Pazarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Genel
Ülkedeki istatistik sisteminde ciddi problemler bulunmakta, çoğu konuyla ilgili istatistik bulunmamasının yanı sıra bulunan istatistiklerin de güvenilirliği konusunda önemli şüpheler oluşmakta, ülkedeki birkaç resmi kurumun yayımladığı rakamlar arasında dahi zaman zaman çok ciddi farklılıklar görülmektedir.
Makedonya’da uluslararası topluma entegrasyon çabaları nedeniyle yasaların ve ilgili mevzuatın sık sık değişebildiği gözlenmektedir.
Siyasal, sosyal ve makroekonomik istikrarın henüz sağlanmaya başladığı ülkede özellikle siyasi iktidar değişikliklerinde kamu bürokrasisindeki kadroların neredeyse tamamının değişmesi nedeniyle devlette devamlılık konusunda sıkıntılar oluşabilmektedir.
Son yıllarda ülkedeki tapu ve kadastro sisteminin çok önemli bölümünün elektronik ortamda kayıt altına alınması sayesinde sistemdeki problemler büyük oranda giderilmiştir. Ancak yine de, yasal olduğu düşünülen bir tapu belgesiyle satın alınan bir arazinin bir bölümü veya tamamıyla ilgili bir süre sonra başka birilerinin ortaya çıkması ve yine yasal olduğunu iddia ettiği bir belgeyle hak iddia etmesi durumlarıyla karşılaşılabilmektedir.
Yargı sistemi, Makedonya’da en çok eleştiri alan kısım olarak görünmektedir. Genel olarak kararlar çok geç alınmakta ve yargıya güven duyulmamaktadır. Yargının tarafsızlığı konusundaki kaygılar son dönemlerde daha da artmıştır.
Yolsuzlukla mücadele konusunda Hükümetin yoğun çabalarıbulunmakta, özellikle Makedonya’ya hibe ya da kredi yoluyla yardım sağlayan ülke ve kuruluşlara ve uluslararası camiaya bu çabalarla ilgili sürekli bilgiler verilmekte, ancak alınması gereken birçok önlem bulunduğu yetkililer tarafından da açıklanmaktadır.
10 milyar Dolarlık GSMH’sından daha fazla dış ticaret hacmine sahip olduğu göz önünde bulundurulduğunda Makedonya’nın genel olarak ticarete yatkın bir ülke olduğunu söyleyebiliriz. Doğru dağıtım kanallarına girmek ve ürün ve segmente göre doğru stratejiyi benimsemek ve kalite/fiyat dengesini iyi ayarlamak kaydıyla Makedonya’da ve bölgede ticari başarı çok da zor olmayacaktır.
Makedonya’daki yabancı yatırımlarla ilgili mevzuat ve uygulamalarda henüz tam bir şeffaflık sağlanamamış ve yukarıda belirtilen sorunlar henüz tam olarak aşılamamış olmakla birlikte, ekonomik gelişme açısından ülkenin tek çıkış yolu olan yabancı sermayeyi çekebilmek için mevcut hükümetin çok yoğun bir çaba sergilediği ve Makedonya Yatırım Ajansı tarafından 2007 başından bu yana yoğun uluslararası reklam kampanyaları yürütüldüğü görülmektedir.
Nitekim Makedonya, bölge ülkeleri arasında işgücü, enerji ve diğer tüm üretim masrafları ve genel yatırım ortamı anlamında en elverişli ülke konumunda bulunmaktadır. Makedonya ile uzun süre isim sorunu yaşamış olan Yunanistan’ın bile Makedonya’daki yatırımlarının 1 milyar €’nun üzerinde olduğu, buna karşılık toplam Türk yatırımlarının bu rakamın çok altında kaldığı gerçeği dikkate alındığında, gerek tarihi ve kültürel bağlarımız gerekse ülkemizin jeo-ekonomik ve ticari çıkarları açısından Makedonya’nın ihmal edilmemesi gerekmektedir.
Bu gerçekten hareketle, Makedonya ile ülkemiz arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesinin yanı sıra, daha çok sayıda ve büyük Türk firmalarının Makedonya’da yatırım yapmaları için yoğun çalışmalar sürdürülmekte ve özellikle Türkiye’den bakıldığında küçük bir pazar olarak algılanan Makedonya’nın;
- Resmi rakamlara göre %3.8, gerçekte ise %5 civarında olduğu tahmin edilen Türk kökenli vatandaşlarının bulunması sebebiyle Türkçe konuşan ve Türkiye ile ticaret ve yatırım ilişkileri kurmaya çok istekli bir nüfus barındıran,
- 46 yıl boyunca birlikte yaşadığı eski Yugoslavya ülkeleriyle doğal ekonomik bağı ve birçok üründe sıfır ya da çok düşük gümrük vergileriyle ticaret yapma imkânı bulunan,
- CEFTA’ya (Central European Free Trade Agreement) taraf olan,
- Avrupa Birliği ile Topluluğun İstikrar ve Ortaklık Süreci’ne taraf ülkeler (Makedonya, Bosna ve Hersek, Sırbistan, Karadağ, Kosova ve Arnavutluk) arasında kademeli olarak tesis edilmesi öngörülen çapraz menşe kümülasyonuna Türkiye ile birlikte giren,
- Ucuz işgücü ve enerji maliyetlerinin yanı sıra, yabancı yatırımları teşvik etmek amacıyla hükümet tarafından getirilen çok önemli vergi indirimleri sonrasında cazip bir yatırım ortamı oluşturulmaya çalışılan,
- Mevcut durumda Avrupa standartları anlamında fakir olmakla birlikte küçük nüfusunun da avantajıyla, son birkaç yılda sağlanan makroekonomik istikrar sayesinde gelir düzeyini yükseltmekte olan,
- AB aday ülke statüsünü haiz ve orta veya uzun vadede AB üyesi olduğunda, ülkede yapılacak her türlü üretimin ciddi bir engelle karşılaşılmadan tüm AB pazarına ulaştırılabileceği,
- Başta çifte vergilendirmenin önlenmesi olmak üzere ikili ekonomik ve ticari ilişkiler anlamında ülkemizle ilişkilerinde gerekli yasal zemini bulunan bir ülke olduğu gözardı edilmemelidir.
Bu çerçevede, Makedonya’nın yukarıda belirtilen sorunlarına rağmen, hemen hemen her sektörde gerek Makedonya pazarı gerek bölge, ve ilerleyen aşamada tüm Avrupa’ya yönelik ciddi ticaret, yatırım ve işbirliği imkanları ve fırsatları sunduğunu belirtilmek gerekir.
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
Halihazırda, Türk malları bölgede bilinmekte ve 1990’lı yıllarda yaşanan olumsuz Türk malı imajı yerini giderek kaliteli ve makul fiyatlı Türk ürünlerine bırakmaktadır. Makedonya’da, kalitesi giderek yükselmekte olan Türk ürünlerinin fiyatlandırılması açısından dikkat edilmesi gereken nokta, marka düşkünlüğüne rağmen fiyat hassasiyeti yüksek olan bölge tüketicilerinin kafasındaki konumlandırmayı doğru yapabilmektir.
Birçok yerde olduğu gibi Makedonya’da da ucuz Uzakdoğu ürünlerinden uzak durma eğilimi bulunmakta iken, İtalya, Almanya, Fransa gibi ülke imajı çok kuvvetli olan devletlerin firmalarına karşı da ölçüsüz bir düşkünlük görülebilmektedir. Bu çerçevede, artık gelişmiş Batı ülkelerinin ürün kalitesine ulaşmış olan Türk ürünlerinin avantajının yüksek kalitedeki ürünleri rekabetçi fiyatlarla sunabilmesi olduğu unutulmamalıdır.
Ticaret açısından en dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi, ülkedeki zayıf sermaye birikimi nedeniyle uluslararası kabul almış ödeme şekillerini uygulamakta karşılaşılan zorluklardır. Makedonya’daki firmaların çoğu akreditif vb. uluslararası teamüllerden farklı olarak çeşitli şekillerde zamana yayılmış ödeme koşulları talep etmekte, çoğu zaman da bu bu konuda sıkıntılar ortaya çıkabilmektedir. Ancak, bu durum genel olarak Bölgedeki iş kültürünü yansıtmakta olup, gerek Makedonya’da gerekse diğer Balkan Ülkelerinde ticaret yapmak için bu ve benzeri durumları göze almak gerekmektedir.
Diğer taraftan, Makedonya’daki zaman kavramının ve çalışanların sosyal olarak işe bakışlarının Türkiye’deki iş kültüründen çok farklı olduğu da belirtilmelidir. Makedonya’daki herhangi bir firmayla iş ilişkisine girerken beklentilerin doğru oluşturulması, daha sonrasında oluşabilecek yanlış algılamaların ve sorunların baştan önlenmesi açısından önem taşımaktadır.
Ülkedeki sosyal kültür ve iş kültüründe kurulan özel ilişkiler çok büyük önem taşımaktadır. Özellikle keyfi uygulamalarla karşılaşıldığında kurulan bu ilişkiler mevzuatın gerektiği gibi uygulanması hususunda etkili olabilmektedir.
Makedonya’daki firmalarla ticaret veya ortak yatırım ilişkisine girecek ya da Makedonya’da doğrudan yatırım yapacak firmalarımızın genel nitelikli gerekliliklerin yanı sıra özellikle aşağıdaki hususlara dikkat etmesinde yarar görülmektedir:
- Alıcı firmalar mutlaka çok iyi araştırılmalı, banka teminatı dışında teminat kabul edilmemeli, her ne sebeple olursa olsun uluslararası geçerliliği bulunan sözleşmelerle çalışma kuralından asla vazgeçilmemelidir.
- Makedonya adalet ve yargı sistemindeki problemler nedeniyle, yapılacak sözleşmelerde, ihtilaf oluşması halinde Türk mahkemeleri ya da uluslararası mahkemelerin yetkilendirilmesine gayret edilmelidir.
- Makedonya’ya gelindiğinde çalışılacak veya hizmet desteği alınacak kişiler çok iyi seçilmeli ve bu konuda Makedonya’daki Ticaret Müşavirliğimizin yönlendirmeleri talep edilmelidir.
- Bu çerçevede çok iyi ve güvenilir tercümanlarla çalışılmalı, kendini ispatlamış uluslararası danışmanlık şirketlerine mensup da olsa tutulacak danışmanlar iyi araştırılmalı, İngilizce yerine sadece Makedonca konuşulan ortamlarda mutlaka Makedonca-Türkçe tercüman bulundurulmalıdır.
- Arazi ya da mülk alma durumlarında, satın alınacak yerin tapu ve kadastro kayıtları kontrol edilmeli, özel ya da kamu (bazen de hem özel sektöre hem de kamuya ait olabilmektedir) malı olup olmadığı iyi araştırılmalıdır.
- Kiralanacak yerlerle ilgili de aynı nitelikli araştırma yapılmalıdır (borç, alacak-verecek durumları dahil).
Para Kullanımı
Ülkede 10 Mayıs 1993 yılından bu yana Denar (MKD) kullanılmaktadır. Makedonya Merkez Bankası Denar’ın kurunu Avro’ya göre saptamaktadır.
2015 yılı sonunda 1 MKD=56,37 $, 1 MKD=61,37 €’dur.
Pasaport ve Vize İşlemleri
Makedonya Cumhuriyeti Türk vatandaşlarından vize istememektedir.
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
|
Yeni Yıl |
1-2 Ocak |
|
Ortodoks Noeli |
7-8 Ocak |
|
Dünya Kadınlar Günü |
8 Mart |
|
Ortodoks Paskalyası |
Nisan |
|
İşçi Bayramı |
1-2 Mayıs |
|
İlinden Ayaklanması Günü |
2 Ağustos |
|
Bağımsızlık Günü |
8 Eylül |
|
Kurban ve Ramazan Bayramları |
|
Çalışma Saatleri
Kamu Kuruluşları
Pzt-Cuma 7:00-15:00 ya da 7:30-15:30
Bankalar
Pzt-Cuma 7:30-19:30
C.tesi 8:00-13:00
Özel Kuruluşlar
Pzt-Cuma 8:00-16:00 ya da 8:30-16:30
Mağazalar
Pzt-Cuma 8:00-20:00/21:00
C.tesi 8:00-15:00
Devlet Daireleri
Pazar-Cuma 8:00,9:00-15:00,16:00
Kullanılan Lisan
Ülkenin resmi dili Makedonca. Konuşulan diğer diller; Arnavutça (nüfusun %20’si), Sırpça-Hırvatça, Türkçe ve Roman dili, kullanılan alfabe ise Kiril Alfabesi.
Ulaşım
İstanbul ile Üsküp arasında hem havayolu hem de karayolu ulaşımı mevcuttur. Türk Hava Yolları ve Pal Air’in Makedonya’ya uçuşları bulunmaktadır. Uçuş süresi uçak tipine göre değişmekle birlikte, 1 saat 25 dakika ile 1 saat 45 dakika arasındadır. İstanbul ile Üsküp, Gostivar, Tetovo (Kalkandelen) ve Ohri arasında günde 12 otobüs seferi mevcuttur. Yolculuk genellikle 12-13 saat arasındadır.
Haberleşme
Makedonya Uluslararası telefon kodu: 389, Üsküp telefon kodu: 2.
Yaygın kullanılan Türk GSM şebekeleri Makedonya’da kullanılabilmektedir.
Yerel Saat
Makedonya’da yerel saat, Kışları GMT+1, Yazları GMT+2 olarak uygulanmaktadır.
Yerel Ölçü Birimleri
Makedonya’da metrik sistem kullanılmaktadır.
Telefon Kodları
Makedonya Uluslararası telefon kodu :389
Üsküp telefon kodu :2
Yaygın kullanılan Türk GSM şebekeleri Makedonya’da kullanılabilmektedir.
Yararlı Adresler:
T.C. Üsküp Büyükelçiliği
Turkish Embassy
Ul. Slovej Planina-BB
1000 Skopje
Republic of Macedonia
Tel: +389-2-310 47 10
Faks: +389-2-311 70 24
e-posta: embassy.skopje@mfa.gov.tr
T.C. Üsküp Ticaret Müşavirliği
Turksih Office of the Commercial Councellor
Ul. Borka Taleski 55
1000 Skopje
Republic of Macedonia
Tel: +389-2-322 40 10
Faks: +389-2-322 20 14
e-posta: uskup@ekonomi.gov.tr
Makedonya Büyükelçiliği
Filistin Sok. No.30/2
GOP Ankara
Tel: 312/446 92 04/05
Faks: 312/446 92 06
Makedonya İstanbul Başkonsolosluğu
İnönü Cad. Üçler Apt. No. 20, K. 2, D. 3
Gümüşsuyu Taksim/İstanbul
Tel: 212/251 22 33, 246 99 77
Faks: 212/293 77 65
e-posta: makedonya@superonline.com, İstanbul@mfa.gov.mk
Makedonya Merkez Bankası
National Bank of the Republic of Macedonia
http://www.nbrm.mk
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası
European Bank for Reconstruction and Development
http://www.ebrd.com
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü
Organization for Economic Cooperation and Development
http://www.oecd.org
Makedonya Hükümeti
Government of Macedonia
http://www.gov.mk
Makedonya Ekonomi Bakanlığı
Ministry of Economy
http://www.economy.gov.mk
Makedonya Maliye Bakanlığı
Ministry of Finance
http://www.finance.gov.mk
Makedonya Kültür Bakanlığı
Ministry of Culture
http://www.culture.in.mk
Makedonya İçişleri Bakanlığı
Ministry of Internal Affairs
http://www.moi.gov.mk
Makedonya Endüstriyel Hakların Korunması Ofisi
Industrial Property Protection Office
http://www.ippo.gov.mk
Makedonya Akreditasyon Kurumu
Institute for Accreditation
http://www.iarm.gov.mk
Makedonya Serbest Bölgeler İdaresi
Free Trade Zone "Bunardzik"
http://www.bunardzik.com.mk
Makedonya Gümrük İdaresi
Macedonian Customs Authority
http://www.customs.gov.mk
Makedonya İstatistik Ofisi
Macedonian Statistical Office
http://www.stat.gov.mk
Makedonya Ticaret Odaları Birliği
Union of Chambers of Commerce in Macedonia
Website: www.sojuzkomori.org.mk
Kuzeybatı Makedonya Ekonomi Odası
Economic Chamber of North-West Macedonia
Website: http://www.oemvp.org
Makedonya Ticaret Odası
Economic Chamber of Macedonia
Website: www.mchamber.mk
AB İlişkileri Sekreteryası
Secretariat for European Affairs
http://www.sep.gov.mk/portal/eng/default.asp
Makedonya Yabancı Yatırımlar ve İhracatı Geliştirme Ajansı
Agencyfor Foreign Investments and Export Promotion of the Republic of Macedonia
www.investinmacedonia.com
Makedonya Ulaşım ve İletişim Bakanlığı
Ministry of Transport and Communications
http://www.mtc.gov.mk
Makedonya Tarım, Ormancılık ve Su Kaynakları İdaresi Bakanlığı
Ministry of Agriculture, Forestry and Water Resource Management
http://www.mzsv.gov.mk
Makedonya Dışişleri Bakanlığı
Ministry of Foreign Affairs
http://www.mfa.gov.mk
Makedonya Savunma Bakanlığı
Ministry of Defense
Makedonya Sağlık Bakanlığı
Ministry of Health
http://www.moh.gov.mk
Makedonya İş ve Sosyal Politika Bakanlığı
Ministry of Labor and Social Policy
http://www.mtsp.gov.mk
Makedonya Eğitim ve Bilim Bakanlığı
Ministry of Education and Science
http://www.mon.gov.mk
Makedonya Adalet Bakanlığı
Ministry of Justice
http://www.pravda.gov.mk
Makedonya Çevre ve Fiziki Planlama Bakanlığı
Ministry of Environment and Physical Planning
http://www.moepp.gov.mk
Makedonya Yerel Yönetimler Bakanlığı
Ministry of Local Self - Government
http://www.mls.gov.mk
Makedonya Enformasyon Ajansı
Macedonian Information Agency
http://www.mia.com.mk
