Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
1. Ticaret Politikasının Yapısı ve Kurumsal Çerçeve
Afganistan, 2016’da Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) üye olmuştur ve WTO ticaret kolaylaştırma anlaşmasını da kabul etmiştir (Vikipedi, Belt and Road).
2020 yılında yürürlüğe giren Afganistan Ulusal Ticaret Politikası (ANTP), ihracatta rekabet gücünü artırmayı, iç üretimi teşvik etmeyi ve ticaret destek kurumlarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır (International Trade Centre, Afganistan Büyükelçiliği). Ulusal İhracat Stratejisi (NES) ile uyumlu hareket edilerek, kuruyemiş, safran, mermer, değerli taşlar ve halı gibi öncelikli sektörler teşvik edilmektedir (Afganistan Büyükelçiliği, International Trade Centre).
2. Bölgesel Anlaşmalar ve Transit Koridorlar
Afganistan; SAFTA (Güney Asya Serbest Ticaret Bölgesi), ECO (Ekonomik İşbirliği Örgütü) ve SAARC üyesidir (Vikipedi, Belt and Road). Ayrıca Chabahar Corridor (İran ile) ve Lapis Lazuli Route (Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan) gibi stratejik transit yol projeleriyle uluslararası ticarette aktif rol üstlenmeye başlamıştır (Afganistan Büyükelçiliği).
3. Gümrük Vergileri ve Tarifeler
Afganistan’ın ortalama gümrük tarifesi yaklaşık %7 olup, tarım ürünlerinde daha düşük (%2,5–4) iken, lüks ürünlerde %30–40 seviyelerine ulaşabilir (Belt and Road, elibrary.imf.org, peafah.com).
Ürün gruplarına göre gümrük vergileri şöyledir (kabaca aralıklar):
-
Makine ve ekipman: %3–10
-
Elektronik: %5–15
-
Motorlu taşıtlar: %10–20
-
Tekstil: %5–20
-
Kimyasallar: %5–15
-
İlaç: %0–5
-
Gıda ürünleri: %7–20
-
Lüks tüketim: %20–35 (peafah.com).
Bazı ithalat kalemleri (petrol, tarım, finansman gibi) özel vergi düzenlemeleri kapsamında muafiyetlerle sunulmaktadır (elibrary.imf.org).
4. Vergi Politikaları ve Ticaret Tanımlamaları
-
Kurumlar Vergisi: %20 olarak uygulanmaktadır (gov.uk, Vikipedi).
-
Katma Değer Vergisi (VAT): %10 seviyesindedir; ithalat ve bazı hizmetler kapsamındadır. Planlanan genişlemesi devam ediyor (Vikipedi).
-
Ek vergiler: Gümrüklerde ek harçlar (ör. Ticaret Odası ve Kızılay üyelik / hizmet ücretleri yaklaşık %2,5–2,0 arası) uygulanmaktadır (elibrary.imf.org, asc-centralasia.edu.pk).
5. Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar
Afganistan, ticari altyapı eksiklikleri, gümrük süreçlerinde şeffaflık sorunları ve uzun sınır işlemleri nedeniyle bir teknik zorlukla karşı karşıyadır. Dünya Bankası’nın Trading Across Borders endeksinde 190 ülke arasında 175. sıradadır (Belt and Road).
Chabahar Koridoru ve Lapis Lazuli Güzergahı gibi lojistik projelerin etkin uygulanması, sınır süreçlerinin iyileştirilmesine katkı sağlayabilir (Afganistan Büyükelçiliği, Vikipedi, reuters.com).
6. Gelecek Paneli: Yerel Para ve Finansal Entegrasyon
Taliban yönetimi, Rusya ve Çin ile lokal para birimlerine dayalı ticaret anlaşmaları yapmaktadır. Bu adım, dolara bağımlılığı azaltmayı ve yaptırım risklerini minimize etmeyi hedeflemektedir (reuters.com). Ayrıca, China’dan Afganistan’a tarım ve enerji ürünleri temininde özel lojistik ilişkiler geliştirilmiştir (reuters.com, reuters.com).
