Pazarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
Polonyalı şirketlerle yapılacak iş görüşmelerinde randevu saatine dikkat edilmesi, görüşmelere resmi giysi ile gidilmesi, kartvizit bulundurulması yararlı olmaktadır. Ancak, Polonyalı muhatapların genelde ilk görüşmede herhangi bir reaksiyon vermedikleri, uzun iç istişarelerden sonra hareket ettikleri görülmektedir.
Ülkemiz firmalarıyla ilk defa çalışan Polonya firmaları genellikle küçük sevkıyatlarla başlamakta, ancak ürün ve ihracatçılarımıza güvenin oluşmasıyla birlikte daha büyük hacimlerle çalışabilmektedirler.
İş Görüşmesi Yaparken
- Her toplantıdan önce kartvizitlerinizi yanınızda hazır bir şekilde bulundurunuz. Bir işadamı ile ilk defa karşılaşıyorsanız kartvizit değişimi için en uygun zamandır. Kartvizitlerinizdeki yazı dilini tercüme ettirmenize gerek yoktur. İngilizce yazılmış kartvizitleriniz bu ülkede kabul görecektir.
- Toplantı odasına girdiğinizde, oturacağınız yerin gösterilmesini bekleyiniz. Eğer toplantı odasında tanımadığınız kişiler var ise, tanışmak için üçüncü bir kişinin yardımını bekleyiniz.
- Polonyalı görüşmeciler çekingen ve sessiz bir yapıdadırlar. Görüşmeler esnasında sessiz duraklamalar olursa şaşırmamak gerekir. Sessizliği doldurmak için gereksiz konuşmalar yapılmasına gerek yoktur.
- Görüşmeci grup bireylerden oluşmaktadır. Eğer onların güvenini kazanırsanız, işinizi daha iyi yürütme imkanını yaratabilirsiniz. Ayrıca şirket atmosferini çok iyi değerlendirip, kendi tarafınızdan ne tür tavizleri verebileceğinizi belirtmenizde de fayda vardır.
- Tanıtım malzemeleriniz veya broşürünüzün dili karşı tarafın isteği doğrultusunda İngilizce veya Almanca olarak hazırlanabilir. Bugünlerde en güzel tanıtım araçları arasında görsel malzemeler yer almaktadır. Herhangi bir şekilde problemle karşılaşmamak için tanıtım malzemenizi kendinizin hazırlamasında fayda vardır.
- Eğer mümkün olabilirse, şirketinizin bir grup tarafından temsil edilmesini sağlayınız. Tercihen ekip içerisinde hem erkek, hem de kadın bulunmasına çalışınız. Ayrıca en azından bir kişinin orta yaşlı olmasında fayda vardır.
- Her tür toplantı kısa bir konuşma ile başlar. Bu tür bir konuşma stili herkesin rahatlamasını ve görüşen kişiler arasında ilk yargıların oluşmasını sağlar.
- Polonya'da sabretmesini öğrenmelisiniz. Karar verme süreci diğer ülkelere göre biraz daha yavaş gerçekleşebilir. Bir işi bitirmeden önce defalarca toplantı yapmanız gerekebilir.
- Zamanında olma konusuna çok dikkat ediniz. Geç kalmanız güvenilmez olduğunuz anlamına gelip, sizin hakkınızda olumsuz düşüncelerin oluşmasına neden olabilir. Eğer zamanında olamayacaksanız, gelemeyişinizin sebeplerini karşı tarafa mutlaka bir mesaj çekip veya telefonla bildirmeniz gerekmektedir.
- Bir Polonyalının evine resmi olmayan bir şekilde davet aldıysanız, belirlenen saatten 15 dakika kadar daha geç gitmeniz tavsiye edilmektedir. Bu ev sahibinize daha iyi hazırlanma fırsatı yaratacaktır. Ancak hiçbir koşulda 30 dakikadan daha fazla geç kalmayınız. Görüşmeler 4-5 gün öncesinden ayarlanmalıdır. Toplantı yapılmadan birkaç gün önce de görüşmelerin tekrar onaylanmasında fayda vardır.
- Pazar günleri toplantı ile ilgili herhangi bir düzenleme yapılmamasında fayda vardır, Polonyalılar bu günü çalışmaktan uzak bir şekilde aileleri ile birlikte geçirmeyi arzu etmektedirler.
- Çalışma saatleri dışında Polonyalı muhatabınızı aramaktan kaçınınız. Eğer bir şeye ihtiyacınız varsa mesaj çekip, isteklerinizi bildirebilirsiniz. Uygun olduğunda size geri dönüş yapılacaktır.
- Birçok Polonyalı tatillerini Şubat, Haziran veya Temmuz aylarında yapmaktadır. Randevularınızı ayarlarken bu durumu dikkate almanızda yarar vardır.
- Resmi çalışma zamanları Pazartesi-Cuma günleri 8:00-16:00 saatleri arasındadır. Öğle yemeği için resmi bir tatil öngörülmemiştir. Toplantı için en uygun zaman sabah 10:00 ve öğleden sonra ise saat 14:30-16:00 arasındadır.
- Mağazalar sabah saat 9:00'dan akşam 18:00'e kadar Pazartesi-Cumartesi günlerinde açık kalmaktadır. Büyük mağazalar ise 8:00-21:00 arasında haftanın her günü açıktır.
İş Kıyafeti
- Küçük ve orta ölçekli şirketler (bankalar ve danışmanlık şirketleri hariç), yöneticiler günlük kıyafetleri giymektedir. Sade kıyafetler, pamuk pantolon veya kot pantolon, kaliteli gömlekler, kazak veya ceket giyilmektedir.
- Bu ülkede iyi ancak muhafazakar kıyafetleri giymenizde fayda vardır.
- Polonya'daki iş kültürü zenginliğin belirtisi olabilecek gösterişli kıyafetler için uygun değildir. Polonyalı ortaklarınız için elbiselerinizin temiz, iyi ütülenmiş ve iyi durumda olması yeterli olacaktır.
- Büyük şirketlerde sade kıyafetler, fazla renkli olmayan kravatlar kabul görmektedir. Parlak renkli kıyafetler pek makbul değildir.
- Kadınlar da oldukça uyumlu ve fazla gösterişli olmayan takım kıyafetler ve elbiseler giymelidir. Parlak renklerden kaçınılmalıdır. En fazla tercih edilen renkler siyah, gri, kahverengi, bej ve laciverttir.
- Eşarp veya bir kravat kişisel stilinizi ifade etmesi açısından kabul görmektedir. T-shirt, eşofman, şort ve koşu ayakkabıları 30 derece sıcaklıkta bile kabul görmemektedir.
- Parfüm ve tıraş sonrası kullanılan losyonlar tutumlu bir şekilde kullanılmalıdır. Erkekler resmi olaylarda takım elbise giymeli ve kravat takmalıdır.
- Mücevher takılacağı zaman, çok şık ancak sade olmasına özen gösterilmelidir.
Karşılıklı Konuşma
Genel Hatlar
- Konuşmalarınız esnasında karşı tarafla göz kontağını sürdürmeniz olumlu bir davranış olacaktır. Kendiniz gibi olmaya gayret ediniz, farklı biri gibi görünmek için çaba sarf etmenize gerek yoktur.
- Polonyalılar vücut diline çok fazla duyarlıdırlar. Bu yüzden gülümsemek için çaba sarf etmeniz gerekecektir.
- Polonyalı iş adamı halkın yaşamı, aile ve kariyeri konularında tartışmalara girmekten hoşlanmaktadır. İlginç bir tartışmayı yürütürken, "what", "why" ile başlayan sonu açık olan sorular sormaya çalışınız. Eğer karşı taraf size bir şey söylerse, ne söylediği ile ilgilendiğinizi karşı tarafa göstermenizde fayda vardır. En iyi konuşma konusu ise tarafsız olabilecek konuşma konularıdır. Örneğin hava durumu, Polonya seyahatiniz ve kendi ülkeniz ile ilgili olan ilginç konular ve kısa vadeli planlarınızdan bahsedebilirsiniz.
- İlk ilişkinizin başlamasından sonra, Polonyalı ortağınız size kişisel bir yaklaşım sergilemek isteyecektir. İş görüşmeleri bittikten sonra anlamlı bir konuşma stili memnuniyetle karşılanacaktır.
- Kompliman yapılması hoş karşılanmaktadır. Ancak tabi ki bunun derecesini fazla abartmamakta fayda vardır.
- İş ortağınızla ne kadar fazla sohbet ederseniz, size daha fazla yaklaşacaktır.
- Elleriniz cebinizde iken konuşmayınız. Ayak bileğiniz bacağınızın üstüne gelecek şekilde oturmayınız.
- Diğer konuklar ve iş arkadaşlarınız hakkında dedikodu yapmaktan kaçınınız.
- Eğer bir sorunla karşılaşırsanız karşı taraftan destek isteyebilirsiniz.
- Açık ve doğrudan ilişki sürdürecek bir yapı sergilemenizde fayda vardır.
- Eğer bir grup içerisindeyseniz, özel konulara girmemeye özen göstermelisiniz.
- Ayrıca diğer kişilerin yaptığı tartışmaların içerisine girmek için çaba sarf edebilirsiniz.
Hoş karşılanan konuşmalar
- Kendi ülkeniz veya şehriniz ile ilgili konular,
- İş deneyiminiz,
- Hobileriniz,
- Sanat,
Kaçınılması gereken konular
- Politika,
- Para,
İlk İsim ve Unvan
- Polonya'daki isim formu diğer Avrupa ülkeleri ile aynıdır. İlk görüşmelerinizde temel saygınlık belirten ifadelerin kullanılması önerilmektedir. Mr. Mrs. ve Miss gibi kelimelerden sonra ilk ismi veya soyadı söylenir. İkinci veya üçüncü toplantıdan sonra, genellikle ilk ismi ile çağrılma olayı hoş karşılanmaktadır. Eğer böyle gerçekleşmezse de fazlaca endişelenmeyin.
- Bazı insanlar unvanlarını rutin bir şekilde kullanmaya çok alışıktırlar.
- Polonyalı yöneticilere hitap edildiğinde profesyonel unvanlarını kullanmanıza gerek yoktur.
Hediye Verme
- Polonya iş kültürüne göre hediye verme olayı ilişkinin başlangıç aşamasında gerçekleştirilir.
- Eğer ilk defa görüşülüyorsa anlaşmanın neticesinde hediye değişimi daha uygun olabilir.
- İlk defa hediye verdiğinizde yanlış anlaşılmanızı önlemek amacı ile çok dikkatli davranmanız gerekebilir.
- Eğer bazıları sizi akşam yemeğine eve davet ederse, bir şişe şarap, bir buket çiçek gibi küçük hediyeler götürebilirsiniz. Ayrıca ev sahibine veya sahibesine davetleri için teşekkür notu göndermeyi ihmal etmeyiniz.
- En iyi hediye seçenekleri arasında kültürünüzü yansıtan ve özelliği olan hediyeler verilebilir.
- Ayrıca kaliteli çikolata veya ülkenizi tanıtıcı yayınlardan da götürebilirsiniz.
- Aşırı derecede pahalı olabilecek hediyeler götürmemeye çalışınız. Örneğin hediye tutarı 250 $'ı geçmemelidir.
Sosyal Aktivite
- Eğer iş yapacağınız kişileri çok iyi tanımak istiyorsanız, onları bir fincan kahve içmek ve yanında kek yemek üzere bir yere veya akşam yemeği için bir lokantaya davet edebilirsiniz.
- Sabah kahvaltıları iş görüşmeleri için pek uygun düşmemektedir. Davetlerinizi bir veya iki kişi ile sınırlandırmanızda fayda vardır. Daha fazla kişiyi yemeğe davet ederseniz aynı anda herkesi idare etmeniz güç olabilir. Ayrıca iş ortağınız iş konusunu gündeme getirmediği sürece siz iş konusunu gündeme getirmemeye özen gösteriniz.
- Gitmeyi planladığınız lokantada birkaç gün öncesinden rezervasyon yapmayı ihmal etmeyiniz. Size hangi tür yemekleri veya mutfağı tercih ettiğiniz sorulabilir. Ayrıca davet ettiğiniz kişilerin hangi lokantayı tercih ettikleri konusunda yardım alabilirsiniz.
- Öğle yemeği genellikle 12:00-13:00 arasında alınmaktadır. İki ana yemeğin servis edildiği akşam yemeği ise saat 17:00'den sonra alınmaktadır.
- Polonya yemeğinin çeşitleri arasında en önemli yeri "pierogi" denilen bir yemek almaktadır. Hamur parçaları, sebze, meyve veya peynir ile doldurularak hazırlanmaktadır.
- Diğer önemli bir yemek ise "bigos" adı verilen yemektir. Lahana, et, mantar, otlar ve çeşitli baharatlardan yapılmaktadır.
- "Golabki" denilen yemek ise lahana sarmasıdır.
- Genç yöneticiler arasında "barlarda" buluşmak çok yaygındır. Buralarda en fazla içilen içki ise bira olup, garsonlar kendileri servis yaptığından sizin bardan içki ısmarlamanıza gerek yoktur.
- Lokantalarda diğer kafe ve barlarda bahşiş tavsiye edilmekle birlikte, mutlaka gerekli değildir. Eğer fatura servisi içermiyorsa, % 10 civarında bir bahşiş yeterli olacaktır.
- Polonya evinde resmi bir davet aldıysanız, verilen zamandan 15 dakika kadar daha geç gitmeniz tavsiye edilmektedir. Bu süre ev sahibinizin daha iyi hazırlanmasına yardımcı olacaktır. Ancak 30 dakikadan daha fazla geç kalmamanız önerilmektedir.
- Ayrıca evde verilen bir akşam yemeğine davete gidiyorsanız, küçük bir hediye götürmenizde de fayda vardır. Bu bir şişe şarap veya ev sahibesi için bir buket çiçek olabilir. Ayrıca sizi davet ettiği için ev sahibine veya sahibesine el yazısı ile yazılmış teşekkür notu göndermeyi de ihmal etmeyiniz.
- Oturacağınız yerin belirtilmesini bekleyiniz ve ev sahibi yemeğe başlamadan siz başlamayınız.
- Yemekten önce veya sonra kadeh kaldırılması alışkanlığı vardır. Siz kadeh kaldırıyorsanız göz kontağı kurmanızda fayda vardır. Ev sahibiniz masadaki herkese kadeh kaldırma işini bitirmeden içkinizden içmeyiniz. Eğer kadeh kaldırma işlemi sırasında ev sahibiniz ayağa kalkarsa siz de ayağa kalkmalısınız. Polonya'da yaygın kadeh kaldırma sözü 'na zdrowie!'dir.
- Yemek sırasında ellerinizi masanın üzerinde tutunuz. Yemeği bitirdikten sonra bıçak ve çatalı tabağın sağ tarafında paralel duracak şekilde bırakınız. Çatal ve bıçağı tabağınızın içinde çapraz bir durumda bırakmanız yemeği bitirdiğiniz anlamına gelmektedir.
Halk Davranışı
- Polonya kültürü 1000 yıllık karışık bir tarihe sahiptir. Ulusal kültürleri Latin ve Bizans kültürlerinden oluşmaktadır. Polonyalılar diğer ülkelerde gerçekleşen sanat olaylarını takip edebilmek amacı ile dışarıdan gelen sanatçılara karşı daima dost olmuşlardır. 19. ve 20. yüzyılda Polonyalılar kültürel gelişmelerinde ekonomik ve politik aktiviteleri ön plana almışlardır. Yüzyıllar boyunca kültürlerle ilgili diyaloglar ve yorumlamalar Polonya geleneğinin bir özelliği olmuştur. Geleneklerinde, davranışlarında ve giyim tarzlarında Batı ve Doğunun etkilerini görmek mümkündür. Polonya mutfağı ve sosyal gelenekler de çok çeşitliliğin yaşandığı diğer eğilimlerdir.
- Polonya şehirleri Avrupa stilini yansıtmaktadır. Polonya'nın doğusundaki bölgelerde batı mimarisinin etkilerini bulabilirsiniz.
- Polonyaca'daki birçok temel cümleyi bilmenizde fayda vardır. Bunlar içerisinde merhaba [dzien dobry], Allahaısmarladık [do widzenia], affedersiniz [przepraszam] ve teşekkür ederim [dziekuje]. Bu tür hareketleriniz çok hoş karşılanacaktır.
- Kendiniz olmaya, his ve duygularınızı saklamamaya özen gösteriniz. Her şeyi kolayca halletme tavrınız ve açık yürekliliğiniz hoş karşılanacak davranış biçimleridir.
- Konuşmalar sırasında göz kontağını sağlayınız. Bu tür hareketler karşı taraf ile güven duygusunun gelişmesine yardımcı olabilecek hareketler olacaktır.
- Eğer bir grup içerisindeyseniz ve özel konuşmaları yürütüyorsanız, diğer kişileri de tartışma ortamı içerisine çekmeniz iyi bir davranış olacaktır.
- Standart selamlama şekli el sıkışması ile başlar. Ayrıca ayrılırken de el sıkışılmasında fayda vardır. Öpme ve kucaklama çok yakın arkadaşlığınız yoksa hoş karşılanmamaktadır.
- Eğer bir grup ile tanıştırılıyorsanız, sizi üçüncü bir kişinin tanıştırmasını bekleyiniz. Yaşlı olan kişilere karşı özel bir ilgi gösteriniz. Örneğin toplu taşıma aracı kalabalık ise genç olan kişilerin yaşlı olan kişilere yer vermesi beklenmektedir.
- Eğer bir kiliseye giderseniz, sessiz olmanız ve varsa şapkanızın çıkarılması gerekmektedir.
- Yerlere çöp atmayınız
- Pazarları fiziksel bir aktivitede bulunmayınız. Polonya'nın % 90'nına yakın bir kısmı Katolik olduğu için dinlenme günü olarak Pazar gününün özel bir önemi vardır.
Para Kullanımı
Polonya mevzuatına göre, toplamı 15 000 Euro’yu aşmayan yabancı veya yerli paranın ülkeden çıkarılması serbesttir. 15 000 Euro’nun üzerindeki meblağın ihracatı ise, Merkez Bankası tarafından verilen izne tabidir. Bankalar aracılığıyla döviz transferi 48 saatten önce yapılabilmektedir.
Pasaport ve Vize İşlemleri
Polonya diplomatik pasaport (kırmızı), üst düzey memurlar için düzenlenen hususi pasaport (yeşil) ve hizmet pasaportu (gri) hamili vatandaşlarımıza vize uygulamamaktadır. Umuma mahsus pasaport (lacivert) sahipleri için ise Türkiye’den Polonya’ya seyahatlerde vize alma zorunluluğu bulunmaktadır.
Dört tür vize verilmektedir. A Türü Havalimanı Şengen Vizesi, Polonya Havaalanlarından birinde uçak aktarması yapacaklar için geçerli olup, Türk vatandaşları bu tür vizeden muaftır.
B Türü Transit Şengen Vizesi’nde ülkede kalış süresi en fazla 5 gün olup, bu vize için başvuru yapılırken gidilecek ülkenin vizesinin gösterilmesi gerekmektedir. Bu tür vizenin ücreti 130 TL’dir.
C Türü Kısa Süreli İkamet Şengen Vizesi, vize geçerlilik süresi dahilinde bir veya sayısız giriş yapmak suretiyle ve ilk giriş tarihi itibariyle 6 ay içinde kullanılmak üzere toplamda en fazla 90 gün kalış hakkı vermektedir. Bu tür vizenin ücreti 130 TL’dir.
D Türü Uzun Süreli İkamet Polonya Vizesi ise vize geçerlilik süresi dahilinde Polonya'ya bir veya sayısız giriş yapmak suretiyle ve vize geçerlilik süresi itibariyle 12 ay içinde kullanılmak üzere toplamda en fazla 365 gün kalış hakkı vermektedir. Bu tür vizenin ücreti de 130 TL’dir.
Vize konusunda detaylı bilgilere Polonya Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği’nin http://www.ankara.polemb.net/index.php? adresli web sitesinden temin etmek mümkündür.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Polonya’da resmi kuruluşlarda mesai saatleri, hafta içi her gün (bazı yerlerde cumartesi de dahil) sabah 08.00 ’den akşam 16.00’ya kadardır. Sanayi işletmelerin büyük bölümünde ilki 06.00-14.00 saatleri arası ve ikincisi ise 14.00-22.00 saatleri arası olmak üzere çift vardiyalı sistem uygulanmaktadır. Ülkede öğle yemeği arası bulunmamaktadır. Ancak, iş görüşmesi amaçlı öğle yemekleri gittikçe yaygınlaşmaktadır.
| Resmi Tatil Günleri | Tatilin Nedeni |
| 1 Ocak | Yılbaşı Günü |
| 6 Ocak | Katolik Yortusu |
| 8-9 Nisan | Paskalya |
| 1 Mayıs | İşçi Bayramı |
| 3 Mayıs | Anayasa Tatili |
| 7 Haziran | Katolik Yortusu |
| 15 Ağustos | MeryemAna’nın Cennete alınması |
| 1 Kasım | Azizler Bayramı |
| 11 Kasım | Bağımsızlık Günü |
| 25-26 Aralık | Noel Bayramı |
Kullanılan Lisan
Ülkenin resmi dili Lehçe’dir. Büyük kentlerde İngilizce ile iletişim kurmak giderek yaygın hale gelmektedir. Ancak, halk ile Rusça ve Almanca olarak iletişim kurmak daha kolaydır.
Ulaşım
Türk Hava Yolları (THY) ve Polonya Havayolları (LOT) tarafından haftanın her günü İstanbul-Varşova arasında seferler düzenlenmektedir.
Ülke içi ulaşımda en yaygın olarak kullanılan araç trendir. Otobüslere göre daha ucuz ve hızlı olan trenler, çok yaygın bir istasyon ağına da sahiptir.
İklim
Ülkede değişik hava akımlarının mevcut olması, havanın çok sık değişmesine sebep olmakta ve mevsimlerin süresi üzerinde de etkili olmaktadır. Soğuk kutup ve okyanus, ayrıca ılık astropik hava kütlelerinin etkisine açık olan Polonya’da okyanus iklimi ve karasal iklim arasında geçiş niteliği taşıyan bir iklim hüküm sürmektedir.
Polonya iklimi, göreceli olarak soğuk kış ve ılık yaz mevsimleri şeklinde tanımlanabilir. Mevsimler arasında yumuşak geçiş görülmektedir. Yıllık ortalama sıcaklık güneybatı düzlüklerinde 8° C, daha soğuk olan kuzeydoğu bölgesinde ise 6° C’dir. Ülke genelinde yıllık ortalama yağış miktarı 600 mm’yi bulmaktadır.
