darbeye teşebbüs söz konusu olmuştur. Moritanya’da Afrika orijinli siyah Moritanyalılarla Arap ve Berberi ırkından olan beyaz ve siyah Morlar arasında etnik çatışmalar devam etmektedir. Moritanya demokrasi ile yönetilen ve çok partili yarı başkanlık sisteminin uygulandığı bir ülkedir. Çoğulcu liberal ve anayasal düzende idare edilen bir ülkedir. Ülke 2 Temmuz 1991'de yürürlüğe girmiş olan bir anayasayla yönetilmektedir. Devlet başkanı aynı zamanda hükümetin başkanıdır ve hükümet üyeleri devlet başkanı tarafından belirlenmektedir.. 2014 yılında yapılan seçimlerden sonra 21 Ağustos 2014 tarihinden itibaren Yahya Ould HADEMINE başbakan olarak atanmıştır. Moritanya’da devlet başkanı çoğunluk oyuyla 5 yıllık dönem için seçilmekte olup, 2009 yılındaki seçimlerde Abdel AZİZ oyların %52,6’sını alarak başkan seçilmiştir. Asker kökenli Cumhurbaşkanı Mohamed Ould Abdel Aziz 21 Haziran 2014 yılında yapılan seçimlerde de %82 oyla Cumhurbaşkanlığına yeniden seçilmiştir. Ülkede iki meclisli bir parlamenter sistem hâkimdir. Senato 56 üyeli, Milli Meclis ise 95 üyelidir. Devletin resmi adı İslâm Cumhuriyeti olmakla birlikte İslâm kanunları tam anlamıyla uygulanmamaktadır. İslâm kanunlarının özel hallerle ilgili olanları uygulanmaktadır.
Moritanya’da bugün liberal ve demokratik bir anayasa uygulanmaktadır. 25 Temmuz 1991’de çoğulcu düzenlemeler ve basın özgürlüğü uygulanmaya başlanmış olup, 1992 yılında anayasa çerçevesinde ilk milletvekilliği ve senato seçimleri yapılmıştır. Ülkede yürürlükte bulunan sistem bugün yabancı yatırımcılara temiz bir iş ve yatırım ortamlarının oluşmasına imkan vermektedir.
Kabul edilen anayasa ile:
-Çoğulcu ve demokratik rejim
-Bireysel ve kamusal özgürlükler
-Temel vatandaş hakları
-Kurum ve dernek kurma özgürlüğü
-Basın özgürlüğü
-Seçimlerin yapılış şekilleri
-Anayasa konseyinin çalışma şekli
-Mülkiyet hakkı
-Politik ve sendikal haklar
-Ekonomik ve sosyal haklar
-Aile hakları garanti altına alınmıştır.
Moritanya idari açıdan da başkent yönetiminin dışında 12 idari bölgeye ve 50 yerel birime ayrılmış bulunmaktadır.
Coğrafi Konum
Moritanya İslam Cumhuriyeti 1,030,631 kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyanın 29. en büyük ülkesi olup, Mısır ile hemen hemen aynı büyüklüktedir. Kuzeybatı Afrika ülkesi olan Moritanya’nın batısında Atlas Okyanusu, güneybatısında Senegal, güneydoğu ve doğusunda Mali, kuzeydoğusunda Cezayir, kuzeyinde ise Batı Sahra yer alır. Başkenti ve en büyük kenti olan Nouakchott, Atlantik kıyısında bulunmaktadır. Cezayirle 663 km, Mali ile 2237 km, Senegal ile 813 km, Batı Sahara ile de 1561 km’lik kara sınırı bulunmaktadır. Atlas Okyanusu ile de 754 km’lik bir sahil şeridine sahiptir.
Ülkenin büyük bölümü geniş düzlüklerden oluşmakta olup, merkezi bölgelerde bazı tepeler vardır. En yüksek noktası 915 m ile Kediet İclil'dir. Ülkenin ¾’ü sahara çülü ile kaplı olup, topraklarını yalnızca %1'i tarıma elverişlidir. Ülke topraklarının % 40'ı otlaklarla kaplı olup, % 15'i ise bozkırdır Aşırı otlatma, ormanların tahrip edilmesi ve toprak erozyonu ile birlikte ülkede hüküm süren kuraklıklar önemli bir sorun olan çölleşmeye yol açmaktadır. Ülkenin tek akarsuyu olan Senegal Nehri'nden uzak bölgelerde temiz su kaynakları azdır. Çöl iklimi etkisi altındaki ülkede genel olarak kuru, sıcak ve tozlu bir iklim hüküm sürmektedir. Özellikle Mart ve Nisan aylarında ortaya çıkan toz ve kum fırtınaları ile peryodik kuraklıklar ülkedeki hayatı olumsuz etkilemektedir.
Topraklarının önemli bir kısmını Büyük Sahra'nın devamı olan çöller oluşturmaktadır. Moritanya sıcak bir ülkedir. Güneyde tarıma elverişli küçük bir alanın dışında diğer topraklar genellikle kuraktır. Güney bölgesi kuzeye göre daha yağmurlu geçmektedir. Ülke genelinde gündüzler sıcak, geceler oldukça soğuk geçmektedir. Başkent Nouakchott’ta yıllık sıcaklık ortalaması 26.5 derece, yıllık yağış ortalaması 44 mm.dir. Kuzeyde Batı Sahra yakınında yani Fas sınırında bulunan Nawadhibu'da ise yıllık sıcaklık ortalaması 22.1 derece, yıllık yağış ortalaması 5 mm’dir.
Doğal Kaynaklar
Moritanya yer altı kaynakları bakımından önemli zenginliklere sahiptir. Moritanya’da varlığı tesbit edilen 300 milyon ton civarında demir madeni bulunduğu bildirilmektedir.Demir madenlerinin büyük bir kısmı ülkenin Kuzeyinde Ruibat bölgesindedir. 1963 yılında çok uluslu MIFERMA firmasına verilen demir madenlerinin çıkarılması ve pazarlanması işletmeciliği 1974 yılında millileştirilerek Milli Madencilik Sanayi Kurumuna (SNIM) devredilmiştir. Demir madeninin ihraç edilmesi amacıyla Nouadhibou limanına kadar 700 km’lik bir demir yolu döşenmiştir.
Moritanya’nın yıllık 10-12 milyon tonluk demir ihracatı bulunmaktadır. Moritanya bu miktar ihracatla dünyanın 12. büyük ihracatçısıdır. Demir minerallerinin işlenmesi ve son ürünlere çevrilmesi SNIM tarafından yapılmaktadır. Demir minerali gerek istihdam gerekse gelir açısından Moritanya’ya büyük katkılar sağlamaktadır.
Moritanya bakır üretiminde de büyük bir potansiyele sahiptir. Bakır cevherleri özellikle kuzey bölgelerinde Guelb Mougreine ve Mauritanides çevrelerinde çıkarılmaktadır. Bu bölgede 550 bin tonun üzerinde bakır elde edilmektedir. Bakır cevherlerinin işletilmesi SOMMIMA şirketine verilmiştir.
Ülkede altın üretimi 2007 yılında başlamış olup, Kanadalı şirket Rio Narcea Gold Mines ülkede altın madeni arama faaliyetinde bulunmakta olup, altın arama ve işleme faaliyetlerini ülkenin Kuzeyinde Tassiast bölgesinde sürdürmektedir.
Moritanya’da önem taşıyan diğer madenler fosfat, tuz, alçıtaşı, çinko ve kurşundur. Yapılan son araştırmalar ülkede önemli miktarlarda elmas, altın, krom ve uranyum gibi madenlerin de varlığını ortaya koymuştur. Ülkenin doğu bölgelerinde bir çok yabancı şirket maden arama ve işletme faaliyetleri için Moritanya hükümeti ile anlaşmalar imzalamış bulunmaktadır.
Moritanya’da petrol yatakları da keşfedilmeye başlanmıştır. Bugün için 300 bin varil civarında olan petrol üretiminin artırılması için çalışmalar yapılmaktadır. Ülkenin tesbit edilen doğal gaz rezervlerinin ise 30 milyar metre küp civarında olduğu tahmin edilmektedir.