Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Dış Ticaret Politikası
Ülkede gerek Beyaz Rusya firmaları, gerek yabancı firmalar resmi olarak kayıt altına alındıkları günden itibaren dış ticaret faaliyetinde bulunma hakkına sahiptir. Ülkenin Dış Ticaret Mevzuatı tarife ve tarife dışı düzenlemeleri ve spesifik dış ticaret işlemlerini içermektedir. Bazı ürünlerin ihracatında söz konusu ürünlerin ihracında bir sakınca olmadığına dair izin belgesi alınması ya da güvenlik, kalite, sağlık gibi standartların belgelenmesine yönelik sertifikaların temin edilmesi gerekmektedir.
Beyaz Rusya’da resmi olarak ithal-ikameci politikalar uygulanmaktadır. Tüketiciler, ithal mal satın almak yerine yerli malları kullanmaya teşvik edilmektedir. Perakendeci firmalar mağazalarında belirli oranda yerli üretim mallar bulundurmakla yükümlüdür.
1991’de bağımsızlığını kazanmadan önce dış ticaretinin %80’den fazlasını Sovyet Cumhuriyetleri ile gerçekleştiren Beyaz Rusya’nın dış ticaretinde önem arz eden ülke grupları bağımsızlık sonrası dönemde BDT üyesi ülkeler olmuştur. Bu süreçte ve yakın dönemde özellikle Rusya Federasyonu ile çok büyük miktarda dış ticaret ilişkisinde bulunan Beyaz Rusya dış ticaretinde bu ülkeye yoğun olarak bağımlıdır. AB ülkelerine olan yakınlık da bu ülkelere yönelik dış ticaret için avantaj sayılmaktadır.
Özellikle 1990’lı yıllarda yapılan ticarette bavul ticareti önemli yer tutmaktadır. Özellikle Türkiye’den Rusya ve Beyaz Rusya’ya yapılan ihracatta yoğun olarak kullanılan bavul ticareti Türkiye’nin dış ticaret istatistiklerinde veri farklılıkları yaratmaktadır. Bavul ticareti yoluyla Türkiye’den ülkeye özellikle tekstil ürünleri, gıda maddeleri, deri ve temizlik malzemeleri girdiği belirlenmiştir.
1 Ocak 2010 tarihinde Beyaz Rusya, Rusya Federasyonu ve Kazakistan arasında Gümrük Birliği oluşturulmuştur. Bu çerçevede 3 ülke ortak gümrük tarifesi uygulamaktadır. Üye ülkeler arasında mallar serbest dolaşımda olup, gümrük kontrolleri yapılmamaktadır. Gümrük Birliği ülkeleri arasında 2012 yılı Ocak ayı itibarıyla Ortak Ekonomik Alan oluşturulmuştur. Ortak Ekonomik Alan çerçevesinde, gümrük birliğine ek olarak, hizmetler, işgücü ve sermayenin serbest dolaşımı ve ekonomi politikalarının uyumlaştırılmasına yönelik anlaşmalar imzalanmıştır.
Ülke, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi değildir. Rusya Federasyonu'nun 22 Ağustos 2012 tarihinde DTÖ’ye üye olmasıyla birlikte Beyaz Rusya’nın da DTÖ üyeliği çalışmalarının hızlanacağı değerlendirilmektedir.
Beyaz Rusya, aynı serbest ticaret alanının üyesi olmasına rağmen Rusya’nın Ukrayna ve AB ülkelerine yönelik ithalat yasağına katılmayı reddetmiştir.
Beyaz Rusya’da 2008 yılı Kasım ayından bu yana uygulanan ve ülkede yerleşik şahıs ve firmaların ithalatta tam veya kısmi peşin ödeme yapmasını yasaklayan karar, Beyaz Rusya Merkez Bankası’nın 2 Mayıs 2015 tarih ve 277 sayılı kararı ile yürürlükten kaldırılmıştır. Söz konusu karar kapsamında, firmalarımızın ülkeye gerçekleştirdikleri ihracat nedeni ile zaman zaman karşılaştıkları alacak tahsili problemlerinde de önemli düzeyde azalma olması beklenmektedir.
Tarifeler ve Diğer Vergiler
Beyaz Rusya’da dış ticarete ilişkin mevzuat 4 Ocak 2003 tarihli “Beyaz Rusya Cumhuriyeti Gümrük Kanunu” ve “Gümrük Tarifeleri Hakkındaki Kanunda Değişiklik Yapan Kanun” ile belirlenmiştir.
Beyaz Rusya’nın gümrüklerden sorumlu kuruluşu Devlet Gümrük Komitesidir. Bu kuruma için aşağıdaki bağlantıdan ulaşılabilmektedir.
Beyaz Rusya’nın diğer ülkelerle arasındaki uluslararası anlaşmalar çerçevesinde uygulamada bulunan gümrük tarifeleri üç grupta toplanmaktadır;
• Serbest Ticaret Anlaşması Olan Ülkeler: Bu ülkelerden Beyaz Rusya’ya gelen mallar gümrüksüz olarak giriş yapmaktadır. ( BDT ülkeleri)
• En Çok Kayrılan Ülke Kuralı Uygulanan Ülkeler: Bu ülkelere Bakanlar Kurulu’nca belirlenen gümrük tarifeleri uygulanmaktadır.
• GTS Kapsamındaki Ülkeler: Genelleştirilmiş Tarifeler Sistemi kapsamında bu ülkelere MFN oranı üzerinden %25 indirim uygulanmaktadır.
• Diğer Ülkeler: En çok kayrılan ülke kuralı kapsamı dışında kalan ülkelere 2 katı gümrük tarifesi uygulanmaktadır.
Beyaz Rusya’ya getirilen mallara uygulanan vergilerin oranları Beyaz Rusya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın 31 Aralık 2007 tarih ve 699 sayılı Kararı ile saptanmıştır. Söz konusu kararın 3 No’lu ekinde sıralanan ve Beyaz Rusya’nın ticari ve siyasi ilişkilerinde en çok kayrılan ülke rejimini uyguladığı ülkelerin menşeini taşıyan mallar Beyaz Rusya Cumhuriyeti’nin gümrük alanına getirildiğinde, kendilerine kararda belirtilen gümrük vergisi oranları uygulanmaktadır. Beyaz Rusya Cumhuriyeti’nin tarife kolaylıkları (preferanslar) sağladığı durumların dışında, ticari ve siyasi ilişkilerinde en çok kayrılan ülke rejiminin uygulanması öngörülmediği ülkelerin menşeini taşıyan mallara uygulanan ithal vergilerinin oranları ikiye katlanmaktadır. Ülke, serbest ticaret anlaşması, Gümrük Birliği ilişkisi içinde olduğu ülkeler ve Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’nden yararlandırdığı ülkeler hariç tüm ülkelere en çok kayrılan ülke prensibi çerçevesinde aynı gümrük oranını uygulamaktadır.
Beyaz Rusya ile Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi ekseninde ticari ilişkilerde bulunan ülkeler % 25 oranında bir tarife indiriminden yararlanmaktadır.
Beyaz Rusya’nın ithalatta uyguladığı vergilere ilişkin bilgilere aşağıdaki internet sitesinden ulaşılabilir.
http://www.pravo.by/win/other_legacts_in.asp?razd=08
Türkiye ile Beyaz Rusya karşılıklı olarak birbirlerine uyguladıkları Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi kapsamındaki tarife indirimlerini 2008 yılında kaldırmışlardır. Avrupa Birliği’nin aldığı karara bağlı olarak yapılan bu düzenlemeyle birlikte Türkiye öncelikle bu uygulamayı askıya almış sonrasında Beyaz Rusya 2008’de yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Kararıyla Türkiye’yi uyguladığı GTS rejiminden çıkarmıştır.
Beyaz Rusya, Kazakistan ve Rusya Federasyonu arasında 2009 yılında sürdürülen görüşmeler sonrasında 1 Ocak 2010 tarihi itibarı ile Gümrük Birliği oluşturulmuş ve bu süreç dış ticaret politikasında yeni düzenlemeleri beraberinde getirmiştir. Bununla birlikte Türkiye’nin 1 Ocak 2010’dan itibaren Beyaz Rusya-Rusya-Kazakistan arasında oluşturulan Gümrük Birliği kapsamında Genelleştirilmiş Tercihler Sisteminde (GTS) yer alacağı bildirilmiştir; bu da Türkiye’nin aşağıdaki internet sayfasında listelenen mallarda Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) oranlarının %75’ini ödenmesi anlamına gelmektedir (diğerler mallarda Türk ihracatçıları OGT’nin tamamını ödeyecektir):
http://tsouz.ru/db/ettr/Pages/tovRSiNRS.aspx
Beyaz Rusya hükümetinin dış ticarete ilişkin bazı uygulamaları birtakım sorunlar yaratmakla birlikte hükümetin son dönemde kararlı bir biçimde liberalleşmeye dönük önlemler almaya çalıştığı da gözlenmektedir.
2009 başında yapılan bir mevzuat değişikliği ile ithal edilen mallar için ön ödeme yapılması hükümetçe yasaklanmış, “ithalatçılar malın gümrük işlemlerini tamamlamadan karşıdaki satıcıya ödeme yapamaz, sadece bazı önemli ham madde ve ara malları için özel izin çıkararak ön ödeme yapılması mümkündür” hükmü getirilmiştir. Bu hüküm Beyaz Rusya’ya yapılacak ihracat işlemleri noktasında önemli bir engel teşkil etmektedir. Bu yasağa getirilen düzenlemeler doğrultusunda Ocak 2009 tarihinde Beyaz Rusya Merkez Bankası firmalara yaptıkları ihracat başta olmak üzere kazandıkları döviz gelirleriyle yapacakları ithalat için ön ödeme yapmalarına izin vermiş, sonrasında firmalara yaptıkları ithalat için, aldıkları yabancı kredilerle ön ödeme yapma izni getirilerek yasak biraz daha yumuşatılmıştır.
Gümrük Vergisi Dışındaki Vergiler
Beyaz Rusya’da uygulanan gümrük vergisi gibi ithalat vergileri dışında uygulanan diğer vergiler Katma Değer Vergisi (KDV), Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)’dir.
KDV, Beyaz Rusya’ya ithal edilen hemen hemen tüm mallara uygulanmakta olan genel vergidir. Bazı gıda maddelerinde, çocuk eşyalarında, tarımsal üretim için kullanılan ürünlerde, balıkçılık ve arıcılıkta yürürlükteki oran %10’dur. Özel tüketim vergisi tutarı ya vergiye tabi malın fiziki birimi başına sabit bir tutar olarak ya da malların değeri üzerinden yüzde olarak belirlenmektedir. Alkollü içecekler, petrol ve petrol ürünleri, tütün ürünleri, mücevher, minivanlar ve otomobiller özel tüketim vergisine tabi mallardır.
Ülkeye giren mal, hizmet ve mülkiyet haklarının çoğunluğundan ve ülkeye ithal edilen mallardan katma değer vergisi (KDV) tahsil edilmektedir. 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren yapılan değişiklikle birlikte KDV genel oranı %18’den %20’ye çıkarılmıştır. İthalatta KDV matrahı, malın gümrük değeri + gümrük vergileri olarak hesaplanır. Ücretsiz olarak sevkedilen mallar da KDV’ye tabi olup matrahın hesaplanmasında malın piyasa değeri temel alınmaktadır.
Özellikle kriz sonrası Beyaz Rusya hükümetince alınan birtakım önlemler vergileme alanında da kendini göstermiştir. Buna göre 2010 yılında vergi mevzuatında bir dizi değişiklik öngörülmüştür. Tarımsal üretimi destekleme fonu ödemeleri, yerel perakende satış vergisi, motorlu taşıt alım vergisi ve park vergisi kaldırılmıştır ve vergilerin kalkmasıyla oluşacak gelir kaybını telafi etmek üzere KDV oranı %18’den %20’ye çıkarılmıştır.
Beyaz Rusya’da kurumların faaliyetleri üzerinden alınan kurumlar vergisi oranı % 24’ten % 18’e düşürülmüştür.
Yabancı sermaye payının %30’u aştığı yabancı sermayeli işletmeler ürün ve hizmetlerinin satışı üzerinden elde ettikleri kar için 3 yıllık vergi ayrıcalığına sahiptir. Ekonomi için kritik önem taşıyan ürünleri üreten üreticilere devam eden üç yıl için daha %50 oranında vergi indirimi sağlanmaktadır.
Üretim ve konut inşası için yapılan sermaye yatırımları kar vergisi matrahından düşülebilmektedir.
Stopaj Vergisi: Kaynakta kesilmekte olup, %15’tir.
Gelir vergisi oranı % 12’dir.
Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Belarus dış ticaretine konu olacak ürünlerle ilgili olarak belirlenen ürün standartları ve sertifikalara uyuma ilişkin belgelerin tamamlanması ve ibrazı, dış ticaret etkinliklerinde öncelikli yer tutar. Standart ve standartlara uygunluk belgesi olmayan veya gerekli sertifika yeterliliklerini sağlamayan ürünlerin ticaretine izin verilmemektedir.
Ülkelerin dış ticaret mevzuatına ilişkin standart ve sertifikasyon belgelerine ulaşabilecekleri yetkili kurum GOSSTANDART (Standardizasyon, Metroloji Sertifikasyon Devlet Komitesi) dır. Bu kurum ürünlerin ticareti sürecinde gerekli test ve ölçümleri yapmak, laboratuar vb analizleri ve değerlendirmeleri yerine getirmekle yetkilendirilmiş kuruluştur. Teknik düzenlemeler, standart uygulamalar, metroloji, enerji kaynaklarının etkin kullanımı, güvenlik, sağlık, rekabetçiliği arttırıcı önlemlerin alınması vb hedefler doğrultusunda onay değerlendirmelerin yapılması da bu kurumun sorumlulukları arasındadır. Gosstandart adres ve iletişim bilgileri aşağıda verilmektedir;
GOSSTANDART
The State Committee for Standardization of the Republic of Belarus
Starovilenski trakt, 93, 220053, Minsk, The Republic of Belarus
Tel. (017) 233 52 13
Tel. “hot line”: (017) 233 37 69
Fax (017) 233 25 88
E-mail: belst@anitex.by
Ürün güvenliği ve sağlığı, mülkiyet hakları ve diğer gereklilikleri korumaya yönelik uygulama ve standartlar hükümetçe belirlenerek açıklanmaktadır. Bu standartlara ilişkin olarak düzenlemesi istenen belgeler hükümetin ilgili kurumlarınca belirlenmektedir. Ülke sınırları içinde toptan ve perakende satışı yapılan her mal ve hizmet için BelST sertifikası tanınmış ve bu belge kalite güvenliği, gümrük işlemleri ve yaşam, sağlık ve mülkiyet açısından gerekli yükümlülükleri belirleyen bir belge olarak zorunluluk haline getirilmiştir. BelST sertifikası hükümet tarafından akredite edilmiş sertifika merkezleri tarafından verilmektedir.
Belarus dış ticaret mevzuatına ilişkin tarife ve tarife dışı düzenlemeler ile spesifik dış ticaret işlemleriyle ilgili düzenlemeler dahilinde ülkeye girecek ürünler bakımından farklılaşan uygulamalar bulunmaktadır. Bazı ürünlerin ihracatı sürecinde sözkonusu ürünlerin ihracında bir sakınca olmadığına dair izin belgesi alınması ya da güvenlik, kalite, sağlık gibi standartların belgelenmesine yönelik sertifikaların temin edilmesi gerekmektedir. Ülkenin Dış Ticaret Mevzuatı uyarınca; bir ihracat işleminde ihracat karşılığı bedelin zamanında havale edilmesi, bir ithalat işleminde ise malların zamanında teslimi en önemli önceliktir.
Belarus’ta yapılan ürün standartlarına ilişkin uygulamalarda sistem yaklaşımı bağlamında tarım, sanayi, hizmetler gibi sektörlerin tümünü kapsayan yıllık planlar etrafında bir düzen oluşturulmuştur.
Ülkenin ithalat lisansları ve sertifikasyon mevzuatına ilişkin bilgilere ulaşmak için aşağıdaki bağlantılardan faydalanılabilir;
