Genel Bilgiler

2. GENEL BİLGİLER

2.1. Coğrafi Konum

 
Angola; batısında Atlantik Okyanusu, güneyinde Namibya, güney doğusunda Zambiya, kuzeyinde ve doğusunda ise Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin yer aldığı bir Güney Batı Afrika ülkesidir. Diğer taraftan, ülkeden ayrı bir toprak parçası olan Kabinda (Cabinda) bölgesi Angola’ya aittir. Batıda Atlantik Okyanusu ile kıyısı olan Kabinda, kuzeyde Kongo Cumhuriyeti, doğu ve güneyinde ise Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile çevrilidir. Ülkenin 4.837 km uzunluğunda sınırı bulunmaktadır.
 
Angola, Afrika kıtasında Portekizce konuşan ülkeler arasında en büyüğüdür. Angola’nın 2/3’ü platolarla kaplıdır. Ortalama yükseklik 1.050 – 1.350 mt arasındadır. Angola’nın en yüksek noktası, Huambo vilayetinde yer alan 2.620 mt yüksekliğindeki Moco Dağı’dır.
 
Namibya’dan Luanda’ya kadar olan bölge kuru bir kıyı şeridi, iç yüksek bölgeleri nemli, güney doğu ve güney iç bölgeleri kuru savan, kuzeyde ve Kabinda (Cabinda) bölgesi ise yağmur ormanlarından oluşmaktadır.

2.2. Siyasi ve İdari Yapı

 
Angola, 11 Kasım 1975 yılına kadar Portekiz’in yönetimi altında bulunmuştur. Portekizliler 1482 yılında bugünkü Angola’nın kuzeyine ilk kez ayak bastıklarında, kuzeyde bugünkü Gabon’dan güneyde ise Kwanza nehrine uzanan bölgede bulunan ede hüküm süren Kongo Krallığı ile karşılaşmışlardır. Bu dönemde, Kongo Krallığının güneyinde bulunan devletlerden en önemlisi olan Ngola isimli kral tarafından yönetilen Ndongo krallığı bulunmaktaydı. Angola ismi, Ndongo krallarına verilen unvan olan ngola (kral) dan gelmektedir.
 
Portekiz, çeşitli savaşlar ve anlaşmalarla ülkenin kıyı şeridini 16.yy boyunca yavaş yavaş ele geçirmiştir. Hollanda, 1641 yılında bugünkü Angola’nın başkenti olan Luanda’yı ele geçirerek 1648 yılına kadar şehri kontrol etmiştir. 1648 yılında, Brezilya’dan getirilen Portekiz güçleri Luanda’yı geri almıştır. Portekiz güçleri Luanda’yı geri aldıktan sonra, 1671 yılına kadar olan süreçte, Kongo ve Ndongo krallıklarını işgal etmiştir. Bununla birlikte, Portekiz’in iç bölgelerin tamamının kontrolünü ele geçirmesi, 20.yy’ın başlarına kadar sürmüştür.
 
1951 yılında Portekiz, Angola’yı, deniz aşırı bir vilayeti ilan etmiş ve deniz aşırı Angola Vilayeti olarak adlandırmıştır. Bu tarihten itibaren, çeşitli siyasal haklar talep edilmeye başlanmıştır. Angola’nın bağımsızlığı için silahlı mücadele ise 4 Şubat 1961 yılında başlamıştır. Söz konusu siyasi mücadele aşağıda yer alan üç grup tarafından yürütülmüştür:
 

• Angola'nın Bağımsızlığı İçin Halk Hareketi (the Popular Movement for the Liberation of Angola - MPLA): 1956 yılında kurulmuştur. Kimbundu etnik yapısına dayalı, Portekiz Komünist partisi ve Doğu Bloku, özellikle Rusya, tarafından desteklenmiştir. Jose Eduardo dos Santos, 1975 yılından beri MPLA’nın başkanlığını yapmaktadır.

• Angola Ulusal Bağımsızlık Cephesi (the National Front for the Liberation of Angola - FNLA): 1962’de kurulmuştur. Bokongo etnik yapısına dayalı, ABD ve Kinşasa’daki Mobutu rejimi tarafından desteklenmiştir.

• Angola'nın Tümden Bağımsızlığı İçin Ulusal Birlik (the National Union for the Total Independence of Angola - UNITA): 1966 yılında kurulmuştur. Ovimbundu etnik temeline dayalı, Çin Halk Cumhuriyeti ve apartayd Güney Afrika Cumhuriyeti tarafından desteklenmiştir.

 
Yaklaşık 500 yıl Portekiz sömürgesinde kalan Angola, 11 Kasım 1975 yılında Portekiz’den bağımsızlığını kazanmıştır. Angola’nın bağımsızlığını ilk tanıyan ülke Brezilya olmuştur. Ancak, bağımsızlık ilanından sonra da, Portekiz’e karşı bağımsızlık mücadelesi veren politik kökenleri ve dış destekçileri farklı MPLA, UNITA ve FNLA siyasi hareketleri arasında iktidar mücadelesi nedeniyle iç savaş başlamıştır.
 
2002 yılında UNITA’nın lideri olan Jonas Savimbi’nin ölmesiyle iç savaş son bulmuştur.
 
Angola’da ilk seçim 1992 yılında gerçekleştirilmiştir. 14 siyasi partinin katıldığı 5-6 Eylül 2008 tarihinde yapılan seçimlere halkın % 87.4’ü katılmıştır. Seçimi, ezici bir çoğunlukla Jose Eduardo dos Santos’un başkanlığını yaptığı MPLA kazanmıştır. 2009 yılında, yeni Anayasa çalışmalarına başlanmış ve 21 Ocak 2010 tarihinde Angola Ulusal Meclisi tarafından kabul edilen Anayasa, 5 Şubat 2010 tarihinde o zamanki devlet başkanı Devlet Başkanı Jose Eduardo dos Santos tarafından yayımlamıştır.
 
Yeni anayasaya göre, seçimlerde en fazla oyu alan siyasi partinin veya koalisyonun lideri devlet başkanı olmaya hak kazanmaktadır. Bir kişi en fazla iki kez Devlet Başkanı olabilmektedir. Başkanlık süresi ve parlamentonun görev süresi 5 (beş) yıl olarak belirlenmiştir. Başkan yardımcısı ve bakanlar Devlet Başkanı tarafından atanmaktadır. Bakanlar kurulu Devlet Başkanına yardım eden yardımcı bir organdır. Devlet Başkanı, başkan yardımcısını da kapsayan bakanlar kuruluna başkanlık etmektedir. Devlet başkanı aynı zamanda, Angola silahlı kuvvetlerinin komutanıdır.
 
Diğer taraftan, yeni anayasa ile Başbakanlık kaldırılarak Devlet Başkanı yardımcılığı pozisyonu ihdas edilmiştir. İktidar partisinin başkan yardımcısı doğrudan başkan yardımcısı olmaktadır. İdam cezası da yeni Anayasa ile kaldırılmıştır.
 
Angola’da 18 idari bölge (provinces) bulunmaktadır. Söz konusu idari bölgeler; Bengo, Benguela, Bie, Cabinda, Cuando Cubango, Cuanza Norte, Cuanza Sul, Cunene, Huambo, Huila, Luanda, Lunda Norte, Lunda Sul, Malanje, Moxico, Namibe, Uige ve Zaire’dir. İdari bölgeler, doğrudan Devlet Başkanı tarafından atanan Valiler tarafından yönetilmektedir. İdari bölgeler ise 376 yerel topluluk ve 1671 köyden oluşan 164 belediyeye (municipalities) ayrılmaktadır.

2.3 Uluslararası İlişkiler

 
Angola’nın uluslararası siyasi ve ticari ilişkilerinin merkezinde petrol bulunmaktadır. ABD, Çin, Brezilya, İngiltere ve Portekiz, Angola’nın yoğun ilişkileri olduğu ülkelerdir.

2.3.1. Amerika Birleşik Devletleri –ABD

 
ABD ile ilişkiler 1989 yılından önce soğuk savaş çerçevesinde yürütülmekteydi. ABD, başlangıçta FNLA’yı desteklemiş, daha sonra ise UNITA’yı Sovyet ve Kuba destekli MPLA’ya karşı desteklemiştir. ABD ve Angola arasındaki resmi ilişkiler 1993 yılında başlamıştır.
 
ABD ile Angola arasında Stratejik İşbirliği Diyalogunu tesis eden Mutabakat Zaptı, 8 Temmuz 2010 tarihinde Washington, DC’de ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ve Angola Dışişleri Bakanı Assunção dos Anjos tarafından imzalanmıştır. ABD, petrol dışındaki ticari ilişkilerini geliştirmek için 1-2 Temmuz 2010 tarihlerinde ABD-Angola Yatırım ve Ticaret Çerçeve Anlaşması Konseyi gerçekleştirilmiştir. ABD’nin Angola dış politikasını petrol şekillendirmektedir.
 
Angola, 30 Aralık 2003 tarihinde kısa adı AGOA olan Afrika Büyüme ve Fırsat Yasası kapsamına alınmıştır. AGOA, belirlenen Afrika ülkelerinin ABD’ye ihracatta bazı tavizler tanımaktadır. AGOA kapsamındaki ülkelerin listesine http://trade.gov/agoa/eligibility/index.asp internet adresinden ulaşılabilmektedir.
 
Angola, Nijerya ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nin ardından ABD’nin Sahra Altı Afrika bölgesindeki en büyük 3. ticaret ortağıdır. ABD, ithalatının % 95’inden fazlasını ham petrol oluşturmaktadır.
 

2.3.2 Çin

 
ABD ve Çin, petrol aramada birbirleriyle rekabet etmektedir. Diğer taraftan, her iki ülke de ilişkileri iyi tutmak, petrol ve çeşitli maden yataklarından tavizler almak için Angola’ya finansal kaynak sağlamaktadır. Angola, Çin’in Afrika kıtasında en fazla petrol ithal ettiği ülkedir.
 
Çin’in 2014 yılında Angola’dan yaptığı ithalatın % 99’unu ham petrol oluşturmaktadır. Çin’in Angola’dan yaptığı ham petrol ithalatı oldukça yüksek miktarlardadır. Çin, Angola’dan 30 milyar doların üzerinde petrol ithal etmektedir. Petrolü, işlenmemiş elmas, bütan, işlenmemiş granit, yuvarlak tropikal ağaçlar ve kuvarsit izlemektedir. 
 
 
Angola, Çin’le  kredi anlaşmalar imzalamaktadır. Çin’in iç savaşın bittiği 2002 yılından itibaren Angola’ya sağladığı kredilerin tutarı 30 milyar dolara ulaşmıştır.. Söz konusu kredilerin büyük çoğunluğu petrol karşılığında geri ödenmektedir.

2.3.3. Portekiz

 
Angola’nın eski sömürgecisi olan Portekiz’le olan güçlü bağları devam etmektedir. Angola, Portekiz’in ihracatında 7. sıradadır. Portekiz ise Angola’nın ithalatında 2. sıradadır. Angola’da 200 bin civarında Portekizlinin yaşadığı tahmin edilmektedir.

2.3.4. Brezilya

 
Brezilya, Angola’nın önemli bir ticaret ortağı konumundadır. 2000 yılında Brezilya’nın Angola’ya olan ihracatı 200 milyon Dolarken, bu rakam son yıllarda 650 Milyon Dolar civarındadır. Brezilya, Angola’nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuştur. Diğer taraftan, Angola, Brezilya’ın Afrika kıtasında en fazla yatırım yaptığı ülke konumundadır.
 
Brezilya, kendi resmi dili olan Portekizcenin avantajlarından yararlanarak, Portekiz eski sömürgesi olan Afrika ülkeleri ile ilişkilerini geliştirme ve bu ülkeler üzerinde nüfuz sahibi olmaya çalışmaktadır. Brezilya’nın Angola ve diğer Afrika ülkelerine yönelik faaliyetleri, ekonomik açıdan ihtiyaç duyduğu hammadde ihtiyacını ve pazar gereksinimini karşılamayı amaçlamaktadır.

 Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar

• Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Center – WTO, 23 Kasım 1996 )
• Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (Southern African Development Community, SADC)
• Birleşmiş Milletler (United Nations – UN; 1976)
• Afrika Birliği (The African Union)
• Orta Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (CEEAC)
• Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu (Community of Portuguese Speaking Countries- CPLP- 17 Temmuz 1996)
• Afrika’da Portekizce Konuşan Ülkeler Birliği (Organisation of Lusophone African Countries - PALOP)
• Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund – IMF, Eylül 1989)
• Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC, Aralık 2007)

2.4. Nüfus ve İşgücü Yapısı

 
Angola’daki en son nüfus sayımı 1970 yılında gerçekleştirilmiştir. Nüfus verileri, 1970 yılında yapılan nüfus sayımına dayanılarak yapılan tahminlere dayanmaktadır.
 
2018 tahminlerine göre Angola’nın nüfusu 29,2 milyondur. Nüfusun % 60’nın yoksulluk fakirlik sınırının altında yaşadığı tahmin edilmektedir.