Pazarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Genel Ticaret Politikaları
Cezayir ekonomisinin uluslararası ekonomiye daha çok entegre olarak serbestleştirilmesi ve devletin ekonomik hayattaki rolünün azaltılmasına yönelik politikalar kapsamında, Avrupa Birliği (2005) ve Arap Birliği (2009) ile Serbest Ticaret Anlaşmaları yürürlüğe konulmuştur. Öte yandan, söz konusu ülke DTÖ’ye hâlihazırda üye olmamakla birlikte ilk üyelik başvurusunun yapıldığı 1987 yılından bu yana müzakereler devam etmektedir.
İthalat Lobileri
Cezayir ekonomisi genel olarak değerlendirildiğinde, enerji ürünlerine bağımlı olan ülke ekonomisinde enerji dışı imalat sanayinde devletin halen etkin olduğu ancak ticaretin (ve özellikle dış ticaretin) özel sektörün denetiminde olduğu görülmektedir. Devlet sadece bir takım temel tüketim maddelerinin (buğday, şeker, pirinç, vb. gibi) ithalatında etkindir.
Bu kapsamda, Cezayir’de ekonomik kararların alınmasında oldukça etkili olan ithalat lobisi bir kaç işadamının ve eski yüksek rütbeli askerden oluşmaktadır. Anılan lobinin başta Fransa olmak üzere Batılı bazı ülkelerle olan yakın ve tarihsel ilişkileri, dış ticarette bu ülkelerin tercih edilmesine yol açmaktadır.
Öte yandan, Cezayir’de perakende sektöründe birçok küçük ölçekli ticari işletme mevcuttur. Bu şirketlerin çoğalması kayıt dışı sektörü yaygınlaştırmıştır. Kayıt dışı sektörün ülke ekonomisinin % 60’ından fazlasını kapsadığı tahmin edilmektedir.
Yatırım ve Dış Ticaret Şirketlerinde Yerli Ortak Şartı
30/12/2019 tarih ve 81 No'lu Cezayir Resmi Gazetesi'nde yayımlanan 2020 yılı Bütçe Kanunu'nun 109. maddesinde, yabancılar tarafından kurulan şirketlerin %51'inin Cezayirli bir vatandaşa ait olma zorunluluğu bundan sonra sadece Cezayir Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek stratejik sektörler için uygulanacağı, diğer sektörler için bu kuralın (%51 kuralı) geçerli olmayacağı açıklanmıştır. Basında yer alan haberlere göre, hidrokarbon sektörünün stratejik olarak açıklanacağı bunların dışında kalan sektörler için bu kuralın uygulanmayacağı belirtilmektedir. Öte yandan, dış ticaret şirketlerinde ise yabancı yatırımcılar en çok % 70 oranında pay sahibi olabilmektedir. Bu sebeple anılan ülkede bir dış ticaret şirketi kurup ihracat-ithalat yapmak isteyen bir girişimci en az şirket sermayesinin en az % 30’unu bir Cezayir ortağa vermek durumundadır.
Bu kapsamda, ülke dışına kar transferi sadece getirilen sermaye ile orantılı bir şekilde mümkün olabilmektedir. Ancak, ithal edilen malın yurtiçinde satışından doğan kazancın yurtdışına transfer edilmesi mümkün değildir. Ayrıca, her türlü şirket karları ve kazançlarının yurtdışına transferi sadece Merkez Bankası’nın onayı ile mümkündür.
Yine söz konusu mevzuat hükümleri kapsamında, Cezayir yasalarına göre yabancı bir firmanın Cezayir’de şube açma hakkı yoktur. Bu bakımdan, firmalarımız söz konusu pazarda bulunamadıklarından ancak fuarlar, pazar araştırmaları ve ticaret heyetleri vasıtası ile potansiyel müşterilerine ulaşmaya çalışmaktadırlar.
Yerel İşçi Çalıştırma
Firmalarımız müteahhitlik projeleri kapsamında Türkiye’den getirdikleri işçilerle ilgili olarak kota kısıtlamalarına (Bu çerçevede; 1 Türk işçiye karşılık en az 3 veya 5 Cezayirli işçi çalıştırma zorunluluğu getirilmektedir.) maruz bırakılmaktadırlar. Cezayir makamları ayrıca projeler kapsamında talep edilen Türk işçi sayılarını düşük tutarak yerli işçi çalıştırılmasını sağlamaya çalışmaktadır.
Kambiyo Rejimi, Bankacılık Sektörü ve Para Transferleri
Cezayir parası Dinar konvertibl değildir ve ülkede sıkı bir kambiyo rejimi uygulanmaktadır. Cezayir vatandaşlarının ve yerli şirketlerin döviz bulundurma ve yurt dışına para transferi yasalarla belirli durumlar dışında yasaktır.
Bu nedenle havaalanında ve karayolu ile gelindiğinde sınırda, gümrük memuru tarafından “deklarasyon” sorulduğunda, ya da sorulmasa bile, beraberde getirilen dövizin “1000 Avroyu aşması durumunda” deklare edilmesi gerekmektedir. Bunun için havaalanında pasaport kontrolünün hemen çıkışındaki bankoda form (2 adet) doldurulması gerekmektedir. Bu noktanın geçilerek dövizin beyan edilmemesi ve hem giriş ve hem çıkış sırasında bu dövizin kontrol ile tespit edilmesi halinde miktara bakılmaksızın dövize el konulabilmekte ve tespit edilen miktarın iki katı para cezası ve ayrıca hapis cezası söz konusu olabilmektedir.
Uygulanan sıkı kambiyo rejimi, paralel para piyasaların oluşmasına yol açmıştır. Bu çerçevede oluşan kara borsalarda, Merkez Bankası tarafından belirlenen döviz kurları, piyasa fiyatlarından % 30-40 seviyesinde sapma gösterebilmektedir.
Cezayir’de mevcut durum itibariyle devlet bankalarının verimsiz ve hantal oluşu, özel bankaların yetersizliği ve yasal düzenlemelerin tam olarak uygulamaya aktarılamamış olması nedeniyle özellikle kambiyo, akreditif, dış krediler ve para transferleri gibi uluslararası bankacılık işlemleri oldukça yavaş yürümektedir.
Ayrıca, Türkiye ile Cezayir arasında ortak banka olmadığından, firmalarımız anılan ülkede aracı bankalar kanalı ile çalışmaktadırlar.
Cezayir ile Türk bankaları arasında muhabirlik ilişkisi bulunmamaktadır. Cezayir bankaları, Türk bankaları tarafından verilen teminat mektuplarını kabul etmediğinden Türk firmaları, üstlendikleri projeler kapsamında vermek zorunda oldukları kati ve avans teminat mektuplarını uluslararası bankalar aracılıyla düzenletmek zorunda kalmaktadır.
Akreditif Mektubu ile Ödeme
Cezayir’de 2009 yılı Ek Bütçe Yasası’nda (2009 Yılı 69. Md.) yapılan bir düzenleme ile ithalatta sadece akreditif mektubu ile ödeme zorunluluğu getirilmiştir (Öte yandan, 2011 yılında yapılan bir düzenleme ile Cezayirli üretici firmalara vesaik mukabili ödeme serbestisi de tanınmıştır). Ancak akreditif mektubu, her ne kadar ihracatçıları en çok güvence altına alan ödeme şekli olsa da, bazı yüksek tutarlı ürünlerin (makina parkı, un değirmeleri, vb. gibi) üretimi için ön ödeme gerekmesine karşın, akreditifli ödeme de bunun mümkün olmaması sebebiyle firmalarımız sıkıntı yaşayabilmektedirler. Nitekim söz konusu ödeme şeklinde, ürün Cezayir limanlarına gelmeden para transferi mümkün olmamaktadır.
Cezayir’de para transferleri, uluslararası bankacılıktaki ortalama süreleri oldukça aşacak bir şekilde önemli gecikmelerle gerçekleştirilebilmektedir. Nitekim para transferinde, Cezayir Merkez Bankası’ndan izin alınması uzun süreler alabilmektedir. Bu kapsamda, akreditif mektuplarının en erken 20 gün içerisinde açılabildiği bilinmektedir.
Öte yandan mer’i mevzuat hükümleri çerçevesinde ithalattaki bütün evrakların temin edilmesi bankaların sorumluluğunda olduğundan, Cezayirli bankalar, ihtiyaten, ithalatçılardan temini gerekmeyen evraklar talep edebilmektedir.
Gümrük Tarifeleri
Cezayir’e ihracat yapan firmalarımızın karşılaştıkları en ciddi sorun, anılan ülke ile Türkiye arasında Serbest Ticaret Anlaşması (STA) olmaması sebebiyle ödenen yüksek gümrük tarifeleridir. Yüksek gümrük tarifelerini ödemek istemeyen bazı Cezayirli ithalatçıların, firmalarımızdan düşük bedelli fatura kesmesini talep ettikleri, Cezayir gümrüklerinde bu düşük faturaların tespit edilmesi halinde ise ihraç konusu ürünlere uzun teftiş süreçleri sonucunda Cezayirli makamlarca el konulduğu bilinmektedir.
Gümrük Formaliteleri
Cezayir’de ürünün gümrük vergisi ile KDV oranları bindirilmiş fatura bedeli üzerinden % 2,5 oranında gümrük işlemleri harç bedeli hesaplanmaktadır.
Cezayir’de gümrük prosedürleri uluslararası teamüllerin oldukça üzerinde sürelerde gerçekleşmektedir. Bu çerçevede; bütün evrakları temin edilmiş olmasına karşın bir konteynerin en erken 15-20 gün içerisinde gümrükten çekilebildiği ifade edilmektedir. Bu bakımdan, malın 3 işgünü içerisinde çekilememesi halinde demuraj bedeli işletilmeye başlanmaktadır.
Ayrıca, konteynerlerin gümrükleme işlemlerinde, farklı limanlarda gümrüklemeye izin verilmediğinden parsiyel taşımacılık yapmak zorlaşmaktadır.
Cezayir’de ithal ürünlerin üzerinde ithalatçı ve ürünün spesifikasyonlarına ilişkin olarak düzenlenen etiketlerin Arapça olması zorunluluğu vardır.
Kalite Kontrol Belgesi
Cezayir’de ödeme sırasında aranan belgelerden bir tanesi de kalite kontrol belgesidir. Bu belge Cezayirli bankalar tarafından da talep ediliyordu. Ancak 2011 yılında bu belgenin bankalarca aranmasına son verilmiş olmasına karşın Cezayirli bankaların bu belgeyi firmalarımızdan halen talep ettikleri görülmektedir.
Öte yandan söz konusu belge gümrük idarelerince talep edilmektedir. Bu belgenin bir çok ürün grubunda (özellikle direk tüketicinin kullanımına sunulan insan sağlığı, güvenliği ile çevrenin korunması açısından yüksek riskli ürün gruplarında) Cezayir makamlarınca onaylanmış kuruluşlarca (SGS, Lloyds, Veritas,...) temin edilmesi gerekebilmektedir. Bir takım ürün gruplarında ise firmanın kendisi tarafından da bu belge düzenlenebilmektedir.
Uygunluk Belgesi
Cezayir’de bir takım ürün gruplarında yine başlıca kalite kontrol şirketlerince düzenlenen uygunluk belgesi aranmaktadır. Söz konusu ürün grupları; kozmetik ve kişisel bakım ürünleri, otomotiv yedek parçaları, gazla kullanılan teçhizatlar, elektrikli ev aletleri, tekstil ve konfeksiyon, oyuncaklar, vanalar, elektrikli ekipmanlar.
Cezayir’de internet olanakları gerek hız gerekse kalite gibi kriterler açısından oldukça zayıftır. Halihazırda en yüksek internet hızı 2 mega bit olup internet hizmetleri gün içerisinde uzun süreler kesilebilmekte veya yavaşlayabilmektedir.
Ayrıca Cezayirli firmaların e-posta kullanımının zayıf oluşu da hem iletişim kurulamamasına sebebiyet vermekte hem de telefon ve faks aracılığıyla iletişim kurulmasına zorladığından ekstra maliyetlere yol açmaktadır.
Postaneler dışında, kart ve dinarla çalışan uluslararası telefon görüşmesi yapılabilecek telefon kulübelerine büyük otellerde ve merkezi yerlerde rastlamak mümkündür. Bunların yanı sıra, özel sektör tarafından çalıştırılan “taxiphone” diye adlandırılan yerlerde Cezayir Dinarı ile telefon görüşmesi yapılabilir. Otellerin hemen hepsinde uluslararası telefon ve faks imkanı mevcuttur. Ancak ücretleri postane ve taxiphone’lara göre pahalıdır. Diğer yandan Türk GSM servis operatörü Turkcell, Cezayir’deki devlete ait tekel konumundaki GSM servis operatörü olan “Ministre des Postes et Telecommunications (AMN)” ile bir uluslararası dolaşım (roaming) anlaşması imzalamıştır.
Cezayir’de sık sık adres ve telefon değişikleri yaşanmaktadır. Bunun yanı sıra işyerlerinin özellikle vergi uygulamaları dolayısıyla kısa süreler içerisinde (genellikle 2 yıl) kapandığı ve başka bir isim altında yeniden açıldığı görülmektedir. Bu nedenle bilinen ya da belirtilen adreslere/telefonlara ulaşabilmek her zaman mümkün olamamaktadır.
İnternet kullanımı hızlı olarak artmaktadır. Ulusal yayın sistemi, üç radyo kanalı ve bir televizyon kanalını içermektedir. Bu televizyon yayını, ülkenin en uzak köşelerine ulaşacak şekilde genişletilmektedir.
Ulaştırma Altyapısı
Malumları olduğu üzere Cezayir 108 bin km’lik karayolu ile Afrika kıtasının en geniş karayolu ağına sahiptir. Öte yandan 13’ü uluslararası olmak üzere 35 hava alanı vardır. Cezayir’e ihracat ve bu ülkeden ithalat ise 11 tane ticaret limanı vasıtası ile gerçekleştirilmektedir. Bu limanlar; Alger, Oran, Annaba, Skikda, Arzew/Bethioua, Béjaïa,Mostaganem, Ghazaouet, Jijel, Ténès ve Dellys limanlarıdır.
Cezayir’e halihazırda THY her gün 1 sefer gerçekleştirmekte, Cezayir Havayolları (Air Algerie) ise Türkiye’ye haftada 3 uçuş gerçekleştirmektedir. Bu uçuş sayısı talebin çok altında olduğundan bilet fiyatları çok yüksek tutarlara çıkabilmektedir.
Ancak, Sayın Başbakanımızın Cezayir ziyareti sonrası THY seferlerinin bu yılın Ağustos ayından itibaren günlük 2’ye ve gelecek yılın Mart ayından itibaren de 3’e çıkartılması ve Air Algerie’nin de Türkiye’ye daha fazla sayıda sefer düzenlemesi kararlaştırılmıştır. Ayrıca, Cezayir’in Oran ve Konstantin şehirlerine de THY’nin günlük seferler düzenlemesi konusunda mutabık kalınmıştır.
Vize
Cezayir’e seyahat edebilmek için Türkiye’de Cezayir Ankara Büyükelçiliği veya İstanbul Başkonsolosluğu’ndan vize almak gerekmektedir. İki tür vize söz konusudur: İş Vizesi ve Çalışma Vizesi. İş vizesi en fazla 3 aylığına düzenlenmektedir.
Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeye tabidir. Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri anılan ülkeye yapacakları üç aya kadar ikamet süreli seyahatlerinde vizeden muaftır. Cezayir Konsolosluğu vize için davetiye talep etmektedir. Vizeler, Cezayir Konsolosluğu tarafından genellikle 1 aylık verilmektedir.
Ülkeye girişte yolcular için şahsi eşya muafiyeti vardır. Ülkeye sokulan paranın ve altın, platin gibi ziynet eşyasının gümrüğe yazılı olarak deklere edilmesi gerekmektedir. Bu formalitelerden sonra Havaalanında veya liman girişinde bulunan banka şubelerinden getirilen dövizin bozdurulması tavsiye edilmektedir. Ülkeden çıkışta döviz deklarasyonu ve döviz bozdurma belgesi istenebilmektedir.
Yabancı Dil
Cezayir’de resmi dil Arapça olmakla birlikte, ticari hayatta Fransızca oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Öte yandan, ülkede kullanılan “Derce” denilen Arapça aksanı Arapça, Berberice ve Fransızca karışımı bir dil olup ülkemizde Arapça bilen personelin dahi Cezayirlilerle sağlıklı bir şekilde iletişim kuramadıkları gözlemlenmektedir.
Hukuki Yapı
Cezayir’de yasal sistem, Fransız ve İslam Hukuku’na dayanmaktadır. Mahkemeler çok yavaş çalışmakta ve hukuki kararlar tam olarak işletilememektedir. Yabancı firmaların, ülke ile ticari ilişkilerindeki ihtilaflardan doğan hukuki davalarda, yabancı firma lehine karar alınsa dahi, hukuki kararların uygulanması aşamasında sorunlar yaşanabilmektedir.
Güvenlik
Ülkede genel olarak bir güvenlik sorunu bulunmamaktadır. Buna karşın, seyahatlerde başkent ve büyük kentler dışında dikkatli olunmasında fayda görülmektedir. Kent merkezleri de dahil olmak üzere belirli bölgelerde takım elbise ile dolaşılması yerine daha rahat ve daha az dikkat çekici giyim tarzının seçilmesi tercih edilmelidir.
Elde cep telefonu, çanta, fotoğraf makinası vb. gibi eşyalarla dolaşılması da tavsiye edilmemektedir. Para ve benzeri değerli şeyler topluca üste alınmamalı, el çantası, portföy gibi saklama materyallerinin kullanılmamasının can ve mal güvenliği açısından önemli olduğu düşünülmektedir.
Çalışma Saatleri
Cezayir GMT+1 saat dilimindedir. Anılan ülkede resmi çalışma saatleri 8:30-17:00, özel sektörde ise 08:00-16:30 arasındadır. Yazın ise iş çıkış saatleri 15:30’a çekilmektedir. Cuma ve Cumartesi günü hafta sonu tatilidir. Özellikle Cuma günü hayat neredeyse durmaktadır. Bu çerçevede firmalarımızın iş seyahatlerini tertip ederken hafta sonuna denk gelecek şekilde bir seyahat planlaması yapmamaları tavsiye edilmektedir.
Ülkede tüm İslami bayramlar, ay takvimine göre kutlanmakta olup her yıl dini bayramların tarihi değişiklik göstermektedir. Dini bayramlar: Ramazan Bayramı; Kurban Bayramı, Hicri Yılbaşı.
Diğer tatiller: 1 Ocak (Yeni Yıl); 1 Mayıs (İşçi Bayramı); 5 Temmuz (Bağımsızlık Günü); 1 Kasım (Devrimin Yıldönümü).
İş Görüşmeleri
Her türlü görüşmeden önce randevu alınmasında fayda görülmektedir. Cezayir’de yaşanan trafik problemi ve başkente çok sıkı polis kontrolü nedeni ile randevuların zamanında gerçekleştirilmesi sorun olabilmektedir. Bu açıdan Cezayirlilerin randevularına sık sık geç gelmekte olduğunun bilinmesinde fayda görülmektedir.
Firmalarımızın randevularına geç gelen Cezayirliler karşısında sabırlı olması, görüşme sırasında firmaların kültürel özellikleri izlenerek mümkünse yerel dil ile (Arapçanın şivesi olan Darja) iletişim kurulması tavsiye edilmektedir. Bunun yanında ticari hayatta Fransızca yaygın olarak kullanılmaktadır. Öte yandan, Cezayir’in bazı berber (kabil) bölgeleri Arapçayı genellikle kullanmamaktadır (Bejaja, Tiziouzu gibi). Firmalarımızın, Arapça veya Fransızca bilen personelleri olmaması halinde muhakkak tercüman ile görüşme yapmaları önerilmektedir. Tercüman temini konusunda Müşavirliğimize başvuruda bulunan firmalarımıza yardımcı olunmaktadır.
Cezayirli firmaların faks, e-posta ile kendilerine yapılan iş tekliflerine zamanında ve çoğu kez de hiç cevap vermedikleri bilinmektedir. Bu çerçevede sonuç vermesi istenen ciddi pazar araştırmalarının anılan ülkeye gelinerek yapılmasında fayda görülmektedir.
Cezayir’de firmaların genellikle söz ile mutabık kalınan hususların yazıya dökülmesi aşamasında değişik tavırlar alabildiği izlenmiştir. Bu nedenle, iş bağlantısı yapan firmanın yazılı bir sözleşme ile mutabakat sağlaması tavsiye edilmektedir. Cezayirli muhataplarının güvenlerini ve yakınlıklarını temin etmek adına, Türkiye’ye davet ederek, kapasitelerini ispatlamaları önem arz etmektedir.
Cezayirlilerin Türk insanına karşı sıcak ve samimi olmalarına karşın, özellikle iş tecrübesi fazla olmayanların Türkiye ve Türk ürünü hakkında kanaatlerinin yeterli olmadığı düşünülmektedir.
Cezayir’in ülke telefon kodu 00 213 olup sabit telefon numaraları “0” ve şehir kodu dahil olmak üzere 7, cep telefonu numaraları ise “0” dahil 10 hanelidir.
Cezayir’de En Çok Yapılan Hatalar :
- Ülkenin yaygın dillerinden birini (Arapça-Fransızca) bilmeyen uzmanlar veya idareciler vasıtası ile iş görüşmesi yapılması,
- Cezayirli ya da Türk tanıdıklara aşırı güvenilerek söz ile iş yapılması,
- Havaalanında döviz deklarasyonunda bulunulmaması,
- Cezayir mevzuatının gümrükleme hususlarını bilinmeden ya da hafife alınarak, mevzuata uygun olmayan malların gümrüklenmesi,
- Doğru iş partnerinin seçilmesinde yeterince titizlik gösterilmemesi,
- Ürün tanıtımı ve pazar ziyareti konusunda yeterince donanımlı olunmaması, bu konunun ihmal edilmesi,
- Her ziyaretin potansiyel bir alışveriş yapılması olarak görülmesi ve mutlaka iş akdi kurulması konusunda gösterilen sabırsızlık,
- Bazı akreditif işlemlerinin tatil sezonu, teknik yetersizlik vs. gibi nedenlerle uzaması sebebiyle müşterinin çok hızlı hareket etmeye itilmesi ve bunun sonucunda da kaybedilmesi.
