Dış Ticaret
Afganistan, stratejik konumu ve doğal kaynak potansiyeline rağmen siyasi istikrarsızlık ve altyapı yetersizlikleri nedeniyle dış ticaret hacmi sınırlı kalan ülkelerden biridir. Yine de özellikle son yıllarda bölgesel iş birlikleri ve sınır ticareti Afganistan’ın dış ticaret yapısında belirgin bir rol oynamaya başlamıştır.
1. İhracat Profili
Afganistan’ın başlıca ihracat kalemleri arasında:
-
Kuru meyveler (özellikle badem, kuru üzüm),
-
Halı ve kilimler (özellikle el dokuması ürünler),
-
Pamuk,
-
Doğal taşlar (yarı değerli taşlar),
-
Otlar ve tıbbi bitkiler
yer alır. Ülkenin ihracat yaptığı başlıca ülkeler ise Pakistan, Hindistan, Çin, İran ve Türkiye'dir. Ancak ihracat ürünleri çoğunlukla düşük katma değerli ve işlenmemiş ürünlerdir.
2. İthalat Profili
Afganistan, temel tüketim ürünleri ve sanayi girdilerinde dışa bağımlıdır. Başlıca ithalat ürünleri:
-
Gıda ürünleri (pirinç, un, şeker)
-
Akaryakıt ve enerji ürünleri
-
İnşaat malzemeleri
-
İlaç ve tıbbi malzemeler
-
Giyim ve ayakkabı
İthalat yapılan başlıca ülkeler arasında Pakistan, İran, Çin, Hindistan ve Türkmenistan bulunmaktadır.
3. Ticaret Dengesi
Afganistan uzun yıllardır dış ticarette açık vermektedir. İhracat gelirleri, ithalat harcamalarını karşılayamamakta, bu durum ülkeyi uluslararası yardımlara ve bağışlara bağımlı hale getirmektedir.
4. Ticari Altyapı ve Lojistik
Afganistan’ın kara ile çevrili olması ve denize çıkışının olmaması lojistik maliyetleri artırmaktadır. Kara sınır kapıları ve gümrük altyapısı gelişmekte olan bir yapıya sahiptir. Son yıllarda Lapis Lazuli Koridoru ve Çin-Orta Asya-Afganistan Ticaret Koridoru gibi projelerle lojistik bağlantılar güçlendirilmeye çalışılmaktadır.
5. Gümrük ve Vergilendirme Politikası
Afganistan’da gümrük tarifeleri ürün gruplarına göre değişmekte olup, tarım ürünlerinde genellikle düşük, dayanıklı tüketim mallarında ise daha yüksektir. Gümrük uygulamalarında şeffaflık ve standartlaştırma henüz tam anlamıyla sağlanamamıştır. Bu nedenle dış ticaret yapan firmaların yerel danışmanlık alması önerilir.
6. Ticaret Ortaklıkları ve Bölgesel Anlaşmalar
Afganistan, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Örgütü (SAARC), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO) ve Dünya Ticaret Örgütü (WTO) gibi kuruluşlara üyedir. Bu sayede belirli ticari avantajlar elde etmekte, ancak uygulamada sınırlamalar sürmektedir.
Sonuç
Afganistan’ın dış ticaretinde:
-
Temel gıda ve enerji ithalatı önemli bir pay tutar,
-
Katma değerli ürün ihracatı düşüktür,
-
Siyasi riskler ve güvenlik sorunları ticareti sınırlar,
-
Bölgesel entegrasyon projeleri gelişmeye devam etmektedir.
