Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Dış Ticaret Politikası
Ülkenin dış ticaret politikasının en önemli bağlayıcı etkenlerinden biri ABD ve Meksika ile gerçekleştirilmiş olan NAFTA-Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’dır. Bu anlaşmaya zemin hazırlayan gelişme, öncelikle ABD ile Kanada arasında 1988 yılında imzalanan ABD-Kanada Serbest Ticaret Anlaşması olmuştur. İkili bölgesel entegrasyonlar içinde en kapsamlılarından biri olarak kabul edilen bu anlaşma, iki ülke arasındaki ticarette tarifelerin kaldırılması, tarife dışı engellerin azaltılması ve hizmetler ticaretinin liberalleştirilmesi gibi hususları öngörmüştür.
ABD’nin bir yandan Kanada, diğer yandan Meksika ile yaptığı Serbest Ticaret Anlaşmaları, sonuçta ABD-Kanada-Meksika arasında Kuzey Amerika kıtasını içine alacak şekilde bir Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nın (NAFTA) yolunu açmıştır.
12 Ağustos 1992 tarihinde imzalanan ve 1 Ocak 1994'te yürürlüğe giren NAFTA ile söz konusu üç ülke arasındaki ticaret ve yatırım ilişkileri liberalize edilmiştir. Taraf olan üç ülke, Anlaşma kapsamında kendi aralarındaki ticarette tüm tarife ve tarife dışı engelleri kaldırmayı ve üçüncü ülkelere karşı ulusal tarifelerini sürdürmeyi taahhüt etmektedir.
Hem sanayi hem de tarım ürünlerini kapsayan anlaşma çerçevesinde sanayi ürünlerindeki gümrük vergilerinin on yıllık süre içinde sıfırlanması, bazı hassas tarım ürünleri için daha uzun süreli bir takvim uygulanması ilkesi benimsenmiştir. Çevre korunması, fikri mülkiyet hakları, kara ve hava taşımacılığı gibi hizmetlerle de ilgili düzenlemeler içeren Anlaşma, ileri düzeyde bir entegrasyon öngörmektedir.
ABD ile Kanada arasında STA kapsamında 1998 yılında tamamen kaldırılan tarifeler, 2008 yılı itibarıyla Kanada ve Meksika arasında da sıfırlanmıştır. Bunun tek istisnası Kanada menşeli süt ürünleri, kümes hayvanları, yumurta ve şeker gibi bazı tarımsal ürünlerdir. Bu ürünler, Kanada tarafından anlaşma dışında tutulmuştur.
ABD, Kanada ve Meksika arasındaki 1 trilyon dolarlık ticareti düzenleyen ve 1 Ocak 1994 tarihinden bu yana yürürlükte olan NAFTA, ABD Başkanı Donald Trump’ın Anlaşmanın adil olmadığı" gerekçesiyle değiştirilmesini ve söz konusu Anlaşmanın yerini alacak yeni bir Anlaşma imzalanmasını talep etmesi üzerine üç ülke arasında yapılan görüşmeler neticesinde revize edilmiştir.
Yeni NAFTA Anlaşması, ABD-Meksika-Kanada Anlaşması (USMCA-The United States, Mexico, Canada Aggreement) adını taşıyacak olup, 30 Kasım 2018 tarihinde Buenos Aires’teki G20 Zirvesinde ülke devlet başkanları tarafından imzalanmıştır. Anlaşmanın 2019 yılının ikinci yarısında yürürlüğe girmesi beklenmektedir.
USMCA (ya da Kanada’da kabul gören ismi ile CUSMA), NAFTA’nın temel yapısını korumakla birlikte 1994 tarihli Anlaşmaya fikri mülkiyet hakları ve elektronik ticaret alanında güncelleme niteliğinde bazı yeni önlemler eklemektedir.
Anlaşma metnine (https://www.international.gc.ca/trade-commerce/trade-agreements-accords-commerciaux/agr-acc/cusma-aceum/text-texte/toc-tdm.aspx?lang=eng) linkinden ulaşılabilmektedir.
Diğer taraftan Kanada’nın çeşitli ülkelerle imzalamış olduğu Serbest Ticaret Anlaşmaları bulunmaktadır. Şili, Kolombiya, Kosta Rika, EFTA (İzlanda, Lihtenştayn, Norveç, İsviçre), Avrupa Birliği (CETA-Kapsamlı Ekonomi ve Ticaret Anlaşması), Honduras, İsrail, Ürdün, Güney Kore, Panama, Peru ve Ukrayna (CUFTA) ile imzalanmış olan Serbest Ticaret Anlaşmaları yürürlüktedir.
Kanada'nın 10 ülke (Avustralya, Brunei, Şili, Japonya, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Peru, Singapur ve Vietnam) ile imzalamış olduğu Trans Pasifik Ortaklığı Kapsamlı ve İlerleyici Ticaret Anlaşması (CPTTP-Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership ) da STA kapsamındadır.
İthal edilecek eşyanın gerektirdiği insan, hayvan ve bitki sağlığı ve güvenliği ya da teknik normlara uygunluğu, ilgili Bakanlıkların (Tarım, Çevre, Sanayi vb.) kontrolüne tabidir. Söz konusu kontroller, gümrüklerde malın fiili ithalat aşamasında yapılmaktadır.
Tarifeler
Kanada’da ithalatta alınan gümrük vergileri koruma amaçlı olup, gelir saiki ön plana çıkmamaktadır. İthalatta hem spesifik hem de ad valorem gümrük vergileri uygulanmaktadır. Her yıl yenilenen tarifelere Kanada Sınır Hizmetleri Ajansının web sitesinden ulaşmak mümkündür
(http://www.cbsa-asfc.gc.ca/trade-commerce/tariff-tarif/menu-eng.html).
Kanada’nın çeşitli ülkeler ile imzalamış olduğu serbest ticaret anlaşmalarının (STA) en önemli sonucu, bu ülkeler menşeli ürünlere getirilen tercihli düzenlemedir. Söz konusu düzenleme ile STA imzalanmış olan ülkelerin ürünleri gümrük vergisiz ithal edilebilmektedir.
Kanada, “2013 Ekonomik Eylem Planı” çerçevesinde, 10 yıl için geçerli olacak şekilde, GTS-Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi rejiminde değişiklikler yapmış bulunmaktadır. Buna göre, GTS’den yararlanmakta olan toplam 175 ülkeden daha yüksek gelirli ve ticarette rekabetçi, Türkiye’nin de içinde bulunduğu 72 ülke, 1 Ocak 2015 tarihi itibarı ile GTS dışında bırakılmıştır. Söz konusu ülkeler için 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren gümrük vergilerinde MFN oranları geçerli olacaktır.
Kanada GTS dışında bırakacağı 72 ülkenin seçimini şu kriterlere göre gerçekleştirmiştir:
- Dünya Bankası sınıflandırmasına göre son 2 yılda yüksek ya da orta-yüksek gelirli ekonomiler ya da,
- WTO istatistiklerine göre son 2 yılda dünya ihracatının %1 ya da daha fazlasını gerçekleştirmiş olan ülkeler
Özellikle AB ülkeleri, Kanada’nın tekstil ürünleri, hazır giyim, kumaş, ayakkabı ve gemi inşa sektörü ürünlerinde uyguladığı yüksek tarifelerden dolayı ülkede rekabet edememekten şikayetçi olmaktadır. Ülkemizin GTS’den çıkarılmış olması nedeni ile bu sektörlerde ülkemizin de rakebet edebilirliği olumsuz etkilenmiştir.
Kanada’da vergi konularını idare etmek ve vergi kanunlarını hazırlamak, federal hükümete bağlı olarak faaliyet gösteren Kanada Gelir Ajansı’nın (Canada Revenue Agency-CRA) yetkisi altındadır. En yaygın görülen vergiler Gelir Vergisi, İstihdam Sigorta Primleri (EI), Kanada Emeklilik Planı katkı payları (CPP), Bölgesel Satış Vergileri (PST) ve Mal ve Hizmet Vergileridir (GST)
Kanada’da uygulanmakta olan kurumlar vergisi oranı %38 olmakla beraber çeşitli muafiyet ve istisnalar sonucu gerçekte bu oran daha düşük uygulanmaktadır. Özellikle küçük işletmeler ile üretim ve katma değer oluşturan firmalar lehine düşük oranlar uygulanması mümkündür.
Ülkede, federal kurumlar vergisine ek olarak her eyaletin ayrı ayrı uyguladığı vergi oranlarının da dikkate alınması gerekmektedir.
Gelir üzerinden alınan vergiler de federal ve eyalet bazında ayrı ayrı tahsil edilmektedir.
Ülkede uygulanmakta olan vergiler hakkında bilgiye (https://www.canada.ca/en/services/taxes/income-tax.html) linkinden ulaşılabilmektedir.
Kanada’da KDV yerine Federal Mal ve Hizmet Vergisi (GST) uygulanmaktadır. Bu vergi, Kanada’da üretilen ya da Kanada’ya ithal edilen çoğu mal ve hizmet için uygulanmaktadır. Bu verginin %0 olarak uygulandığı ürünler temel market ürünleri, tarımsal ürünler, ilaç ve tıbbi hizmetler ile ihracat ürünleridir. Ayrıca sağlık hizmetleri, eğitim hizmetleri, mali enstitülerin sunduğu hizmetler ve uzun vadeli konut kiraları bu vergiden muaf tutulmaktadır.
Ontario, Manitoba ve Quebec de dahil olmak üzere pek çok eyalette brüt maaşlar üzerinden bordro vergisi (payroll tax) uygulanmaktadır. Bu verginin oranları bölgesine göre %0,98 ile %4,26 arasında değişmektedir.
Kanada’da belirli petrol ürünleri, taşıt yakıtları ve otomotiv klimalarında özel tüketim vergisi söz konusudur. Bu vergiler GST (ya da HST) uygulanmadan önce alıcı ya da ithalatçı tarafından ödenmektedir. Bu özel vergi, kurşunlu benzin ve kurşunlu uçak yakıtlarında litre başına 11 Cent, kurşunsuz benzin ve kurşunsuz uçak yakıtlarında litre başına 10 Cent, dizel yakıt ve uçak yakıtlarında litre başına 4 cent ve otomobillerde kullanılacak klima başına 100 Dolar olarak uygulanmaktadır.
Diğer taraftan alkollü içecekler, şarap, bira ve tütün ürünlerinin hem ülke içinde üretiminde hem de ithalatında özel tüketim vergisi uygulanmaktadır.
