Genel Bilgiler
SİYASİ VE İDARİ YAPI
1,6 milyon kilometrekarelik yüzölçümü ve yaklaşık 3,2 milyonluk nüfusuyla dünyanın en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerinden birisi olan Moğolistan, tek partili siyasi sistem ile planlı ekonomi düzenini Soğuk Savaş sonrası dönemde terk etmiş, son 30 yılda demokratikleşme ve serbest pazar ekonomisine geçiş yönünde önemli atılımlar gerçekleştirmiştir.
Moğolistan, 21 eyalet (aymag) ve başkent Ulanbator’dan oluşan merkezi bir yapıya sahiptir. Parlamenter demokrasinin benimsendiği ülkede seçimler 4 senede bir yapılmaktadır. Moğolistan Parlamentosu (Ikh Khural, Devlet Büyük Meclisi), 76 üyeli tek bir kamaradan oluşmaktadır. Parlamento, Başkan adayını belirleme hakkına sahiptir. Başkanın iki yardımcısı mevcuttur.
Cumhurbaşkanı da Anayasaya göre halkın oyuyla dört yılda bir doğrudan seçilmektedir. Hükümetin başı Başbakandır. Kabine, Başbakan tarafından Cumhurbaşkanı ile danışarak belirlenir ve Meclis tarafından tüm Bakanlar tek tek onaylanır. Cumhurbaşkanının, Parlamentonun gösterdiği Başbakan adaylarını reddetme ve Parlamentonun kabul ettiği yasaları geri çevirme yetkisi vardır. Parlamento üçte iki çoğunluk sağlayarak ikinci kez aynı yasayı benimserse, Cumhurbaşkanı söz konusu yasayı onaylamak durumundadır.
Moğolistan, sadece iki ülke ile sınırı bulunan (Rusya Federasyonu ve Çin Halk Cumhuriyeti), denize çıkışı olmayan bir ülkedir. Bu çerçevede, yürüttüğü “üçüncü komşu” politikası çerçevesinde, diğer ülkelerle ilişkilerini mümkün olduğunca geniş bir yelpazede geliştirmeyi amaçlamaktadır. Moğolistan, bahse konu politika bağlamında BM, NATO ve AGİT gibi uluslararası kuruluşlarla ilişkilerine de önem atfetmektedir. Ayrıca, Türkiye, Moğolistan’ın "üçüncü komşu" ülke olarak kabul ettiği 8 ülke arasında yer almaktadır.
Diğer taraftan, nükleer silahlardan arındırılmış bölge (NSAB) ve bağlantısızlık statülerini 1990’ların hemen başından itibaren benimsemiş olan Moğolistan, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesine İlişkin Anlaşma’ya (NPT) taraftır ve Nükleer Denemelerin Yasaklanması Anlaşması’nı (CTBT) ilk onaylayan ülkeler arasındadır.
NÜFUS VE İŞGÜCÜ YAPISI
Moğolistan’ın nüfusu 1960 ve 1990 yılları arasında ikiye katlanmıştır ve şu anda nüfusun %30,9’u 15 yaşın altında iken %54,7’si 30 yaşın altındadır. Nüfus yoğunluğu çok düşüktür, kilometrekare başına yaklaşık 2,1 kişi düşmektedir. Yıllık ortalama nüfus artışı son yıllarda %1,9 ila %2,2 oranlarında seyretmektedir. 1990 yılında nüfusun yarısı şehirlerde yaşamaya başlamış iken şehirlerdeki yüksek işsizlik 1990’lı yılların başlarında yeniden kırsal kesime göçe sebep olmuştur. Bu durum şimdilerde tersine dönmüştür ve toplam nüfusun yaklaşık %67,9’su şehirlerde yaşarken, başkent Ulanbator’da toplam nüfusun %46,1’i yaşamını sürdürmektedir.
Ülke genelinde okur yazar oranı %98 olup, yaklaşık 175 bin Moğolistan vatandaşı yurtdışında yaşamaktadır.
Moğolistan etnik olarak oldukça homojen bir ülkedir. Nüfusun yaklaşık %95’i Moğollardan oluşmakta, %5’lik Kazak asıllı Türk azınlık bulunmaktadır.
1,3 milyon işgücüne sahip olan ülkede, işsizlik %10 civarında seyretmektedir. Yeterli düzeyde istihdam yaratılamamasının temel nedenlerinden birisi, ülkede sanayi sektörünün gelişmemiş olmasıdır. İşsizlerin %55,7’si 35 yaşın altındadır ve işsizlerin %41,3’ü kadınlardan, %58,7’si erkeklerden oluşmaktadır.
DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE
Moğolistan’ın yüzölçümü yaklaşık 1,6 milyon kilometrekare olup, ülke dağlar, ormanlar, bozkırlar ve yarı çöllerden oluşmaktadır. Moğolistan içinde petrolün ve diğer maden cevherlerinin de bulunduğu mineraller bakımından zengindir.
Toplam alanın %81’i develerin, atların, sığırların, koyunların ve keçilerin beslendiği otlaklardan oluşmaktadır. Moğolistan’da 2019 yılsonunda yapılan hayvan sayımları sonucunda hayvan sayısı, 70 milyon 949,9 bin başa yükselmiştir. Ülkede, 32,2 milyon baş koyun, 29,2 milyon baş keçi, 4,7 milyon baş sığır, 4,2 milyon baş at ve 472,4 bin deve bulunmaktadır.
Sert kara iklimi diğer tarımsal faaliyetleri sınırlamaktadır. Su kıttır ve bitkilerin büyüme mevsimi 100 günü geçmemektedir. Toprak kalitesi otlakların %30’unu etkileyen çölleşmeden kötü bir şekilde etkilenmektedir.
Moğolistan, rüzgâr ve güneş enerjisi bakımından elverişli bir ortama sahiptir. Ülkede güneşli gün sayısı 270 ila 300 gün arasındadır. Rüzgar enerjisi için ise toplam ülke alanının %10’unun çok elverişli olduğu belirtilmektedir.
DAHİL OLDUĞU ULUSLARARASI ANLAŞMALAR
Birleşmiş Milletler (BM), BM Bilim, Eğitim ve Kültür Kurumu (UNESCO), BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), G-77, Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (CICA), Demokrasiler Topluluğu (CD), Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD), Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), Uluslararası Para Fonu (IMF), Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Doğu Asya ve Latin Amerika İşbirliği Forumu (FEALAC), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (İşbirliği Ortağı olarak), Şanghay İşbirliği Örgütü (Gözlemci olarak).
Moğolistan’ın taraf olduğu diğer uluslararası anlaşmalar için tıklayınız.
Hazırlayan: Serkan ULUYOL Ticaret Müşaviri, Ulanbator Ticaret Müşavirliği.
